Oğuz grubu Türk dillerinin karşılaştırmalı fonolojisi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 30802
- Danışmanlar: PROF. DR. TALAT TEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1992
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 487
Özet
Türk dilleri arasında Türkmence, Azerî Türkçesi, Türkiye Türkçesi ve Gagauz yazı dilleri Oğuz grubu ya da Güneybatı grubu olarak adlandırılırlar. Bu diller arasında karşılaştırmalı bir çalışma şimdiye kadar yapılmamıştır. Oğuz dilleri arasında fonetik denkliklerin kurulmaması, bunların karşılaştırılıp bir sonuca varılmaması büyük bir eksiklik doğurmuştur. X.-XIII. yüzyıllar arasında bir yandan Orta Asya'nın Harezm ve Horasan bölgeleri ile Iran ve Irak'ta bir devlet kurmuş olan Büyük Selçuklular bir yandan da A.nadolu bölgesinde bir devlet kurmuş olan Anadolu Selçukluları döneminde kullanılan Oğuz£a hakkında bir bilgimiz yoktur. Ancak, XI. yüzyılda kullanılan Oğuzca hakkında Kİşgarh'nın verdiği bilgilerden yararlanarak bazı şeyler öğrenebiliriz. IX. yüzyılın ortası ve sonlarından itibaren Oğuzların Sırderya bölgesine yerleşmeye başladıklarını bilmekteyiz. Bu Oğuzları eski Göktürk dönemindeki Dokuz Oğuzların devamı olarak düşünüp bu dönemde konuşulan Oğuzcayı, Göktürk dönemindeki 'Oğuzcanın devamı sayarak ikisi arasında bir bağlantı kurmak yanlış olur. Sırderya bölgesinde yaşanırken konuşulan Selçuklu Oğuzcasının yani Kâşgarlı'nın hakkında bilgiler verdiği Oğuzcanın, Göktürk döneminde kullanılan Oğuzcadan değişik özelliklere sahip olması gerekir. Çünkü, Oğuzlar Sırderya bölgesinde yeni bir kavmi birlik (Oğuz ethnos) oluşturmuştur. Eu kavmi birlik; büyük bir ihtimalle çok daha eski bir dönemde bu bölgeye göç etmiş olani i kavimlerin oluşturduğu alt tabakanın - belki de T'ieh-le grubundan boyların- üzerine On-Okların oluşturduğu grup ile IX. yüzyıldan itibaren bu bölgeye yerleşmeye başlayan Oğuzların birbiriyle kaynaşması sonucu meydana gelen siyasî, kültürel ve dilsel bütünlük taşıyan yeni bir“oğuz”, yani“kavmi birlik (tribal union)”tir. Türk tarihinin gelişmesi ile tarihî Oğuzca ya da Oğuz grubu Türk dil ve lehçelerinin yapılarına bakıldığında, bilinmeyen arkaik dillerin oluşturduğu bir alt tabaka üzerine On-Okların dil ya da" lehçeleri ile Göktürk döneminde Oğuzların kullanılmış olduğu dil ve lehçelerin zamanla birbiriyle kaynaşması sonucu Ana Oğuzcanın, IX. yüzyılın sonlarında ya da X. yüzyılın başlarında Sırderya bölgesinde oluştuğu düşünülmektedir. Dolayısıyla, IX. yüzyıldan başlayarak Sırderya bölgesinde yeniden oluşmuş olan Oğuzca, Göktürk ve Uygur- devletleri döneminde kullanılmış olan Oğuzcadan farklı bir dildir. Ana Oğuzca IX. yüzyıl sonları ya da X. yüzyıl başlarında teşekkül etmiştir. X. yüzyılın başlarından Oğuz grubu yazı dilinin oluştuğu XIII. yüzyılın sonlarına kadar olan dönem, Eski Oğuzca dönemidir. Bugünkü Oğuz grubu Türk dil ve lehçelerinin Doğu kolunda Türkmence, Harezrn-Oğuz ve Horasan Türkçeleri; Batı kolunda ise Azerî, Türkiye Türkçesi ve Gagauzca yer almaktadır. XVIII. yüzyılın sonlarına gelindiğinde bu dil ve lehçeler, kendi fonetik ve morfolojik özellikleriyle müstakil bir dil ya da lehçe durumunu almıştır.III Ana Oğuzcanın; Kâşgarlı'nın bize verdiği bilgilerin, Eski Anadolu Türkçesiyle yazılmış eserlerin, eski dönemlere ait sözlüklerle bugünkü Oğuz dil ve lehçelerine ait sözlüklerin incelenmesi sonucu saptanan fonetik özellikleri şunlardır: (1) Söz başında /h/ korunması;(dağınık olarak) (E) Urun ünlülerin korunması; (3)/e/ ünlüsünün korunması; (4)/d/ > /fi/ > /y/ değişmesi; (B) Söz başında /b/ korunması; (6)Söz başında /q/,/k/ ve /*/ ünsüzlerinin korunması; (7)Çok heceli kelimelerde ek ve hece başındaki /ğ/ ve /g/ ünsüzleri ile söz sonu /g/ ve /g/ ünsüzlerinin korunması; (B) Aslî uzun ünlüden sonra gelen patlayıcı ünsüzlerin ünlüler arasında ötümlüleşmesi.
Özet (Çeviri)
Among the Turkic languages, the written languages of the Türkmen, Azerbayjan, Turkey's Turkish and Oagauz are classified as Oghuz Group ör the Sourtnıvestern Group. A comparatitive study of these languages has not yet been made. The failure to establish phonstic paralles within Oghuz Group languages and, thus, the abscence of conclusions based on a comparative study of such paralles points to a majör need in this field of study. Ve do not possess certain knovvledge concerning the Oghuz Turkish used between the tenth and the thirteenth centuries during the period wherein on the öne hand, the Great Seljuk had stablished a govsrnment reaching from the Central Asia regions oh Harezrn and Horasan to Iran and Iraq, and, on other hand, the Anatolian Seljuks who etablished a government in the Anatolian region. However, we can learn some things about the Oghuz Turkish used in the eleventh century by mafcing use of the information provided by Kâşgarh. We know that towards the mid-to late elevsnth century the Oghuz had = tarted to settle in the Sırderya region. To think of these Oghuz Turks a = a continuation of the Dokuz Oghuz of the old Göktürk period s.ııu ı_ûn=iu«r Lrıe Oynüî TürkiSh =pûk5n uUrifıy thİ3 pSrîûu â CüntİnitİOrı af the Oghuc of the Oghua Tur-teisH used during the OöfctUr-te per-iod, thusly establishing a connecyion between the two, would be wrong. The Oghuz Turkish of the Seljuk spoken while they were living in the Sırderya region, that is, the Oghuz Turkish about which Kâşgarh provides information, must possess different characteristics than theV Oghuz Turkish used during the Göktürk period. We say this because, in the Sır derya region, the Oghuz acquired & new tribal union. This tribal union constituted a new“Oghuz”tribal union which bore a political, cultural and linguistic unity which came about as the result of the merging together of, in ali likelyhood, a group made up of the On-Oklar and the Oghur who started to settle in this region starting in the eleventh century, upon a sustructure made up of tribes-maybe from the T'ieh-le group- that had migrated to this region in earlier times. Vhen historical Oghuz Turkish ör the Turkish language and dialects of the Oghuz group are examined in the context of the progress of the Turkish history, it may be considered that Proto-Oghuz Turkish emerged in the Sır-derya region in the late-ninth to early-tenth century, being the result of a merging över time of the language ör dialect used by the On-Oklar and the language ör dialect used by the Oghuz of the Göktürk period upon s. substructure consisting of unknown archaic languages. Accordingly, the Oghuz Turfcish that had newly arisen during the eleventh century in the Sırderya region is & different languâge than the Oghuz Turkish that was used in the period of Göktürk and Uygur government. The Old Oghuz Turkish period stretches from the early tenth century, when the written language of the Oghuz Group emerged, to the end of the thirteenth centry. Among the Turkic languages and dialects of the present dayVI Oghu-z Group, the languages of the Türkmen, Harezm-Oghuz and Horasan Turkish constituts teh Eastern Branch, whereas the languages of the Azerî, Turkey's Turkish and the Turfcish of the Gagauz constitutes the Western Branch. By the end of the eighteenth centry these languages and dialects had acquired their own phonetic and morphological characteristics and had come to be distinct languages ör dialects. This phonetic characteristics of Proto-Oghuz Turkish, as ascertained f rom the data we have from Kişgarlı, written works of öld Anatolian Turkish, dictionaries belonging to archaic periods and present day, Oghuz dictionaries languages and diaîects, are: (1)Thepreservation of the initial /h/; (2)Thepreservation of the long vowsls; (3)Thepreservation the /e/ vowels; (4)The/d/ > /S/ > /y/ trasformation; (5)Thepreservation of the initial /b/; (S) The preservation of initial /q/, /k/ and /t/ı (?) The preservation of the cosonants /ğ/ and /g/ in suffixes and at the beginning of syllables in multi-syllabic words; and when found in the final position. (S) The plosive consonants that corne af ter originally long vowels become voiced when between two vowels.
Benzer Tezler
- Tarama sözlüğü ile Oğuz grubu Türk dillerinde bitki ve hayvan adlarının karşılaştırılması
Comparison of plant and animal names in oghuz group of Turkic languages through scanning dictionary
ŞEYMA BORAZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Aydın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SILA GEN KAYA
- Oğuz grubu Türk şivelerinde sözcük türleri
The word types in the Turkish vernaculars of Oguz group,
SEBAHAT ARMAĞAN
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. H. İBRAHİM DELİCE
- Oğuz grubu Türk dillerinde fiilimsiler
Verbalia in Oghuz group Turkic languages
FİLİZ ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜLKÜ ÇELİK ŞAVK
- İnce Memed, Abay Yolu, Ötgen Künler romanları örneğinde Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi ve Özbek Türkçesinde karşılaştırmalı çekimli fiiller
Comparative verb inflection in Turkey Turkish, Kazakh Turkish and Uzbek Turkish through the novels of İnce Memed, Abay Yolu, Ötgen Künler
KAMİL ÖNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CEM KESKİN
PROF. DR. MESUT ŞEN
- Irak Türkmen Türkçesi Amerli ağzı üzerine bir inceleme
Research on Iraq Turkmen Turkish's Amerli dialect
MUBEEN SHAHEEN IBRAHIM IBRAHIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAL ÇALIŞKAN