Türk oyunyazarlığında doğum-ölüm dı̇kotomı̇sı̇
Birth-death dicotomy in Turkish playwriting
- Tez No: 908889
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖZLEM BELKIS
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Sanat Tarihi, Türk Dili ve Edebiyatı, Performing and Visual Arts, Art History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sahne Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 101
Özet
Doğum-ölüm dikotomisi farklı tarihsel dönemlerde ve çeşitli coğrafyalarda mitolojik anlatılarda ve ritüellerde ortaklıklar yaratmış, dram sanatının ortaya çıkışında etkili olmuştur. Mitoloji ve ritüeller aracılığıyla drama kaynaklık eden dikotomi kavramı çatışmanın temelinde yer alan en önemli unsurdur. Doğum-ölüm dikotomisinin oyun yazarlığına etkisi hem sahnede işlenen temalarda kendini gösterir hem de işlevsel bir öneme sahiptir. Batı dramatik tiyatro metinlerinde olduğu gibi Türk tiyatro metinlerinde de bu zengin ve ilkel köklerin izlerini sürmek mümkündür. Bu araştırmada1840'lardan 2000'li yıllara kadar yazılmış Türk tiyatro oyunlarında doğum-ölüm dikotomisinin oluşturduğu kültürel arka plan ortaya konulmuştur. Yaratılış söylenceleri, bahar bayramı ve kutsal evlenme törenleri, yeniden doğuş veya diriliş düşüncesi ritüelistik yansımaların üç ana unsuru olarak ele alınmış, doğum-ölüm dikotomisiyle ve birbiriyle ilişkileri açıklanmıştır. Oyunlarda dikotominin işlevleri araştırılmış, içerik ve biçimdeki yansımalar irdelenmiştir. Biçimsel işlevler açısından aksiyonu kuran, oyunsuluk yaratan ve karşıtlık ortaya çıkaran yapıların inşasında kullanılması olarak üç kategoriye ulaşılmıştır. Bu çalışmada Türk tiyatrosunun kültürel birikimini bugüne taşıyan, evrensel temalara paralel yeni ufuklar açan ve kendine özgü evrenler kuran oyunlar doğum-ölüm dikotomisi çerçevesinde bütünsel olarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla 1843-2005 yılları arasında yazılmış oyunlar taranmış, kriterlere uygun 180 oyun içinden 23 oyun öne çıkmış ve bunların 15'i dramatik çözümlemeyle incelemeye dahil edilmiştir. Toplumsal kimliğin okunmasında, yeni metinlerin ortaya çıkmasında ve oyun yazarlığımızın yorumlanmasında faydalı bir değerlendirmeye ulaşılması hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
In various geographies and different historical periods, the dichotomy of birth and death has created similarities and associations through mythological narratives and rituals; and has been influential for the emergence of the art of drama. As the source of drama, the concept of dichotomy carries myths and rituals to its artistic core and becomes the most powerful element while creating a base for conflicts. Traces of these rich and archaic roots and origins could be found within western dramatic texts and Turkish theatre plays. The dichotomy of birth and death influences Turkish playwriting on two levels; it is in the themes handled on the stage and it becomes significantly functional. This research thesis focuses on the cultural background created by the birth-death dichotomy in Turkish theater plays written between the 1840s and the 2000s. The myths of cosmology, spring festivals and sacred marriage ceremonies, and the thought of rebirth or resurrection are considered as the three main components of ritualistic reflections. This paper covers the relation between the three, and their connection to the birth and death dichotomy. The different functions of dichotomy in the stage plays are categorized related to content and form. The form related functions are revealed under three categories. The birth-death dichotomy is used for building the action, creating the fictional sense, and inventing the conflict in the plays. This research tries to evaluate the plays that carry the cultural heritage of Turkish theatre to contemporary times while creating unique universes and opening new horizons parallel to universal themes, as a complete asset within the outline of birth and death dichotomy. While revealing the aspects related to the origins, a contemporary perspective is embraced; and the example texts have shown that there is a structure combining traces of various beliefs and the cultural heritage. Focusing on plays written between 1843- 2005, 23 plays stood out among 180 that met the criteria, and 15 of them were analysed with a dramatic approach. This research aims to reach an outcome that is useful reading in the identity of the society, creating new plays, and interpreting Turkish playwriting.
Benzer Tezler
- Türk oyun yazarlığında şiddet olgusu
Concept of violence in the Turkish playwriting
HATİCE ŞAŞMAZ
Doktora
Türkçe
2021
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UĞUR AKINCI
- Türk oyun yazarlığında postmodernist eğilimler ve örnek oyun okumaları
Postmodernist tendencies and play readingexamples in Turkish playwriting
FATMA KEÇELİ
Doktora
Türkçe
2007
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMİH ÇELENK
- Türk oyun yazarlığında etik - ideolojik idealizasyonun evrimi
Evolution of the ethical - ideological idealization in Turkish playwriting
EZGİ DENİZ ALPAN
Doktora
Türkçe
2020
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. SEMİH ÇELENK
- Günümüz Türk oyun yazarlığında 'Bellek' ve 'Kurgulanmış gerçeklik' (1980-2000)
'Memory' and 'Constructed reality' (1980-2000) in today's Turkish playwriting
AYŞE SANCAK DENİZ
Doktora
Türkçe
2022
Güzel Sanatlarİstanbul ÜniversitesiTiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAVUZ PEKMAN
- 2000 sonrası Türk oyun yazarlığında mizahın kullanımı
The use of humor in Turkish playwriting after 2000
GÖKHAN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. BANU AYTEN AKIN