Geri Dön

Türkiye genelinde PM10 Konsantrasyonlarının EOF/REOF analizi ile mevsimsel değişiminin incelenmesi

Investigation of the seasonal variations of PM10 concentrations with EOF/REOF analysis across Türkiye

  1. Tez No: 911498
  2. Yazar: MIR BAHA UD DIN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. BURCU ONAT, PROF. DR. HAKKI BALTACI
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: EOF, NCEP/NCAR yeniden analizi, PM10, Sinoptik kompozitler, Türkiye, EOF, NCEP/NCAR reanalysis, PM10, Synoptic composites, Türkiye
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 103

Özet

Hava kirliliği en temel çevre sorunlarından biridir ve PM10 gibi hava kirleticileri, iklim sistemini etkilemenin yanı sıra insan sağlığına, çevreye ve ekosisteme ciddi bir tehdit oluşturan önemli bir atmosferik kirletici olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada PM10'un kaynaklarını ve dolaşım davranışını ortaya koymak amacıyla Türkiye genelinde 80 hava kalitesi istasyonunda 2010-2020 döneminde günlük ortalama PM10 verilerine döndürülmüş ampirik ortogonal fonksiyon (REOF) analizi uygulanmış ve PM10 konsantrasyonlarının EOF/REOF analizi ile Türkiye'deki mevsimsel değişimi incelenmiştir. On yıllık dönemde günlük PM10 verilerinin uygulanan REOF analiz sonuçları ilk REOF modu (REOF1) toplam değişkenliğinin kış, ilkbahar, yaz ve sonbaharda sırasıyla %44,9, %43,2, %39,5 ve %31,6 olmak üzere dört mevsimde de yerel emisyon kaynaklarının PM10 değişimleri üzerinde etkili olduğunu ve kirlilik bakımından önemli istasyonların birbirine uzak farklı coğrafi bölgelerde bulunduğunu göstermiştir (kış mevsiminde REOF1 için önemli istasyonlar Adana Meteoroloji, Çanakkale , Erzincan, Giresun, Kastamonu ve Sinop). Benzer durum ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde de görülmüştür. İkinci REOF modunun (REOF2) sonuçları kış, ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde sırasıyla %17,9, %14,0, %14,0 ve %16,3 olarak bulunmuş ve PM10'da büyük ölçekli atmosferik sirkülasyonların etkisi olduğunu göstermiştir. REOF2 analizi ve sinoptik kompozit haritalardan elde edilen sonuçlara göre PM10'un kış aylarında Arap Yarımadası ve Kuzey Afrika'dan Türkiye'nin Doğu Anadolu (DAB) ve Güneydoğu Anadolu (GAB) bölgelerine taşınmasında sırasıyla güney rüzgarlarının kuvvetinin ve düşük seviyelerde güneybatı rüzgarlarının varlığının önemli olduğu görülmüştür. İlkbahar aylarında ülkenin iç karasal kısmındaki kum parçacıkları, büyük ölçekli güney rüzgarlarının etkisiyle kuzey bölgelere taşınmakta, bu da Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde sınır değerin üzerinde PM10 konsantrasyonlarına neden olmaktadır. Yaz aylarında, kuvvetli doğu rüzgarları ile Türkiye'nin doğu bölgesine giren sıcak kuru hava ile birlikte toz parçacıkları Hazar Denizi'nden gelmekte ve yüksek PM10 değerlerine neden olmaktadır. Bulgularımız, Türkiye'de hava kalitesindeki mevsimsel değişimlerin büyük ölçekli atmosferik sirkülasyonlardan ikincil olarak etkilendiğini ve birincil katkının ise yerel emisyon kaynaklarındaki değişimlerden kaynaklandığını göstermiştir.

Özet (Çeviri)

Air pollution is one of the main environmental issues and air pollutants like PM10 is widely identified as an important atmospheric pollutant posing a serious threat to human health, environment, the ecosystem as well as influences the climate system. To unearth the mechanism involved in its sources and circulation behavior in environment, this study focuses on seasonal variability of PM10 over Türkiye by applying rotated empirical orthogonal functions (REOF) analysis to the daily PM10 observations for 80 stations for the period 2010-2020, that are homogenously distributed over Türkiye. As a result of the implementation of REOF to the daily PM10 data for 80 air quality stations throughout the study period 2010–2020, the first REOF mode (REOF1 44.9% in winter, 43.2% in spring, 39.5% in summer and 31.6% in fall) for all the four seasons indicated the role of local emission sources on the variations of PM10, which show high PM10 values in different geographical regions located in distant proximities from each other (e.g for winter REOF1 the identified significant stations are Adana Meteoroloji, Canakkale, Erzincan, Giresun, Kastamonu, and Sinop. Same is with spring, summer and fall seasons). The results of the second mode (REOF2, 17.9% in winter, 14.0% in spring, 14.0% in summer and 16.3% in fall) indicate the role of large-scale atmospheric circulations on the values of PM10. From the REOF2 analysis and extracted synoptic composite maps, it was observed that the strength of southerly winds and the presence of southwesterly winds at low levels are very important in transporting dust pollutants from the Arabian Peninsula and Northern Africa, respectively, to the eastern (EAR) and southeastern (SEAR) regions of Türkiye during winter. In spring, sand particles in the interior terrestrial part of the country are carried to the northern regions by the effect of large-scale southerly winds, which cause above-normal PM10 concentrations in the Black Sea region of Türkiye. In summer, dust particles together with warm dry air intrusion to the eastern region of Türkiye by strong easterly winds are sourced by Caspian Sea and result in high PM10 values. Our findings emphasize that the long-term variations in air quality over Türkiye are affected secondary by the variations in the large-scale atmospheric circulations with primary contributions from the changes in local emission sources.

Benzer Tezler

  1. Development of a regional-scale prediction method for ground level particulate matter concentrations based on aod from different satellites in Turkey

    Türkiye'de yer seviyesindeki partikül madde konsantrasyonlarının bölgesel tahmininde farklı uydulardan temin edilen aerosol optik derinliği verisine dayanan bir yöntem geliştirilmesi

    GİZEM TUNA TUYGUN

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2021

    Çevre MühendisliğiDokuz Eylül Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TOLGA ELBİR

  2. Impact of boundary layer meteorology on air quality in urban areas

    Kentsel alanlarda sınır tabaka meteorolojisinin hava kalitesi üzerine etkisi

    İSMAİL SEZEN

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    Meteorolojiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Meteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ DENİZ

    PROF. DR. ALPER ÜNAL

  3. Air pollution modeling of turkey wide by geographic information system

    Türkiye genelinde mevcut hava kirliliğinin Coğrafi Bilgi Sistemiyle modellenmesi

    NAHIDA HAMEED HAMZA AL QAYSI

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2019

    Çevre MühendisliğiSelçuk Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ŞÜKRÜ DURSUN

  4. Evaluation of EMEP SO2 emissions for Turkey using WRF-CMAQ modeling system

    Emep SO2 emisyonlarının WRF-CMAQ model sistemi kullanılarak Türkiye için değerlendirilmesi

    AMIRHOSSEIN ABDI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2016

    Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. BURÇAK KAYNAK TEZEL

  5. Hava kalitesi üzerindeki meteorolojik ve emisyon etkilerinin belirlenmesinde makine öğrenmesi tabanlı meteorolojik normalleştirme yönteminin uygulanması

    Application of machine learning-based meteorological normalization to quantify meteorological and emissions impacts on air quality

    MUHAMMED DENİZOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Meteorolojiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Meteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ DENİZ