Gaziantep Araban Ovası'nda arazi bozulmasına hassas alanların medalus modeli ile belirlenmesi
Determination sensetive areas to land degredation in Gaziantep Araban Plai̇n usi̇ng the medalus model
- Tez No: 912722
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULKADİR SÜRÜCÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Bu çalışma, Gaziantep ilinin Araban Ovası'nda yaklaşık 24.000 hektarlık alanda arazi bozulması ve çölleşmeye hassas alanların (ESAİ) belirlenmesini amaçlamıştır. Bunun için çalışma alanı 1 km'lik kare gridlere dönüştürülmüş ve gridlerin köşe noktalarından olmak üzere 230 ayrı noktadan ve 0-20 cm derinlikten toprak örneği alınmıştır. Toprak örneklerinin alındığı noktaların 167'si tarla, 56'sı bahçe, 7'si ise mera alanlarına denk gelmiştir. Çalışmada, ESAİ belirlemek için 3 ana indikatör (Toprak Kalitesi İndeksi (TKİ), Vejetasyon Kalitesi İndeksi (VKİ) ve Amenajman Kalitesi İndeksi (AKİ)) bu indikatörler altında tanımlanan 16 parametre kullanılmıştır. Bu parametreler, MEDALUS modeline göre skorlanmış ve AHP ile ağırlıklandırılarak kalite indeksi hesaplanmıştır. Arazi çalışmaları, laboratuvar analizleri ve resmî kurumlardan elde edilen veriler kullanılarak, VKİ, AKİ, TKİ belirlenmiş bu indeksler yardımı ile Araban Ovasına ait (ESAİ) hesaplanmıştır. ESAİ belirlenmesinde MEDALUS modeline bulanık mantık sistemi ile çalışan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yaklaşımının entegrasyonu sağlanmıştır. Böylece her bir parametre etki derecesine göre ağırlıklandırılarak MEDALUS modeli Araban Ovası'nın özel koşullarına göre modifiye edilmiştir. Çalışma sonucunda Araban Ovası topraklarının %88.26'sının düşük kaliteli topraklar içerisinde sınıflandırılırken sadece %11.74'ü orta kalitede topraklar içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir. Vejetasyon kalitesi bakımından alanın %22.61'i orta ve %77.39'u ise düşük kaliteye sahiptir. AKİ bakımından Araban Ovası'nın %3.04'ü orta kalite ve %96.96'sı ise düşük kaliteye sahiptir. ESAİ skorlarına göre Araban Ovası'nın tüm toprakları arazi bozulması ve çölleşme açısından“Kritik”seviyededir. Arazi kalitesinin düşmesine sebep olan faktörler arasında düşük organik madde, anız yangınları ve uygun olmayan rotasyon uygulamalarının yer aldığı görülmüştür. Ayrıca bölgenin kireç taşı ve alüvyal teraslardan oluşması, su erozyonuna karşı zayıf bir direnç gösterdiği belirlenmiştir. Sonuç olarak Araban Ovası'nın arazi bozulması ve çölleşme açısından değerlendirilip izlenmesi için güvenilir bir veri tabanı oluşturulmuştur. MEDALUS modelinin Araban Ovası'na göre modifiye edilerek bölgeye özgü parametreler belirlenmiş ve bu parametrelere özgü ağırlıklandırma ile ESAİ'nin değerlendirilmesine imkân sağlanmıştır.
Özet (Çeviri)
This study aimed to determine the environmentally sensitive areas to land degradation and desertification (ESAI) in approximately 24,000 hectares of land in the Araban Plain of Gaziantep province, Türkiye. For this purpose, the study area was split into 1 km snow grids. Soil samples were taken from 230 different points and 0-20 cm depth at the corners of each grid. 167, 56, and 7 of these points were located in the field, garden, and pasture areas. Three main indicators, namely, Soil Quality Index (SQI), Vegetation Quality Index (VQI), and Management Quality Index (MQI) were employed along with 16 sub-parameters defined under these three indicators to evaluate ESAI. These parameters were scored following the MEDALUS model and the quality index was calculated by weighting through the Analytical Hierarchy Process (AHP). SQI, VQI, and MQI were determined using data obtained from comprehensive field and laboratory studies and data collected from official institutions. Moreover, the ESAI of Araban Plain was calculated with the assistance of these indexes. The Analytical Hierarchy Process (AHP), operating with the fuzzy logic system, was integrated into the MEDALUS model when determining ESAI. In this way, each parameter was weighted according to its degree of effect, and the MEDALUS model was modified depending on the special conditions of the Araban Plain. Detailed analyses of data revealed that 88.26% of Araban Plain soils were classified as low-quality soil, while only 11.74% of them were medium-quality soil. The results based on the VQI analysis suggested that 22.61% and 77.39% of the study area have medium and low quality, respectively. Considering the MQI-based analysis, 3.04% and 96.96% of the study area have medium, and low quality, respectively. The ESAI scores indicated that entire soils across the Araban Plain are at a critical level in terms of land degradation and desertification. The factors causing low land quality in the region are mainly low organic matter, stubble fires and inappropriate rotation practices. Furthermore, the region consists of limestone and alluvial terraces, exhibiting a weak resistance to water erosion. As a result, a reliable database has been created for the assessment and monitoring of the Araban Plain in terms of land degradation and desertification. The MEDALUS model was modified for the Araban Plain to determine region-specific parameters and enable the evaluation of ESAI with weighting specific to these parameters.
Benzer Tezler
- 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş deprem serisini başlatan olay: Mw 7.0 Narlı Depremi ve yüzey deformasyonu
February 6, 2023, the event that initiated the Kahramanmaraş earthquake series: Mw 7.0 Narlı Earthquake and its surface deformation
HAVVA NESLİHAN KIRAY CANİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Jeoloji Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CENGİZ ZABCI
- Kuruluş yeri bakımından Besni ilçe merkezi (Adıyaman) ve çevresinin jeomorfolojisi
The geomorphology of the center of Besni town (Adıyaman) and its environment in regord to foundation area
YENER YILDIRIM
- A spatial analyze approach for determining the best possible locations of police stations in azaz
Azaz şehrinde polis merkezlerinin olası en iyi yerlerinin belirlenmesi için mekansal analiz yaklaşımı
M RADWAN MOUKET
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGaziantep ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALPTEKİN DURMUŞOĞLU
- Gaziantep/Araban topraklarında katalaz ve üreazenzim aktiviteleri tespiti
Determination of catalase and urease activities of soil in Gaziantep/Araban
ENGİN ZAFER ŞAHİN
- Gaziantep/Araban tarım topraklarının bazı mikrobiyolojik özelliklerinin araştırılması
Investigation of some microbiological properties of Gaziantep / Araban agricultural soils
SEVGİ GENÇDAL