Sürdürülebilirlik performansının bulanık mantık ile ölçülmesi ve finansal etkileri
A Fuzzy logic assessment of sustainability performance and its financial effects
- Tez No: 919252
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT KIYILAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Maliye, İşletme, Finance, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Finans Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 232
Özet
Sürdürülebilirlik, küresel ölçekte artan çevresel, sosyal ve ekonomik sorunların etkisiyle, modern iş dünyasının en temel kavramlarından biri haline gelmiştir. Sürdürülebilirlik, günümüzde işletmeler için yalnızca etik bir sorumluluk değil, aynı zamanda stratejik bir gereklilik olarak değerlendirilmektedir. İklim değişikliği, doğal kaynakların tükenmesi ve toplumsal eşitsizlikler gibi küresel sorunlar, işletmeleri sürdürülebilir iş modellerine yönlendirmekte ve bu doğrultuda sürdürülebilirlik performansı; risk yönetimi, itibar artırımı, operasyonel verimlilik ve paydaş memnuniyeti gibi alanlarda kritik bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte, sürdürülebilirlik performansının etkili ve doğru bir şekilde ölçülmesi, bu uygulamaların firmalar üzerindeki gerçek etkilerinin anlaşılması ve sürdürülebilirlik stratejilerinin karar alma süreçlerine entegre edilebilmesi açısından büyük bir önem taşımaktadır. Aynı zamanda sürdürülebilirlik uygulamalarının şirketler üzerinde yaratabileceği finansal etkilerin daha iyi anlaşılması, uzun vadeli iş stratejileri geliştirilmesi açısından büyük bir fırsat sunmaktadır. Bu çalışmanın iki temel amacı bulunmaktadır. Birincisi, firmaların sürdürülebilirlik performansını değerlendirmek için bütüncül ve detaylı bir metodoloji geliştirmek ve bu doğrultuda sürdürülebilirlik performansının ölçülmesine yönelik kapsamlı bir çerçeve sunmaktır. İlk amaç doğrultusunda Dow Jones Industrial Average (DOW30) endeksinde yer alan firmaların sürdürülebilirlik performanslarını ölçmek üzere bir bulanık mantık modeli tasarlanmıştır. Modelin temel yapısı, dünya genelinde en çok kabul gören çerçevelerden biri olan Global Reporting Initiative (GRI) kriterlerine dayanmaktadır ve bu kriterler üzerinden sürdürülebilirlik performansına ilişkin kapsamlı bir analiz yapılmıştır. Bu bağlamda, firmaların 16 yıllık sürdürülebilirlik performansları; genel sürdürülebilirlik skoru ile çevresel, sosyal ve yönetişim skorları şeklinde alt kategorilere ayrılarak detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Bulanık mantık yöntemi kullanılarak sürdürülebilirlik performansının kategoriler, bunlara bağlı ana ve alt bileşenler bazında incelenmesi, firmaların hangi alanlarda güçlü olduğunu ve hangi alanlarda iyileştirme ihtiyacı duyduğunu belirlemelerine sürdürülebilirlik stratejilerini optimize etmelerine katkı sağlamaktadır. Modelin en önemli özelliklerinden biri ise, değişen standartlar, güncel kriterler ve farklı tercihlere kolaylıkla uyarlanabilir bir yapıya sahip olmasıdır. Bu esneklik, sürdürülebilirlik alanında ortaya çıkan yeni standartlara ve düzenlemelere hızlı bir şekilde entegre olunmasını sağlayarak modeli dinamik ve uzun vadede etkili bir araç haline getirmektedir. Çalışmanın ikinci amacı ise, sürdürülebilirlik performansının firmaların finansal etkileri üzerindeki ilişkisini analiz etmek ve bu ilişkinin kapsamını ve boyutlarını ortaya koymaktır. Bu kapsamda sürdürülebilirlik performansının finansal etkileri detaylı bir şekilde incelenmiştir. İlk bölümde, sürdürülebilirlik performansının finansal performans üzerindeki etkileri Dow Jones Industrial Average (DOW30) Endeksi'nde yer alan firmalar üzerinden analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, genel sürdürülebilirlik skorunun, sosyal sürdürülebilirlik skorunun ve yönetişim skorunun aktif kârlılık oranı ve özkaynak karlılık oranı üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Öte yandan, çevresel sürdürülebilirlik skorunun aktif kârlılık oranı ve özkaynak karlılık oranı üzerinde anlamlı ancak negatif bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular, sürdürülebilirlik performansının farklı boyutlarının finansal performans üzerindeki etkilerinin doğası ve uygulanma biçimleri ile ilişkili olabileceğini göstermektedir. Sosyal ve yönetişim sürdürülebilirlik faaliyetlerinin, genellikle paydaş güvenini artırarak, iş süreçlerini optimize ederek ve yatırımcı algısını olumlu yönde etkileyerek kısa ve orta vadede daha hızlı finansal geri dönüş sağladığı değerlendirilmektedir. Buna karşılık, çevresel sürdürülebilirlik faaliyetlerinin, yüksek maliyet gerektirmesi ve getirilerinin daha uzun vadede ortaya çıkması nedeniyle, kısa vadede finansal göstergeler üzerinde negatif bir etki yaratabileceği düşünülmektedir. Bu durum, çevresel sürdürülebilirlik uygulamalarının daha stratejik ve uzun vadeli bir perspektiften ele alınmasını gerektirdiğini ortaya koymaktadır. İkinci ve üçüncü bölümlerde ise sürdürülebilirlik performansının hisse senedi getirileri üzerindeki etkileri ele alınmıştır. İkinci bölümde, bu analiz Dow Jones Sustainability Emerging Markets (DJSEM) Endeksi'nde yer alan firmalar üzerinden gerçekleştirilirken, üçüncü bölümde BİST Sürdürülebilirlik Endeksi'nde yer alan firmalar incelenmiştir. Her iki analiz sonucunda da sürdürülebilirlik performansının hisse senedi getirileri üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular, yatırımcıların sürdürülebilirlik uygulamalarını yalnızca etik bir tercih olarak değil, aynı zamanda uzun vadeli bir değer yaratma aracı olarak gördüklerini ve bu uygulamaları finansal karar süreçlerine pozitif bir şekilde dahil ettiklerini ortaya koymaktadır. Sürdürülebilirlik performansının hisse senedi getirileri üzerindeki anlamlı ve pozitif etkisi, yatırımcıların sürdürülebilirlik odaklı firmaları daha düşük riskli, daha kârlı ve gelecekteki piyasa taleplerine daha iyi uyum sağlayabilecek bir konumda değerlendirdiğini göstermektedir. Bu durum, sürdürülebilirlik uygulamalarının şirketlerin piyasa değerine ve yatırımcı güvenine doğrudan katkıda bulunduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
Sustainability has become one of the most fundamental concepts in modern business due to the impact of growing environmental, social, and economic challenges on a global scale. Defined in the Brundtland Report as“meeting the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs,”sustainability is now regarded not only as an ethical responsibility but also as a strategic necessity for businesses. Global issues such as climate change, depletion of natural resources, and social inequalities are driving companies toward more sustainable business models. In this context, sustainability performance plays a critical role in areas such as risk management, reputation enhancement, operational efficiency, and stakeholder satisfaction. Moreover, effectively and accurately measuring sustainability performance is vital for understanding its real impact on companies and integrating sustainability strategies into decision-making processes. At the same time, a deeper understanding of the financial implications of sustainability practices offers a significant opportunity for developing long-term business strategies. This study has two main objectives. The first is to develop a comprehensive and detailed methodology for assessing the sustainability performance of companies and to provide a robust framework for measuring sustainability performance. The second is to analyze the relationship between sustainability performance and its financial implications for companies, uncovering the scope and dimensions of this relationship. By pursuing these objectives, the study aims to enhance the understanding of the long-term benefits of sustainability-oriented strategies for businesses and to contribute significantly to the existing literature. In line with the first objective, a fuzzy logic model was designed to measure the sustainability performance of companies listed on the Dow Jones Industrial Average (DOW30) Index. The model is based on the criteria of the Global Reporting Initiative (GRI), one of the most widely accepted frameworks for sustainability reporting worldwide, and provides a comprehensive analysis of sustainability performance through these criteria. In this context, the 16-year sustainability performance of companies was analyzed by dividing it into subcategories such as overall sustainability score, environmental score, social score, and governance score. The fuzzy logic method's evaluation of sustainability performance by categories and their associated main and sub-components helps identify the areas in which companies excel and those in which improvement is needed. The model effectively reveals the differences among companies, offering a powerful tool for identifying each company's strengths and weaknesses. Additionally, this approach supports companies in defining their strategic goals more effectively and optimizing their sustainability strategies. One of the model's most important features is its adaptability to changing standards, updated criteria, and varying preferences. This flexibility enables the model to quickly integrate new standards and regulations emerging in the field of sustainability, making it a dynamic and effective tool for long-term use. In the second section of the study, the financial implications of sustainability performance were examined in detail. This analysis was conducted from two perspectives: first, the impact of sustainability activities on the financial performance of companies was evaluated, focusing on their direct contributions to operational efficiency, cost reduction, and profitability. Second, the perception of sustainability activities by investors and their reflections on stock returns were analyzed. This approach revealed how investors incorporate sustainability performance into their pricing mechanisms and how these activities impact market value. The study was carried out in three sections. In the first section, the impact of sustainability performance on financial performance was analyzed for companies listed on the Dow Jones Industrial Average (DOW30) Index. The results showed that the overall sustainability score, social sustainability score, and governance score have a significant and positive effect on return on assets and return on equity. On the other hand, the environmental sustainability score was found to have a significant but negative effect on both return on assets and return on equity. These findings suggest that the impact of different aspects of sustainability performance on financial performance may vary depending on their nature and implementation. Social and governance sustainability activities, by increasing stakeholder trust, optimizing business processes, and positively influencing investor perceptions, are considered to provide faster financial returns in the short to medium term. Conversely, environmental sustainability activities, due to their high cost and long-term nature, may create a negative impact on financial indicators in the short term. This indicates that environmental sustainability practices should be approached from a more strategic and long-term perspective. The second and third sections focused on the effects of sustainability performance on stock returns. In the second section, this analysis was conducted using companies listed on the Dow Jones Sustainability Emerging Markets (DJSEM) Index, while the third section examined companies included in the BIST Sustainability Index. Both analyses found that sustainability performance has a significant and positive impact on stock returns. These findings indicate that investors view sustainability practices not only as an ethical choice but also as a long-term value creation tool and incorporate these practices positively into their financial decision-making processes. The significant and positive impact of sustainability performance on stock returns demonstrates that investors perceive sustainability-oriented companies as less risky, more profitable, and better positioned to adapt to future market demands. This highlights the direct contribution of sustainability practices to corporate market value and investor confidence
Benzer Tezler
- Measuring and evaluating the maintainability of microservices
Mikroservislerin sürdürülebilirliğinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi
RAHİME YILMAZ
Doktora
İngilizce
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEZA BUZLUCA
- Sürdürülebilir üretim göstergelerinin kurumsal sürdürülebilirlik performansına etkisinin araştırılması
Investigation of the sustainable production indicators' effect on corporate sustainability performance
BİNNUR GÜRÜL
- Gayrimenkul yatırım projelerinin kârlılığını etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve bulanık mantık yaklaşımı ile modellenmesi
Determination of factors affecting the profitability of real estate investment projects and modelling with fuzzy logic approach
MUSTAFA BARIŞ FAZİLET
Doktora
Türkçe
2024
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ ARTAN
- Bulanık mantık yaklaşımıyla Türkiye'de sürdürülebilir şehir, yerleşme performansının değerlendirilmesi ve akıllı-ekolojik konut alanı modeli
Evaluated performance of sustinable city and settlements in Turkey through fuzzy logic approach and smart-ecological housing area model
ECE ÖZMEN
Doktora
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA YİRMİBEŞOĞLU
- Borsa İstanbul'da işlem gören şirketler için sürdürülebilirlik endeksi önerisi
Sustainability index recommendation for companies trading on Istanbul Stock Exchange
MAHMUT KAYACIK
Doktora
Türkçe
2022
Bankacılıkİstanbul Medipol ÜniversitesiBankacılık ve Finans Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN DİNÇER