Gagavuz Türkçesinde zaman, görünüş, kip ve kiplik
Tense, aspect, mood and modality in Gagauz Turkish
- Tez No: 914101
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÖKÇE YÜKSELEN PELER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Gagavuz Türkçesi, zaman, görünüş, kip, kiplik, Gagauz Turkish, tense, aspect, mood, modality
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
Tarihî süreçte geniş bir coğrafyaya yayılan Türk toplulukları içinde Gagavuzların kendine özel bir yeri vardır. Gagavuz Türkleri, Hristiyan olmalarına rağmen Türk kimliğini korumuşlardır ve günümüzde büyük çoğunluğu Moldova'ya bağlı Gagauz Yeri olmak üzere Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve Türkiye gibi farklı ülkelerde yaşamaktadırlar. Bu Türkler Türkiye Türkçesine çok yakın Türk lehçelerinin kendine has özelliklerine sahip Gagavuz Türkçesini konuşurlar. Gagavuz Türkçesi Güneybatı grubu Türk lehçelerinden birisidir. Günümüzde dil bilgisi kitaplarında ''zaman ekleri'' veya ''şekil ve zaman ekleri'' olarak adlandırılan fiil çekim eklerinin birden fazla anlamı ve işlevi bulunmaktadır. Fiillere gelerek cümlenin yüklemini oluşturan biçim birimlerin zaman işleviyle birlikte görünüş, kip-kiplik işlevleri de bulunmaktadır. Bu çalışmanın birinci bölümünde zaman, görünüş, kip-kiplik kavramları, Gagavuz Türkleri ve Gagavuz Türkçesi ile ilgili teorik bir bilgi verilmiştir. İkinci bölüm olan inceleme bölümüne kuramsal bir altyapı oluşturulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde Gagavuz Türkçesiyle yazılmış olan romanlar, hikâyeler, masallar, ders kitapları ve gazeteler gibi yazılı kaynaklar taranıp fiil çekiminde yer alan eklerin zaman, görünüş ve kiplik görevleri tespit edilmiştir. Göksel-Kerslake'in zaman, görünüş ve kiplik başlıkları altındaki sınıflandırması örnek alınarak tespit edilen örnekler ait oldukları başlıklar altında toplanarak düzenlenmiştir. Türkiye Türkçesine aktarılarak belirlenen işaretleyicilerin metindeki anlamına ve işlevine odaklanılmıştır. Bu çalışma, dil biliminin önemli araştırma alanlarından biri olan zaman, görünüş, kip ve kiplik konusunu Gagavuz Türkçesi örneğinde betimleyen bir çalışma olmuştur.
Özet (Çeviri)
Gagauz people have a special place among the Turkish communities spread over a wide geography in the historical process. Gagauz Turks have preserved their Turkish identity despite being Christians and today they live in different countries such as Ukraine, Bulgaria, Romania, Greece, Romania, Greece and Türkiye, the majority of them in Gagauz Yeri in Moldova. These Turks speak Gagauz Turkish, which is very close to Turkey Turkish and has unique features of Turkish dialects. Gagauz Turkish is one of the Southwest group Turkish dialects. Today, verb conjugation affixes, which are called“tense affixes”or“form and tense affixes”in grammar books, have more than one meaning and function. The morphemes that come to verbs and form the predicate of the sentence also have aspectual and mood-modality functions along with tense function. In the first part of this study, a theoretical information about the concepts of tense, aspect, mood-modality, Gagauz Turks and Gagauz Turkish is given. In the second part of the study, a theoretical background was tried to be created. In the second part, written sources such as novels, stories, fairy tales, textbooks and newspapers written in Gagauz Turkish were scanned and the tense, aspect, mood and modality functions of the affixes in verb conjugation were determined. Taking Göksel-Kerslake's classification under the headings of tense, aspect, mood and modality as an example, the identified examples were collected and organised under the headings they belong to. The meaning and function of the markers identified by transferring them to Turkey Turkish were focussed on in the text. This study has been a study that describes the subject of tense, aspect, modality, which is one of the important research areas of linguistics, in the example of Gagauz Turkish.
Benzer Tezler
- Gagavuz Türkçesinde belirteç işlevli bağımlı cümleler
Subordinated clauses with adverbial function in Gagauz Turkish
EZGİ NUR OKUTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DUYGU ÖZGE GÜRKAN
- Bucaktan Sesler adlı eser esasında Gagavuz Türkçesinde fiil
Verbs in Gagauz Turkish Based on 'Bucaktan Sesler'
HATİCE ÇAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN
- Oğuz Grubu Türk Lehçelerinde tasvirî fiiller
Descriptive verbs in Oghuz Group Turkish Dİalects
TUĞBA BAYRAKDARLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN YILDIRIM
- Oğuz grubu Türk şivelerinde sözcük türleri
The word types in the Turkish vernaculars of Oguz group,
SEBAHAT ARMAĞAN
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. H. İBRAHİM DELİCE
- Gagavuz Türkçesindeki tasarlama kiplerinin semantik düzlemde incelenmesi
The analysis of optative moods in gagauz Turkish on semantic plane
LEYLA DİLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELİKE SOMUNCU