İhracata katkısı yüksek sanayi dallarında ihracat-üretim-içtalep ilişkisi (Türkiye, 1970-1987)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 9078
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET ÇAKMAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Industrial and Industrial Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1989
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisadi Gelişme ve Uluslararası İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 73
Özet
- 61 - ÖZET VE SONUÇ Bu çalışmada, birinci bölümde, gıda sanayii incelen miştir. Gıda sanayiinde I. dönemde ihracatın, içtalep ve üre timden bağımsız seyrettiği ve üretim ile içtalep arasında, sıkı bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir. İthalatın ise ihracata göre oldukça küçük değerler aldığı saptanmıştır. Gıda sanayiinde, II. dönemde, ihracatın I. döneme göre hız kazandığı ve ihracat artışlarının daha istikrarlı bir bi çimde sürdüğü tespit edilmiştir. İçtalep ve üretim arasındaki sıkı ilişki bu dönemde de devam etmektedir. Ancak II. dönemde içtalep ve üretim artışının I. döneme göre yavaşladığı görül mektedir. İhracat ile üretim ve içtalep arasında, bu dönemde de, anlamlı bir ilişki bulunamamaktadır. İthalat ise II. dö nemde, I. döneme göre hız kazanmaktadır. Genel olarak bakıldığında her iki dönemde de ihracatın üretim ve içtalepten bağımsız seyrettiği, üretim ile içtalep arasında sıkı bir bağın bulunduğu, içtalebin üretime çok ya kın ancak üretimin gerisinde seyrettiği görülmektedir. İhra cat artışları, her iki dönemde de, üretim artışları üzerinde belirleyici olamamaktadır. Ayrıca ihracat artışlarının, üre tim artışlarını izlediği de söylenememektedir. İhracatta, II. dönemde, reel anlamda bir sıçrama görülmektedir. 1980 sonra sında, ihracat artışı ile içtalebin artış hızının yavaşlaması arasında bir bağ görülse de bu bağ, ihracat artışlarını açık layabilecek boyutta değildir. I. dönemde ihracat ve içtalep- 62 - değerleri toplamının üretim değerinin altında kalması, bu dö nemde ihracata yönlendirilemeyen ürün bulunduğunu göstermek tedir. Veriler, II. dönemde, ihracat artışının, içtalebin do yurulmasında, ithalat payının tyükselmesi sonucu mümkün hale geldiği izlenimini vermektedir. İkinci bölümde, dokuma ve giyim eşyası sanayii ince lenmiştir. Dokuma ve giyim eşyası sanayiinde de, I. dönemde ihracat ile üretim ve içtalep arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığı, ihracat serisinin genelde üretim ve içtalep se rilerinden bağımsız seyrettiği tespit edilmiştir. İhracat özellikle, 1975 yılından sonra istikrarsız bir seyir izlemek tedir. İhracat artışlarının, bu dönemde, üretim artışlarından kaynaklandığını ya da ihracat artışlarının üretim artışlarını izlediğini söylemek mümkün olmamaktadır. Ayrıca ihracat ar tışlarının içtalepte görülen azalma ya da içtalebin büyük oranda ithalat ile karşılanması sonucu gerçekleştiği de tes pit edilememiştir. Bu sanayide, II. dönemde, ihracatın büyük oranlarda art tığı ve bu artışların istikrarlı bir biçimde olduğu görülmek tedir. İhracat yine bağımsız seyreden bir seri özelliğini ko rumaktadır. İçtalep de, üretimin gerisinde seyretmeye devam etmektedir. Ancak bu dönemde içtalep artış hızı yavaşlarken, üretim artış hızı artmaktadır. Bunun neticesi olarak da üre tim ile içtalep arasındaki fark dönem sonuna kadar açılmakta dır. Bu dönemde ithalatta da, I. döneme göre artış görülmekte dir. İhracat ile içtalep değerleri toplamı, bu dönemde de, üretim değerinin üstünde belirmektedir. İhracatta görülen ar tış, üretim artışına karşılık, içtalep artışının yavaşlaması ile açıklanamamaktadır. Bu dönemde gerçekleşen büyük ihracat artışı, tümüyle içtalebin azalması ve azalan içtalep içinde ithalatın payının artması ile de açıklanamamaktadır. Genel olarak bakıldığında, dokuma ve giyim eşyası sa nayiinde de, II. dönemde, ihracatta büyük oranda artış görül-- 63 - mektedir. Ancak I. dönemde ihracat artışları, içtalep, üretim ve ithalat değerlerinin yanısıra, 1972 yılında oluştuğu düşü nülen stok birikimi ile açıklanabilirken, II. dönemde görülen ihracat artışlarını, bu verilerle açıklayabilmek mümkün olma maktadır. Çalışmamızın kapsamı dışında kaldığı için resmi ve gayriresmi diğer faktörler incelenmemiş, bu nedenle de kesin bir yargıya varılamamıştır. Üçüncü bölümde yer alan Deri ve kösele sanayiinde, I. dönemde, reel anlamda ihracat artışı 1975 yılma kadar görül mektedir. İhracat 1975 yılından sonra dönem sonuna kadar azalmaktadır. Bu dönemde içtalep ile üretim sıkı bir bağlılık içinde seyretmekte, ancak içtalep, üretimin gerisinde kalmak tadır. Bu dönemde, ihracatın, içtalebin belli ölçülerde itha lat ile karşılanması sonucu üretimden ihracata pay ayrılabil mesi ile sağlandığı düşünülmektedir. İthalattaki değişmelerin genelde ihracattaki değişmelere paralel olması da bu düşünce yi kuvvetlendirmektedir. Bu sanayide, II. dönemde ihracat ile içtalep ve üretim arasında ilişkiden bahsedilebilmektedir. İhracatta da büyük boyutta artış gözlenmektedir. Bu dönemde üretim artış hızının artmasına karşılık, içtalep artış hızının yavaşlaması, II. dö nemde içtalep ile üretim arasında farkın açılmasına neden ol maktadır. İthalat ise ihracat ve içtalep değerleri toplamı ile üretim değeri arasındaki farkı kapayacak düzeyde değerler olarak görülmektedir. Bu dönemde sağlanan ihracat artışının büyük ölçüde içtalep artış hızının yavaşlaması ve üretim ar tış hızının artması sonucu gerçekleştirildiği düşünülmektedir. Genel olarak bakıldığında, deri ve kösele sanayiinde I. dönemde büyük oranda artış göstermeyen ihracatın, II. dönem de hız kazandığı görülmektedir. Üretim ve içtalep arasındaki sıkı bağ II. dönemde azalmaktadır. İhracat ile içtalep ve üre tim arasında anlamlı bir ilişki I. dönemde kuvvetli bir biçim de görülmezken, II. dönemde böyle bir ilişki saptamak mümkün- 64 - olmaktadır, I. dönemde ihracat, genelde içtalebin belirli bir payının ithalata kaydırılması sonucu gerçekleştirilememekte dir. II. dönemde ise ihracat artışının, üretim artışının hız kazanarak sürmesine karşılık, içtalep artış hızının yavaşla ması neticesinde, üretim ve içtalep arasındaki farkın açılma sı sonucu gerçekleştiğini söyleyebiliriz. II. dönemde ihracat ve üretim arasında bir ilişkinin varlığından sözedilebilmekle birlikte, ihracat artışlarının üretim artışlarını yeterli öl çüde uyardığını söylemek mümkün değildir. Çünkü üretim, içta lebi ve ihracatı birlikte karşılayabilecek büyüklükte değil dir. Dördüncü bölümde incelenen, demir-çelik sanayiinde, I. dönemde, ihracatta, dönem başından dönem sonuna kadar artış görülmekle birlikte, ihracat değerleri büyük değerler olarak görülmemektedir, ihracat ile içtalep ve üretim arasında an lamlı bir ilişki sözkonusu değildir. Bu dönemde üretim içta lebi karşılamada yetersiz kalmakta ve içtalep üretimin üze rinde seyretmektedir. İçtalep üretimin yanısıra, ithalat ile karşılanabilmektedir. Bu nedenle ithalat, ihracata göre çok büyük değerler olarak görülmektedir. İhracatın ise üretim ve içtalep dışında arızi nedenlerle gerçekleştiği düşünülmekte dir. Bu sanayide, ihracat ile üretim ve içtalep arasında anlamlı bir ilişki II. dönemde de görülmemektedir. II. dönemde içtalebin artış hızının düşmesi ve üretim artış hızının yük selmesi sonucu 1984 yılından sonra üretim, içtalebi aşmakta dır. Ancak 1987 yılında üretim tekrar içtalebin altına düş mektedir. İhfîfflcatta, bu dönemde, I. döneme göre büyük ölçüde artış kaydedilmektedir. Bu dönemde görülen ihracat artışının, içtalep artış hızının yavaşlamasi sonucu sağlandığı düşünülse bile, II. dönemde I. döneme göre daha büyük değerler olarak gö rülen ithalat nedeniyle böyle bir iddiada bulunmak mümkün ol mamaktadır. Bu nedenle, II. dönemde, ihracat artışı I. döneme benzer bir biçimde, içtalebin daha büyük bir bölümünün itha-- 65 - lat ile karşılanması sonucu gerçekleştirilebilmektedir. Genel olarak bakıldığında, demir-çelik sanayiinde, her iki dönemde ihracatın, üretim ve içtalepten bağımsız seyret tiği ve ihracatta II. dönemde büyük artış kaydedildiği görül mektedir. Her iki dönemde de ihracat, içtalebin değişen oran larda ithalat ile karşılanması sonucu gerçekleştirilebilmek tedir. İthalat değerleri, ihracat ile içtalep değerleri top lamı ile üretim değeri arasındaki farka yakın değerler olarak görülmektedir. Son bölümde incelenen kimya sanayiinde, I. dönemde dö nem başından dönemsonuna kadar ihracat artışı görülmekle bir likte, dönem boyunca ihracat değerleri küçük değerler olarak kalmaktadır. Üretim, içtalebi karşılayamamaktadır. İhracat ile üretim ve içtalep arasında, bu sanayide de anlamlı bir ilişki görülmemektedir. İçtalep yerli üretimin yanısıra, it halat ile karşılanabilmektedir. Küçük değerler olarak görülen ihracat ise içtalebin değişen oranlarda ithalat ile karşıla nabilmesinin sonucu olarak gözükmektedir. Kimya sanayiinde de, II. dönemde, ihracatta önemli ar tışlar gözlenmektedir. Ancak üretim içtalebi karşılamada, bu dönemde de yetersiz kalmaktadır. İthalat ise bu dönemde artan bir hızla sürmektedir.İhracat artışı, bu dönemde I. döneme ben zer biçimde karşılanmaktadır. Yani ihracat artışı, yerli üre timin yanısıra ithalat ile karşılanabilen içtalebin, daha bü yük oranlarda ithalat ile karşılanması sonucu sağlanabilmek tedir. Genel olarak bakıldığında, kimya sanayiinde de ihra catta büyük boyutta artışın, II. dönemde olduğu görülmektedir. Üretim her iki dönemde de, içtalebi karşılamada yetersiz kal maktadır. İçtalep, üretimin yanısıra ithalat ile karşılana bilmektedir. İthalatın ise, her iki dönemde, ihracat ve iç talep değerleri toplamı ile üretim değeri arasındaki farka- 66 - eşit olarak gerçekleştiği görülmektedir. İhracat, her iki dö nemde de, içtalebin daha büyük oranda ithalat ile karşılana bilmesi sonucu gerçekleştirilebilmektedir. Bu çalışma sonucunda, ihracatın, incelenen bütün sana yilerde, 1980 sonrasında artış gösterdiği tespit edilmiştir. İhracat ile üretim ve içtalep arasında, deri ve kösele sana yii dışında kalan diğer sanayilerde anlamlı bir ilişki görül memektedir. Deri ve kösele sanayii dışında diğer sanayilerde, ihracatta görülen artışların, üretim artışlarını uyardığı söylenememektedir. Deri ve kösele sanayiinde ise özellikle 1980 sonrasında ihracatın, üretimi uyardığından sözedilebil mektedir. Ancak bu uyarı, yeterli ölçüde değildir. Üretimin, genelde tüm sanayilerde, içtalep ile sıkı ilişki içinde oldu ğu gözlenmektedir. İçtalep artış hızının kimya sanayii dı şında kalan sanayilerde II. dönemde yavaşladığı görülmektedir. İthalat ise dokuma ve giyim eşyası sanayii dışında kalan di ğer dört sanayide, ihracat ve içtalep değerleri toplamı ile üretim değeri arasındaki farka yakın değerler olarak görül mektedir. Dokuma ve giyim eşyası sanayiinde ise, özellikle 1980 sonrasında görülen ihracat artışı, tümüyle üretim, içta lep ve ithalat ile açıklanamamaktadır. Demir-çelik ve kimya sanayii dışında kalan diğer sanayilerde üretimin içtalebi karşılamada yeterli büyüklükte olduğu, ancak sözüedilen bu iki sanayiden, kimya sanayiinde, her iki dönemde de, üretimin içtalebi karşılayamadığı, demir-çelik sanayiinde ise 1984- 1986 yılları dışında, çalışmamızda yeralan diğer yıllarda üretimin içtalebi karşılayamadığı tespit edilmiştir. Çalışmada yer alan tüm sanayiilerde, üretimin genelde, içtalebe yönelik yapıldığı tespit edilmiştir. İhracat ise, I. dönemde, gıda sanayii hariç, diğer sanayilerde içtalebin belli bir payının ithalat ile karşılanması sonucu, üretimden ihracata daha yüksek bir pay ayrılabilmesi ii& sağlanmakta dır. Gıda sanayiinde ihracata yönlendirilemeyen sanayi ürünü olduğu gözlenmektedir. II. dönemde ise, deri ve kösele sanayii dışındaki diğer sanayilerde, ihracat bu yolla sağlanabilmek-- 67 - tedir. Ancak dokuma ve giyim eşyası sanayii, yukarıda belir tilen nedenler dolayısıyla özel bir durum göstermektedir. Sonuç olarak, deri ve kösele sanayii dışında kalan di ğer sanayilerde, ihracat artışlarının üretim artışlarından kaynaklandığını ya da üretim artışlarına neden olduğunu veya büyük ölçüde içtalepte görülen azalmalardan kaynaklandığını söylemek mümkün değildir. Ancak özellikle 1980 yılından sonra bütün sanayilerde ihracat değerlerinde artış görülmektedir. Çalışmamız sonucunda, kimya sanayii dışında kalan diğer sana yiilerde, 1980 yılından sonra görülen ihracat artışının içta lep artış hızının yavaşlaması ve ithalatın artması sonucu, üretimden daha yüksek bir payın, ihracata ayrılabilmesi ile sağlanabilindiği tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- İran ekonomisinde ithal ikamesi ve yapısal değişmenin ekonometrik analizi
Başlık çevirisi yok
HEDAYAT MONTAKHAB
- Hazır giyim sanayiinin milli ekonomimizdeki yeri ve bir örnek çalışma
Başlık çevirisi yok
FERHAN DEMREN
Yüksek Lisans
Türkçe
1987
Tekstil ve Tekstil MühendisliğiGazi ÜniversitesiGiyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RASİH DEMİRCİ
- Azerbaycan'ın yabancı yatırım potansiyelinin sektörel açıdan incelenmesi
Sectoral analysis of Azerbaijan's foreign investment potential
ALTUN YASINLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Ekonomiİstanbul Aydın Üniversitesiİşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERGİNBAY UĞURLU
- Gelişmekte olan ülkelerin dış borç sorunu ve Türkiye'nin dış borçları
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA KARAGÖZ