Türkçede ve Macarcada hâl kategorisi
Case category in Turkish and Hungarian
- Tez No: 916711
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇETİN PEKACAR, DOÇ. DR. HÜSNÜ ÇAĞDAŞ ARSLAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 351
Özet
Türkler ve Macarlar arasındaki ilişkiler yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. Macarlar farklı dönemlerde Hunlar, Köktürkler, Hazarlar, Bulgarlar, Onogurlar, Uzlar, Peçenekler, Kumanlar ve Osmanlılar gibi çok farklı Türk toplulukları ve devletleriyle ilişki içerisinde olmuşlardır. Bu ikili ilişkiler o kadar yoğun olmuştur ki dönemin Bizans, Arap ve Fars kaynaklarında Macarlardan çoğunlukla Türk olarak bahsedilmiş, Macarların kendi destan ve efsanelerinde soylarının Atilla ve Hunlara dayandığına dair bir hafıza oluşmuştur. Tüm bunlardan dolayı Macarlar ve Türkler akraba mıdır, Türkçe ve Macarca aynı kökene mi dayanmaktadır gibi birçok soru ortaya çıkmıştır. Özellikle 19. yüzyılda Avrupa'da kendisini yalnız hisseden, yüzyıllar boyunca Hristiyan Batı dünyasının koruyuculuğunu üstlenmelerine rağmen Batılılar tarafından hep dışlanan Macarlar kökenlerini bulmak için yönlerini Doğu'ya çevirmişler ve karşılarına da ilk olarak Türkler çıkmıştır. Macarlar ve Türkler arasında akrabalık ilişkisi olup olmadığını anlamak için başvurulan ilk yol bu iki milletin dillerini incelemek olmuştur ve bu durum ilk Türkoloji çalışmalarının Macaristan'da başlamasını sağlamıştır. Bir tarafta Türkçe ve Macarcanın diğer tarafta Macarca ve diğer Fin-Ugor dillerinin akrabalıkları meselesi uzun bir süre tartışılmış hatta bu durum tarihe UgorTürk savaşları olarak geçmiştir. Ancak bugün bilim dünyasında kabul edilen görüş Macarcanın bir Fin-Ugor dili olduğudur. Bu iki dil akraba olmasa da tarih boyunca ilişkileri çeşitli boyutlarda gelişen Macarlar ile Türklerin dilleri farklı bakımlardan incelenmiş, ancak gramerin özel alanları üzerine monografik çalışmalar yapılmamıştır. Bu bağlamda bu tezde her iki dilde de detaylı bir çekim kategorisi olan hâl ekleri eş zamanlı olarak ele alınmıştır. Bununla birlikte bu çalışmanın amacı iki dil arasında akrabalık olup olmadığını araştırmak değil yapı bakımından benzerlik ve farklılıkları ortaya koymaktır. Bu tezle eklemeli diller olan Türkçe ve Macarca arasında morfolojik bir karşılaştırma yapılmasının hem iki dilin benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyması hem de Macarlara Türkçe öğretimi ve Türklere Macarca öğretimi alanında yapılacak çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde tezin konusu, amacı ve yöntemi hakkında bilgi verildikten sonra birinci bölümde TürkMacar ilişkileri hakkında tarihî ve dilbilimsel bilgiler verilmiş, daha sonra Türkçe ve Macarcanın tipolojisi karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Bunlardan sonra gramer kategorileri ve hâl kategorisi kavramları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde önce Türkçenin sonra da Macarcanın hâl ekleri mevcut kaynaklardan faydalanılarak ayrı ayrı tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde ise Türkçe ve Macarcanın hâl ekleri benzer ve farklı yönleriyle karşılaştırılarak incelenmiştir. İncelemeler örnek cümlelerle desteklenmiştir. Sonuç bölümünde yapılan çalışmanın önemli sonuçlarına ve konuyla ilgili önerilere yer verilmiştir
Özet (Çeviri)
The relationship between Turks and Hungarians extends back centuries. Throughout history, Hungarians have interacted with various Turkic groups and states, including the Huns, Göktürks, Khazars, Bulgars, Onogurs, Uz, Pechenegs, Cumans, and Ottomans. These interactions were so profound that Byzantine, Arabic, and Persian sources of the time often referred to Hungarians as Turks. Moreover, Hungarian legends and epics frequently trace their ancestry to Attila and the Huns, establishing a shared cultural memory. Such historical ties have given rise to numerous questions, such as whether Hungarians and Turks are related and whether their languages share a common origin. Particularly during the 19th century, when Hungarians felt isolated in Europe—despite their historical role as defenders of Western Christendom—they turned their attention eastward in search of their roots, encountering the Turks as one of the first civilizations in this pursuit. Language comparison became the initial avenue for determining potential connections between Hungarians and Turks, marking the advent of Turkological studies in Hungary. For an extended period, debates centered on the linguistic relationships between Turkish and Hungarian and between Hungarian and other Finno-Ugric languages. These discussions were so prominent that they are historically referred to as the“Ugor-Turk Wars.”However, contemporary linguistic scholarship predominantly recognizes Hungarian as a member of the Finno-Ugric language family. Although Turkish and Hungarian are not classified as related languages, the two languages-belonging to nations with extensive historical interactions-have been analyzed from various perspectives. Despite these analyses, there remains a lack of monographic studies focusing on specific grammatical features. In this context, the present thesis conducts a synchronic analysis of case suffixes, which constitute a detailed inflectional category in both languages. The primary aim of this study is not to investigate any genealogical relationship between the two languages but rather to identify and elucidate their structural similarities and differences. By undertaking a morphological comparison between Turkish and Hungarian, both of which are agglutinative languages, this thesis seeks to shed light on the parallels and divergences between these two languages and contribute to research in the fields of teaching Turkish to Hungarian speakers and Hungarian to Turkish speakers. The introductory chapter provides an overview of the research topic, objectives, and methodology. In the first chapter, historical and linguistic perspectives on Turkish-Hungarian relations are discussed, followed by a comparative analysis of the typological features of Turkish and Hungarian. Subsequently, the concepts of grammatical categories and the category of case are examined in detail. In the second chapter, the case suffixes of Turkish and Hungarian are introduced separately based on existing literature. The third chapter offers a comparative analysis of the case suffixes in both languages, highlighting their similarities and differences. This analysis is supported by illustrative example sentences. Finally, the conclusion summarizes the key findings of the study and provides recommendations for further research on the subject.
Benzer Tezler
- Türkçe Sözlük'te meslek adları
Profession names in the 'Türkçe Sözlük'
HAMİT ÖZÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Aydın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNAY KARAAĞAÇ
- Macarca ve Türkçede yardımcı sözcük 'Segédszó' kavramının örneklerle karşılaştırılması
Comprasion with examples of auxiliary word 'Segédszó' concept in Hungarian and Turkish
AYŞE ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Batı Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NACİYE GÜNGÖRMÜŞ
- Macar dilindeki önekli fiillerin yapı ve anlam açısından incelenmesi
Studying of prefixed verbs in Hungarian language regarding the structure and meaning
YALDIZ ŞİŞMAN DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Batı Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NACİYE GÜNGÖRMÜŞ
- Türkçede morfolojik analiz yapan bir sistemin morfolojik türetme için kullanılması
Using a turkish morphological analyzer for word generation
MUSTAFA BURAK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolHacettepe ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BURCU CAN BUĞLALILAR
- Derin öğrenme yöntemleri ile Türkçede bağlılık ayrıştırma
Dependency parsing with deep learning methods in Turkish
MÜCAHİT ALTINTAŞ
Doktora
Türkçe
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET CÜNEYD TANTUĞ