Bulanık mantık yaklaşımıyla Türkiye'de sürdürülebilir şehir, yerleşme performansının değerlendirilmesi ve akıllı-ekolojik konut alanı modeli
Evaluated performance of sustinable city and settlements in Turkey through fuzzy logic approach and smart-ecological housing area model
- Tez No: 859604
- Danışmanlar: PROF. DR. FUNDA YİRMİBEŞOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
İnsanoğlu varoluşundan beri sürekli gelişim ve değişim içerisinde olmuştur. Mağara kovuklarından binalara, avcılıktan tarıma, sanayi devriminden teknolojiye derken başta yaşam alanları olmak üzere her alanda ilerleme kaydetmektedir. Bu ilerleme sürecinde insanoğlunun doğaya verdiği tahribat, hızlı kentleşme ile plansız ve kontrolsüz yapılaşma gibi nedenler özellikle kentlerde büyük sorunlara neden olmaktadır. Bir diğer yandan sonuçlarını yaşamaya başladığımız küresel ısınma ve iklim değişikliği yaşam alanlarında yeni çözüm arayışlarını beraberinde getirmektedir. Sürdürülebilirlik kavramı ekonomi, çevre ve toplum bileşenleri altında gelecek nesilleri gözetecek şekilde yaşamın yeniden organizasyonunu sağlamak adına bir anahtar olarak görülmektedir. Sürdürülebilirlik, yaşam kalitesinin arttırılması, su, hava, toprak gibi doğal kaynakların verimli ve dengeli kullanımı, yenilenebilir ve temiz enerjiye yönelim gibi birçok yönüyle toplumu kapsayıcı bir sistem önerisidir. Sürdürülebilir kalkınma ise sürdürülebilirlik adımlarını gerçekleştirmek için ülkelere, yerel yönetimlere, özel sektöre bir rehber olarak tanımlanmaktadır. Hatta sürdürülebilir olmayı başarabilmek bir yarış haline gelmiştir. Çeşitli göstergeler ile ülkelerin sürdürülebilirlik düzeyleri takip edilmeye çalışılmaktadır. Bir diğer yandan Birleşmiş Milletlerin ortaya koyduğu Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 2030'da sürdürülebilirlik hedeflerinin gerçekleşmesinde topyekûn bir çabayı beklemektedir. Uluslararası kurum ve kuruluşlar, özel sektör temsilcileri, ülkeler ve yerel yöneticiler sürdürülebilirlik kavramını her alanda bütünleşmiş bir şekilde kullanmaktadırlar. Şehirlerde bu entegrasyondan oldukça fazla etkilenmektedir. Geçmişten günümüze birçok kent modelinde sürdürülebilir düşüncenin etkileri görülmektedir. Bahçe şehir, akıllı şehir, ekolojik şehir, dirençli şehir, güneş şehir adı ne olursa olsun her birinin özünde sürdürülebilir bakış açısı bulunmaktadır. Marka değeri haline gelen sürdürülebilir şehir olmak adına birçok girişim ve proje üretilmektedir. Akıllı-ekolojik şehir konsepti bu anlamda bir öneri politika olarak tez kapsamında tartışılmaktadır. Akıllı-ekolojik şehir kavramının tanımlanması, akıllı-ekolojik konut alanlarının ilkelerinin belirlenmesinde literatüre katkı sağlamak tezin amaçlarından biridir. Dünya örnekleri ve Türkiye'deki bakış üzerinden akıllı-ekolojik şehirler ve konut alanları değerlendirilmiştir. Bu doktora tezi, sürdürülebilir şehirlerin ve yerleşimlerin değerlendirilmesinde bulanık mantık yöntemini kullanarak sürdürülebilirlik kavramını analiz etmektedir. Sözel ifadeleri kullanarak sayısal sonuçlar elde etmeye imkan veren, klasik mantık yaklaşımının aksine daha esnek bir içeriği olan bulanık mantık yaklaşımı sürdürülebilirlik gibi çok katmanlı bir kavramın analizinde kullanılabilmektedir. Birçok alanda kullanılan bulanık mantık yöntemi şehir planlama alanında da günümüzde sıkça kullanılmaktadır. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olarak kabul edilen bulanık mantık, seçilen göstergelere bağlı olarak oluşturulan indekslerde kurallara göre tekrarlanabilir, şeffaf ve izlenebilir sayısal sonuç üretebilmeye kapasitesine sahip model oluşturmaya imkan sunmaktadır. Sürdürülebilirlik performansını ölçmek hassas bir süreçtir. Seçilen göstergelerin dayanakları, verinin güncelliği, erişilebilirliği sonuçlar açısından çok önemlidir. Tez kapsamında küresel, şehir düzeyinde ve mahalle düzeyinde farklı birçok gösterge seti değerlendirilmiştir. İki farklı model olarak şehir düzeyinde sürdürülebilirlik performans düzeyi oluşturulmuştur. İlki“Sürdürülebilir Şehir Performansı İndeksi”modelidir. Bu modelde toplam yirmi yedi gösterge, ekonomi, ekoloji ve toplum bileşenleri altında tanımlanmıştır. Elde edilen sürdürülebilirlik performans düzeylerinden sonra konut bileşenini entegre ederek, şehirlerdeki inşaat faaliyetlerinin dinamizmini konut ekseninde değerlendirme özelliği taşıması düşünülmüştür. Bu nedenle ikinci model“Sürdürülebilir Yerleşme-Konut İndeksi”dir. Bu modelde otuz yedi gösterge, ekonomi, ekoloji, toplum ve konut ana bileşenleri altında değerlendirilmiştir. Her iki model de yöntem olarak bulanık mantık kullanılmıştır. Bu doktora tezi, küresel ölçekte belirlenen stratejilerin genellikle kentlerde yankı bulduğu, gelecekte de kentleşmenin artmasının öngörüldüğü bir dönemde Türkiye'nin 81 ili için sürdürülebilir şehir performansını nicel olarak belirlemeyi amaçlamaktadır. Bulanık mantık yöntemini kullanarak literatüre dayalı göstergeleri temel alan bu tez, her bir il için sayısal sonuçlar ortaya koymak suretiyle Türkiye'nin sürdürülebilirlik düzeyi haritasını çıkarmıştır. Bu sonuçlar, Türkiye'nin farklı illeri arasındaki desenleri ve sürdürülebilirlik performanslarını tartışmaya açık hale getirmiştir. Türkiye'de en düşükten en yükseğe olacak şekilde beş seviyeden oluşan gruplar oluşturulmuştur. İlk grupta on altı, ikinci grupta on altı, üçüncü grupta on yedi, dördüncü grupta on altı ve son grupta on altı şehir olacak şekilde şehirler skor sırasına göre gruplandırılmıştır. Verilere dayalı olarak yapılan bu model tekrarlanabilir ve şeffaf bir içeriğe sahip olmasıyla önemli bir adımdır. İlerleyen çalışmalarda bu modelin geliştirilmesi ve performans düzeylerinin yıllara bağlı olarak izlenmesi mümkün görülmektedir. Bir şehrin sürdürülebilir bir modele dönüşmesinin uzun vadeli bir süreç olduğu ve bu süreçte merkezi hükümet, yerel yönetimler ve vatandaşların katılımının önemli olduğu bir gerçektir. Sürdürülebilirlik performansını gördükten sonra şehirlerde sürdürülebilirlik düzeyinin arttırılması için çalışmalar yürütmek faydalı olacaktır.
Özet (Çeviri)
Human beings have been in constant development and change since the day they existed. From cave houses to buildings, from hunting to agriculture, from the industrial revolution to technology, progress has been made in all areas of life, especially living spaces. However, during this development process, the damages caused by humanity to nature, rapid urbanization, unplanned and uncontrolled construction have caused serious problems, especially in cities. In addition, the onset of global warming and climate change, the consequences of which we are experiencing, has brought about the search for innovative solutions in living environments. The concept of sustainability is considered as a fundamental element in reorganizing life under the components of economy, environment, and society to ensure the welfare of future generations. Sustainability is proposed as an inclusive system that includes various elements such as improving the quality of life, efficient and balanced use of natural resources such as water, air and soil, and transition to renewable and clean energy. Sustainable development is defined as a guide for countries, local governments, and the private sector to implement steps towards sustainability. In fact, achieving sustainability has become a competition. Various indicators are used to monitor the sustainability levels of countries. Meanwhile, the United Nations' Sustainable Development Goals envision a comprehensive effort to achieve sustainability goals by 2030. International institutions and organizations, private sector representatives, countries and local administrators use the concept of sustainability in an integrated manner in all areas and significantly affect urban areas. The effects of sustainable thinking can be seen in various city models from past to present. Regardless of whether they are called garden cities, smart cities, ecological cities, resilient cities, or solar cities, each inherently embodies a sustainable perspective. Initiatives and projects are being intensively developed to become a sustainable city that has become a brand value. The concept of smart-ecological cities is discussed as a proposed policy within the scope of a thesis. One of the aims of the thesis is to contribute to the literature by defining the concept of smart-ecological city and determining the principles for smart-ecological settlement areas. Evaluations have been made regarding smart-ecological cities and residential areas both from global examples and from the Turkish perspective. This doctoral thesis uses the fuzzy logic method to analyze the concept of sustainability in the evaluation of sustainable cities and settlements. Unlike the classical logic approach, which aims to obtain numerical results using verbal expressions, fuzzy logic provides a more flexible content and allows the examination of multi-layered concepts such as sustainability. The fuzzy logic approach, which allows obtaining numerical results with verbal expressions, is widely used in various fields, and is becoming increasingly widespread in urban planning. Fuzzy logic, which is considered one of the multi-criteria decision-making methods, has the capacity to create models based on selected indicators and produce repeatable, transparent, and traceable numerical results according to the rules created in the indices. This capability improves decision-making processes in the field of urban planning by offering the potential to develop transparent, repeatable, and traceable models based on established rules within the indices created by selected indicators. Measuring the level of sustainability is the process of evaluating the compliance of an organization, a product, a process, or an activity with environmental, social, and economic sustainability principles. This measurement usually includes various factors and results in analysing performance. By understanding the complex relationships and feedback between economic, social, and environmental systems, it becomes possible to monitor the level of sustainability. Measuring sustainability performance is a delicate process. The basis of the selected indicators, the validity and accessibility of the data are important factors regarding the results. Within the scope of this thesis, various indicators were evaluated at the global, city level and neighbourhood level. Using the fuzzy logic method based on indicators derived from the literature, this thesis has mapped Turkey's sustainability landscape by presenting numerical results for each province. These findings-initiated discussions on the patterns and sustainability performances among different provinces of Turkey. Groups consisting of five levels were created, from Turkey's lowest sustainability performance to its highest sustainability performance. Cities were grouped according to their scores: sixteen in the first group, sixteen in the second group, seventeen in the third group, sixteen in the fourth group and sixteen in the last group. Two different models have been developed to evaluate sustainability performance at the city level. The first of these is the 'Sustainable City Performance Index' model, which defines a total of twenty-seven indicators under the components of economy, environment, and society. Following the determination of sustainability performance levels, the integration of the housing component was considered to evaluate the dynamics of construction activities in housing-oriented cities. Therefore, the second model is the 'Sustainable Settlement-Housing Index'. In this model, thirty-seven indicators were evaluated under the components of economy, environment, society, and housing. Fuzzy logic was used as a methodology in both models. This doctoral thesis aims to quantify the sustainable city performance of Turkey's 81 provinces, in a period when global strategies are typically reflected in cities and an increase in urbanization is predicted in the future. Previous academic studies for Turkey have generally shown that cities with higher populations tend to exhibit higher sustainability performance compared to smaller cities. It is quite natural that each study reflects different results. However, some findings in the thesis study are similar to the findings of previous studies. Nevertheless, the sustainable city performance index model produced within the scope of this thesis study shows that smaller-scale cities can compete with larger cities in terms of sustainability performance and emphasizes the need to benefit from the potential of small settlements in terms of sustainability. This data-driven model marks a very important step due to its reproducibility and transparent content. It can be foreseen that this model will be developed in future studies to enable monitoring of performance levels over the years. It is a known fact that transforming a city into a sustainable model is a long-term process and the participation of the central government, local governments and citizens is of great importance in this process. After evaluating the sustainability performance, it would be useful to take initiatives to increase the sustainability level in cities. The fact that the study is data-based has a flexible, repeatable, comparable, and deliverable effect and can contribute to different academic studies. It is thought that in future studies, the effects of using different indicators and adjusting the weights of the indicators can be examined. The most important result of this doctoral thesis is to test the measurability of sustainability and to raise awareness so that smart-ecological approaches can be applied at every scale, from the project layer to country policies, when it comes to sustainability approaches in the future. As a continuation of this study, a model will be created that will provide numerical results based on determining the level of smart-ecological housing areas. It is also planned to develop different performance evaluation systems to test the fuzzy logic method in world cities.
Benzer Tezler
- Mesleki ve teknik eğitim okullarında öğrencileri alana yöneltmede uzman sistem yaklaşımı
Expert system approach in the guidance of students for programs in vocational technical schools
KEMAL PAŞA UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolMarmara ÜniversitesiElektronik-Bilgisayar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. A. FEVZİ BABA
- Mermer ocaklarında kullanılan elmas tel kesme makinası performansının bulanık mantık yaklaşımıyla belirlenmesi
Determination of diamond wire cutting machine performance in marble quarries by fuzzy logic approach
KEREM ÖZGÜLEÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Maden Mühendisliği ve MadencilikEskişehir Osmangazi ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELİH İPHAR
- İşitsel peyzajda ses çevresi memnuniyet düzeyinin bulanık mantık ile tahmin edilmesi: Diyarbakır Suriçi uygulaması
Prediction of sound environment pleasantness level by fuzzy logic in the soundscape: Diyarbakir Surici application
DERYA ÇAKIR AYDIN
- Bulanık doğrusal programlama ile feldspat karışım optimizasyonu
Feldspat blending optimization with fuzzy linear programming
İREM ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZGÜR KABAK
- Modele de determination de prix de vente effectif flou
Bulanık etkin satış fiyatı belirleme modeli
FARUK ERTUĞ
Yüksek Lisans
Fransızca
2000
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGalatasaray ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ETHEM TOLGA