Bir işletme kasabasının tarihi: Değirmisaz'da emek, mekân ve toplumsal ilişkiler
The history of a company town: Labour, space and social relations in Değirmisaz
- Tez No: 909515
- Danışmanlar: DOÇ. DR. KADİR DEDE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, İletişim Bilimleri, History, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Değirmisaz, GLİ, işletme kasabası, paternalizm, Post-Fordist duygulanım, Değirmisaz, GLİ, company town, paternalism, post-Fordist affect
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 301
Özet
Bu tez, bugün“hayalet kasaba”olarak varlığını sürdüren, adı az bilinen ancak eski sakinleri tarafından özlemle anılan eski işletme kasabası Değirmisaz'ı ele alıyor. İşletme kasabaları sanayileşme döneminde tek bir üretime bağlı olarak gelişen yerleşim yerlerine referans verir. Değirmisaz, devlete bağlı Garp Linyitleri İşletmesi'nin (GLİ) üretim yaptığı 1938-1966 yılları arasında büyümüş ve bir işletme kasabası haline gelmiştir. Kasabalarının medeniyetiyle gurur duyan ancak kaybına yas tutan Değirmisazlıların anlatıları bir“toplumsal uyum”tecrübesine işaret etmiştir ve çalışma buradan yola çıkarak ve arşiv kaynakları, sözlü anlatılar ve etnografik verilerden yararlanarak kasabadaki toplumsal ilişkileri oluşturan sermaye, emek ve mekân dinamiklerine odaklanır. Bu doğrultuda, arşiv çalışmasıyla beraber Değirmisaz'da yaşamış 31 kişiyle yarı yapılandırmış görüşmeler yapılmıştır. Kasabadaki sermaye, emek ve mekânın yapılanma biçimleri, Değirmisaz'da tecrübe edilen“toplumsal uyum”un işgücü hiyerarşilerine ve emeğin mekânsal organizasyonuna dayanan içerme-dışlama ilişkisinden kaynaklandığını gösterir. Bu ilişki, ulus-devlet ve aile üzerinden makbul vatandaşlar ve işçiler yaratmaya çabalayan, karşılığında da işçilere güvence ve orta sınıflaşma vaadi sunan Fordist sanayileşme sürecinin sonucudur. Ancak söz konusu uyum, paternalist uygulamalara ve barınma, eğitim ve eğlence gibi kaynakların eşitsiz dağıtımına dayandığı için koşullu ve dışlayıcıydı. Paternalizm kasabaya yerleşen ailelere bir topluluk ve güvence hissi sağlarken, işletmeye bağımlılığı ve hiyerarşik toplumsal ilişkileri de pekiştirmiştir. Öte yandan, kasabanın küçük mekânsal boyutuna rağmen göç alması, işletmenin kontrol etmediği alanlarda yüz yüze, kişisel ve pozitif“yabancılık”ilişkilerinin kurulmasına sebep olmuştur. İşletmenin güvencesinde, ancak onun denetimi dışında gerçekleşen bu toplumsallık, ailesini köyde bırakmış“bekâr işçiler”den ziyade kasabada yaşayan aileleri kapsadığı için, kasabanın“toplumsal uyum”hafızasını aktaran da bugünün Post-Fordist duygulanım özneleri, yani bu çalışmanın katılımcıları olmuştur.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the former company town of Değirmisaz, now a“ghost town”that is little known but fondly remembered by its former inhabitants. Company towns emerged during the industrialization period, growing around a single mode of production. Değirmisaz, which developed between 1938 and 1966 under the state-owned Garp Lignites Enterprise (GLİ), is a prime example. Using archival sources, oral narratives, and ethnographic data, this study investigates the dynamics of capital, labor, and space that shaped the town's social relations, focusing on the notion of“social cohesion”—an experience its former residents took pride in yet mourned. To this end, semi-structured interviews were conducted with 31 former residents, complemented by archival research. The analysis reveals that“social cohesion”in Değirmisaz was rooted in a dynamic of inclusion and exclusion, shaped by labor hierarchies and the spatial organization of work. This dynamic emerged within the Fordist industrialization process, which sought to create ideal workers and citizens through the intertwined roles of the nation-state and family, offering security and the promise of middle-class mobility in return. However, this cohesion was conditional and exclusionary, relying on paternalistic practices and the unequal distribution of resources such as housing, education, and entertainment. While paternalism provided families living in the town with a sense of community and stability, it also reinforced dependency on the company and entrenched hierarchical social relations. At the same time, migration to the town, despite its small size, facilitated face-to-face and positive personal“stranger”relations in spaces outside the enterprise's control. This form of sociality primarily involved families who settled in the town rather than“single workers”who left their families in villages. Today, it is the post-Fordist affective subjects—the participants of this study—who preserve and transmit the memory of Değirmisaz's“social cohesion.”
Benzer Tezler
- Genel olarak İslam bankaları ve Türkiye'de özel finans kurumları ile klasik ticari bankaların farklılıklarının belirlenmesi
Başlık çevirisi yok
ZEYNEP HATUNOĞLU
- Türkiye'de tarımsal üretici kooperatifçiliği; Çay örneği üzerinden bir analiz
Agricultural producer cooperatives in Turkey; An analysis from a tea example
BETÜL ERGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriOrdu ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇAĞATAY EDGÜCAN ŞAHİN
- An investigation on risk analysis methods to be used for the prevention of major industrial accidents
Büyük endüstriyel kazaların önlenmesi için kullanılan risk analiz yöntemleri üzerine bir inceleme
ASADULLA KHALILOV
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
Kimya Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiKimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HİKMET İSKENDER
- The Socio-economic structure of Safranbolu according to the Temettuat Document (1844)
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA ÜNAL
- Güllü Kasabası kırsal kalkınma planının hazırlanması
Preparation of rural development program of Güllü Town
ALİ EMRAH ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
EkonomiSelçuk ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KENAN PEKER