Tezhip sanatında lale motifi
The tulip illumination art
- Tez No: 916222
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖMER FARUK TAŞKALE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Crafts
- Anahtar Kelimeler: Sanat, tezhip, motif, çiçek, lale, tezyinat, Karamemi, levha, yazma eser
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Tezhip Sanat Dalı
- Sayfa Sayısı: 434
Özet
İlk çağlardan günümüze kadar, birey ve toplum yaşamında yaşam alanlarını estetik hale getirmek, değerli ya da kutsal görülen objelere anlam kazandırmak amacıyla süsleme unsurları kullanılmıştır. Antik kentlerin yapılarında, mağara resimlerinde ve geçmiş dönemlerden kalan eşyalarda bu geleneğin çeşitli örnekleri görülmektedir. İçindeki güzellik arayışını renk, çizgi, ses gibi araçlar, estetik form ve sembollerle birleştirerek bir sanat eserine dönüştüren sanatkâr, her dönemde yaşadığı toplumun kültürel yapısı, gelenekleri, inanç ve manevi değerlerini eserlerine yansıtmış; estetik anlayış ve beğeni ölçütlerindeki farklılıklarla birlikte süsleme unsurları zenginleşerek varlığını korumuştur. Tezyini sanatlarda kullanılan bezeme unsurları arasında bitki ve çiçekler, sanatkâr için önemli bir ilham kaynağıdır. Doğada büyüyen çiçekler, güzellikleriyle insanları etkileyen en zarif sanat eserlerindendir. Çiçekler; sevgi, barış, dostluk, kardeşlik, masumiyet ve güven duygularını hissettiren, gönüllere dokunan unsurlardır. Her biri tıpkı insanlar gibi farklı mana ve hikayeler ile bezenmiş çiçekler arasında lale, estetiği ve sahip olduğu değerleriyle özel bir çiçektir. Asaleti ile dikkat çeken lale, uzun boyu ile Arapçada“elif”harfini hatırlatmaktadır. Türk toplumunda elif gibi dimdik durmak, haksızlığa boyun eğmemek anlamına gelir ve“diklenmeden dik durmak”ifadesiyle kişinin haklı olduğu konuda kendine güvenini ve iradesini anlatır. Lale, haklılık ile tevazunun, güç ile zarafetin bir sembolü olarak bu dengeyi temsil eder. Kökeni kadim medeniyetlere uzanan tezhip sanatının seçkin bir motifi olan lale, Türk kültüründe taşıdığı anlamlar ve çeşitliliği ile geleneksel sanatlarda geniş bir kullanım alanına sahiptir. Lale motifi; hat, tezhip, ebru, minyatür, kitap kapları, mimari eserler ve dokumalar gibi birçok alanda asırlardır tercih edilmiştir. Bu çalışma, lalenin tezhip sanatındaki tarihsel yolculuğunu, estetik değerini ve kültürel anlamlarını inceleyerek, sanat dünyasındaki özel yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Since ancient times, decorative elements have been used in individual and social life to beautify spaces and give meaning to objects deemed valuable or sacred. Various examples of this tradition of ornamentation can be seen in the structures of ancient cities, cave paintings, and artifacts from past eras. Humans have transformed their inner search for beauty into works of art by combining elements like color, line, and sound with aesthetic forms and symbols. In every era, artists have reflected the cultural structure, traditions, beliefs, and spiritual values of their society in their works. Despite differences in aesthetic perceptions and criteria for appreciation, decorative elements have continued to flourish and maintain their existence. Among the ornamental elements used in decorative arts, plants and flowers inspired by nature have served as significant sources of inspiration for artists. Flowers, growing in nature, are among the most delicate works of art, captivating people with their beauty. Flowers evoke feelings of love, peace, friendship, brotherhood, innocence, and trust, touching the hearts of many. Tulips, in particular, hold a special place among flowers with their aesthetic and symbolic values, each carrying unique stories and meanings, much like humans. With its elegance and nobility, the tulip evokes the Arabic letter“elif”with its tall stature, symbolizing God in this context. In Turkish society, standing upright like the letter“elif”signifies resilience and not succumbing to injustice. The phrase“to stand tall without being arrogant”reflects an individual's confidence and determination in rightful matters while maintaining grace. The tulip, as a symbol of justice and humility, strength and elegance, represents this balance. As a distinguished motif in the centuries-old art of tezhip, the tulip holds a significant place in Turkish culture with its meanings and diversity, enjoying wide application in traditional arts. The tulip motif has been used for centuries in various forms, including calligraphy, tezhip, marbling, miniatures, book covers, architectural works, and textiles. This study aims to explore the tulip's historical journey, aesthetic value, and cultural meanings within the art of tezhip, revealing its unique position in the world of art.
Benzer Tezler
- İki ve üç boyutlu formlarda geleneksel Türk motif ve soyutlamalar
Traditional Turkish motifs and abstractions in two and three dimensional forms
İJLAL MARMARİSLİ İYCİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
El SanatlarıGazi ÜniversitesiBileşik Sanatlar Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YUSUF BAYTEKİN BALCI
- 18. yy. tezhip sanatında naturalist üslupta çiçekler
Flowers of naturalist style in the 18th century
ATİLLA YUSUF TURGUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTezhip Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. FARUK TAŞKALE
- Tahran'da Melek ve Meclis müzelerin'de bulunan 18. yy'a ait kitap kapaklarındaki natüralist üslupta hazırlanmış tezhipler
Tehran's Angel and Assembly museums 18th century book containers prepared in naturalist style
ATENA LOTFİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. ÖMER FARUK TAŞKALE
DOÇ. MÜNEVVER ÜÇER
- İstanbul müze ve kütüphanelerinde bulunan 16. yy. Şiraz üslubuna ait tezhipli elyazması eserlerin incelenmesi
This thesis focuses on Shiraz style illuminated manuscripts of the 16th century that are retrieved from major museum and library collections located in İstanbul
LALE YILDIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA N. ÇELEBİ
- Lale imgesinin geleneksel temsil biçimleri ve güncel tasarım uygulamaları
Traditional form of representation of the tulip image and current design practices
ÇAKIL ECE ÇAKMAKCI DESTİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
El SanatlarıYaşar ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NAZLI BENLİOĞLU