Türkiye genelinde PM10 Konsantrasyonlarının EOF/REOF analizi ile mevsimsel değişiminin incelenmesi
Investigation of the seasonal variations of PM10 concentrations with EOF/REOF analysis across Türkiye
- Tez No: 911498
- Danışmanlar: PROF. DR. BURCU ONAT, PROF. DR. HAKKI BALTACI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
- Anahtar Kelimeler: EOF, NCEP/NCAR yeniden analizi, PM10, Sinoptik kompozitler, Türkiye, EOF, NCEP/NCAR reanalysis, PM10, Synoptic composites, Türkiye
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
Hava kirliliği en temel çevre sorunlarından biridir ve PM10 gibi hava kirleticileri, iklim sistemini etkilemenin yanı sıra insan sağlığına, çevreye ve ekosisteme ciddi bir tehdit oluşturan önemli bir atmosferik kirletici olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada PM10'un kaynaklarını ve dolaşım davranışını ortaya koymak amacıyla Türkiye genelinde 80 hava kalitesi istasyonunda 2010-2020 döneminde günlük ortalama PM10 verilerine döndürülmüş ampirik ortogonal fonksiyon (REOF) analizi uygulanmış ve PM10 konsantrasyonlarının EOF/REOF analizi ile Türkiye'deki mevsimsel değişimi incelenmiştir. On yıllık dönemde günlük PM10 verilerinin uygulanan REOF analiz sonuçları ilk REOF modu (REOF1) toplam değişkenliğinin kış, ilkbahar, yaz ve sonbaharda sırasıyla %44,9, %43,2, %39,5 ve %31,6 olmak üzere dört mevsimde de yerel emisyon kaynaklarının PM10 değişimleri üzerinde etkili olduğunu ve kirlilik bakımından önemli istasyonların birbirine uzak farklı coğrafi bölgelerde bulunduğunu göstermiştir (kış mevsiminde REOF1 için önemli istasyonlar Adana Meteoroloji, Çanakkale , Erzincan, Giresun, Kastamonu ve Sinop). Benzer durum ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde de görülmüştür. İkinci REOF modunun (REOF2) sonuçları kış, ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde sırasıyla %17,9, %14,0, %14,0 ve %16,3 olarak bulunmuş ve PM10'da büyük ölçekli atmosferik sirkülasyonların etkisi olduğunu göstermiştir. REOF2 analizi ve sinoptik kompozit haritalardan elde edilen sonuçlara göre PM10'un kış aylarında Arap Yarımadası ve Kuzey Afrika'dan Türkiye'nin Doğu Anadolu (DAB) ve Güneydoğu Anadolu (GAB) bölgelerine taşınmasında sırasıyla güney rüzgarlarının kuvvetinin ve düşük seviyelerde güneybatı rüzgarlarının varlığının önemli olduğu görülmüştür. İlkbahar aylarında ülkenin iç karasal kısmındaki kum parçacıkları, büyük ölçekli güney rüzgarlarının etkisiyle kuzey bölgelere taşınmakta, bu da Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde sınır değerin üzerinde PM10 konsantrasyonlarına neden olmaktadır. Yaz aylarında, kuvvetli doğu rüzgarları ile Türkiye'nin doğu bölgesine giren sıcak kuru hava ile birlikte toz parçacıkları Hazar Denizi'nden gelmekte ve yüksek PM10 değerlerine neden olmaktadır. Bulgularımız, Türkiye'de hava kalitesindeki mevsimsel değişimlerin büyük ölçekli atmosferik sirkülasyonlardan ikincil olarak etkilendiğini ve birincil katkının ise yerel emisyon kaynaklarındaki değişimlerden kaynaklandığını göstermiştir.
Özet (Çeviri)
Air pollution is one of the main environmental issues and air pollutants like PM10 is widely identified as an important atmospheric pollutant posing a serious threat to human health, environment, the ecosystem as well as influences the climate system. To unearth the mechanism involved in its sources and circulation behavior in environment, this study focuses on seasonal variability of PM10 over Türkiye by applying rotated empirical orthogonal functions (REOF) analysis to the daily PM10 observations for 80 stations for the period 2010-2020, that are homogenously distributed over Türkiye. As a result of the implementation of REOF to the daily PM10 data for 80 air quality stations throughout the study period 2010–2020, the first REOF mode (REOF1 44.9% in winter, 43.2% in spring, 39.5% in summer and 31.6% in fall) for all the four seasons indicated the role of local emission sources on the variations of PM10, which show high PM10 values in different geographical regions located in distant proximities from each other (e.g for winter REOF1 the identified significant stations are Adana Meteoroloji, Canakkale, Erzincan, Giresun, Kastamonu, and Sinop. Same is with spring, summer and fall seasons). The results of the second mode (REOF2, 17.9% in winter, 14.0% in spring, 14.0% in summer and 16.3% in fall) indicate the role of large-scale atmospheric circulations on the values of PM10. From the REOF2 analysis and extracted synoptic composite maps, it was observed that the strength of southerly winds and the presence of southwesterly winds at low levels are very important in transporting dust pollutants from the Arabian Peninsula and Northern Africa, respectively, to the eastern (EAR) and southeastern (SEAR) regions of Türkiye during winter. In spring, sand particles in the interior terrestrial part of the country are carried to the northern regions by the effect of large-scale southerly winds, which cause above-normal PM10 concentrations in the Black Sea region of Türkiye. In summer, dust particles together with warm dry air intrusion to the eastern region of Türkiye by strong easterly winds are sourced by Caspian Sea and result in high PM10 values. Our findings emphasize that the long-term variations in air quality over Türkiye are affected secondary by the variations in the large-scale atmospheric circulations with primary contributions from the changes in local emission sources.
Benzer Tezler
- Development of a regional-scale prediction method for ground level particulate matter concentrations based on aod from different satellites in Turkey
Türkiye'de yer seviyesindeki partikül madde konsantrasyonlarının bölgesel tahmininde farklı uydulardan temin edilen aerosol optik derinliği verisine dayanan bir yöntem geliştirilmesi
GİZEM TUNA TUYGUN
Doktora
İngilizce
2021
Çevre MühendisliğiDokuz Eylül ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TOLGA ELBİR
- Impact of boundary layer meteorology on air quality in urban areas
Kentsel alanlarda sınır tabaka meteorolojisinin hava kalitesi üzerine etkisi
İSMAİL SEZEN
Doktora
İngilizce
2024
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ DENİZ
PROF. DR. ALPER ÜNAL
- Air pollution modeling of turkey wide by geographic information system
Türkiye genelinde mevcut hava kirliliğinin Coğrafi Bilgi Sistemiyle modellenmesi
NAHIDA HAMEED HAMZA AL QAYSI
Doktora
İngilizce
2019
Çevre MühendisliğiSelçuk ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRÜ DURSUN
- Evaluation of EMEP SO2 emissions for Turkey using WRF-CMAQ modeling system
Emep SO2 emisyonlarının WRF-CMAQ model sistemi kullanılarak Türkiye için değerlendirilmesi
AMIRHOSSEIN ABDI
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BURÇAK KAYNAK TEZEL
- Hava kalitesi üzerindeki meteorolojik ve emisyon etkilerinin belirlenmesinde makine öğrenmesi tabanlı meteorolojik normalleştirme yönteminin uygulanması
Application of machine learning-based meteorological normalization to quantify meteorological and emissions impacts on air quality
MUHAMMED DENİZOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ DENİZ