Memlükler dönemi alimi Eẕ-Zehebī ve hadisçiliği
Mamluk era scholar Al-Dhahabi and his hadith methodology
- Tez No: 916538
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET EMİN ÖZAFŞAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 651
Özet
Bu çalışma, Bahri Memlükler döneminin önde gelen hadisçi ve tarihçilerinden eẕ-Ẕehebī'nin içerik tenkidini hadislerin sıhhatini belirlemede bir kriter olarak kullanıp kullanmadığı, buna dair bir yöntem geliştirip geliştirmediği sorusu ile başlamış ve yapılan ön araştırma onun hadis alanındaki yerinin tespit edilmesinin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda çalışma, işaret edilen sorunun da içerisinde olduğu bir araştırma evreni oluşturularak iki ana bölüm şeklinde planlanmıştır. Birinci bölümde eẕ-Ẕehebī'nin ilmî yönünün ve düşünce dünyasının aydınlatılmasını hedef alan ve döneminin gelişmeleri ile ilişkilendirilen geniş kapsamlı bir biyografisi kaleme alınmıştır. Bölümde özellikle zihin yapısının çözümlenmesine odaklanılmış ve ikinci bölüm için bir zemin teşkil edilmesi hedeflenmiştir. Nihayet ikinci bölümde, eẕ-Ẕehebī'nin hadis-tarih disiplinlerini birleştiren yaklaşımı ve tenkitçiliği merkeze alınarak hadisçiliği ortaya konulmuştur. Çalışma neticesinde, eẕ-Ẕehebī'nin mezhepler üstü bir yaklaşım benimsediği, selef anlayış ve uygulamalarını takip ettiği, içerisinde bulunduğu ilmî muhitin ona kazandırdığı bakış açısından çok farklılaşmayan bir yaklaşıma sahip olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte eẕ-Ẕehebī'nin kaynaklara, nakillere, tespitlere, hükümlere, rivayetlere yaklaşımında tenkitçi bakış açısı da dikkat çeker. İki temel çalışma alanı olan hadis ve tarih onda birbirini tamamlayıcı bir hüviyettedir. Mesaisinin önemli bir kısmını genel olarak şahıs biyografileri, raviler; bunlar arasındaki ilişkiler gibi hususlar oluşturduğu için cerḥ-taʿdīl ile ilgili konularda daha sistematik açıklamalar yaptığı; temel prensipler belirleyip bir yöntem takip ettiği tespit edilmiştir. Öte yandan isnad tenkidi konusundaki bu tutumunu hadis içerikleri ilgili söylemek mümkün değildir. Metinlerle ilgili onun illa da bir şey söylemediği görülür. Bu durum elbette hadislerin metinleri ile ilgili hiçbir fikri olmadığı anlamına gelmez. Burada vurgulanmak istenilen husus, onun içerik tenkidine hadislerin sıhhatlerini tespitte merkez bir rol vermediği ve içerik tenkidi konusunda özgün bir yöntem belirleyip uygulamadığıdır. Eẕ-Ẕehebī'nin hadisçiliğinin tarih alanındaki en önemli yansıması hiç şüphesiz hesabı verilebilir bilginin peşine düşmesi ve kaleme aldığı eserlerin bütünü dikkate alındığında önemli oranda bu kritere uygun bir iş ortaya çıkarmış olmasıdır. İkinci önemli husus eserlerinde hadis ve tarih disiplinlerinin kendisine kazandırdığı formasyonu büyük oranda birlikte kullanmasıdır. Ancak çok kritik noktalarda onun hadisçi ve tarihçi kimliğini birbirinden ayrılmış görebiliriz. Zira hadis bir bilgi kaynağı olarak tarihten daha farklı ve daha üst bir konumda yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
This study started with the question of whether al-Dhahabi, one of the leading hadith scholars and historians of the Bahri Mamluk period, used content criticism as a criterion in determining the authenticity of hadiths and whether he developed a method for this and the preliminary research revealed the necessity of determining his place in the field of hadith. In this context, the study was planned in two main parts by creating a research universe that included the mentioned problem. In the first part, a comprehensive biography of al-Dhahabi was written, aiming to illuminate his scientific aspect and world of thought and relate it to the developments of his period. The chapter mainly focused on analyzing mental structure and aimed to form a basis for the second chapter. Finally, in the second chapter, al-Dhahabi's hadithism is revealed by focusing on his approach that combines hadith-history disciplines and his criticism. As a result of the study, it was understood that al-Dhahabi adopted a supra-sectarian approach, followed the understanding and practices of the predecessors, and had an approach that did not differ much from the perspective gained by the scientific environment he was in. However, al-Dhahabi's critical approach to sources, transfers, findings, judgments, and narrations also draws attention. His two main fields of study, hadith, and history, are complementary to each other. He spends a significant part of his time writing personal biographies and narrators. Since a significant part of al-Dhahabi's work consisted of issues such as personal biographies, narrators, and the relationships between them, he made more systematic explanations on issues related to cerḥ-taʿdīl. He determined basic principles and followed a method. On the other hand, it is impossible to say that his attitude towards the criticism of isnad is related to the hadith contents. Al-Dhahabi does not necessarily say anything about the hadith texts. Of course, this does not mean he has no idea about the texts of the hadiths. The point I want to emphasize here is that she did not give content criticism a central role in determining the authenticity of hadiths and did not determine and apply an original method for content criticism. The most important reflection of al-Dhahabi's hadith methodology in history is that he pursued accountable knowledge and that, considering the whole of his works, he produced a work that largely met this criterion. The second important point is that he used the formation gained by the disciplines of hadith and history together in his works. However, we can see that his hadithist and historian identities are separated at critical points. Because hadith, as a source of information, has a different and higher position than history.
Benzer Tezler
- İbn Hacer el-Heytemi'nin Şâfiî fıkhındaki yeri ve önemi
The place and importence of Ibn Hajar al Haytham in the Shafii fiqh
MEHMET ALİ VAROL
Yüksek Lisans
Arapça
2020
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMRULLAH DUMLU
- Sufi tradition in Ottoman Egypt according to al-Jabarti's Aja'ib al-athar
El-Ceberti'nin Aca'ibü'l-asar adlı eserine göre Osmanlı Mısır'ında sufi gelenek
ŞEYMA MERT
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Tarihİstanbul Medeniyet ÜniversitesiUluslararası Osmanlı Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH BAYRAM
- Memlükler döneminde kıraat ilmi Kahire ve Dımaşk özelinde
The science of recitation in the Mamluk period specific to Cairo and Damascus
NUR KÜBRA DEMİRCİ
Doktora
Türkçe
2024
DinRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN MOLLAİBRAHİMOĞLU
- VIII. asır kadın muhaddisleri (Zehebî'nin hocaları özelinde)
The women muhaddithat of the 8th century (With special attention to Imam Adh-Dhahabi's teachers)
FATMA BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALAT SAKALLI
- Birzâli (ö.739/1339) ve Hadis ilmindeki yeri
Birzali (ö.739/1339) and his place in the science hadith
ZÜHAL KARAAHMETOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NAGİHAN EMİROĞLU