Ali Şîr Nevâyî'nin Türkçe divanlarında olumsuzluk ve yokluk
Negativity and absence in the Turkish divans of Ali Şir Nevâyi
- Tez No: 920031
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET VEFA NALBANT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Pamukkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 278
Özet
Bu çalışmada; Ali Şîr Nevâyî'nin Türkçe divanlarından Garâ'ibü's-Sıgar, Nevâdirü'ş-Şebâb, Bedâyi'ül-Vasat ve Fevâidü'l-Kiber'deki olumsuzluk, yokluk ve soru şekilleri üzerine odaklanılmıştır. Ali Şîr Nevâyî'nin Türkçe divanları üzerine yapılan yazı çevirimli yayınlar esas alınarak oluşturulan bu çalışmanın hareket noktası, Ali Şîr Nevâyî'nin Türkçe divanlarında bir işaretleyiciyle olumsuzlaştırılmış yokluk ve soru ifadesine büründürülmüş sözcükler, söz öbekleri ya da cümlelerdir. Bu eser üzerinde inceleme yapılırken işaretleyicilere sahip olan yapıların yanında, herhangi bir işaretleyiciye sahip olmayan ancak olumsuz bir anlam ifade eden yapılar tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra yokluk ve soru şekillerinin olumsuzluk kavramındaki yeri değerlendirilmiştir. Ayrıca soru yapılarının olumsuzluk ve yokluk şekilleri ile birlikte ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Nitekim soru şekilleri başlı başına bu tezde ele alınmayıp olumsuzluk kavramı içerisinde değerlendirilmiştir. Öte yandan bağlam merkezli ilerleyip seçilen örneklerin ortak biçimi olan ek hakkında başlığın içerisinde köken ile ilgili bilgi verilmeye çalışılmıştır. Bunun sonucunda metne odaklanılıp yapıların şahıslardaki ifade şekli ve anlamlarında görülen etki üzerinde durulmuştur. Standart olumsuzluk işaretleyicileri -mA eki, yok ve irmes kelimelerinin olumsuzluğu yansıtma durumları, olumsuzluğun biçim birimle işaretlenmediğinde nasıl sağlandığı, hangi yollarla alıcıda olumsuzluk duygusunun yaratıldığı, yokluk kategorisi ve soru kategorisi seçilen divanlardan hareketle bağlam göz önünde tutularak incelenmiştir. Türk dili tarihinde, olumsuzluk, yokluk ve soru şekilleri hakkında kuramsal çalışmalar bulunmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın Nevâyî araştırmalarına katkı sağlayacağı ve Nevâyî'nin eserlerinde olumsuzluk, yokluk ve soru kategorisinin nasıl değerlendirildiğini içeren temel bir çerçeve çizileceği öngörülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the use of negation, absence, and question constructions in the Turkish divans of Ali Şîr Nevâyî: Garâ'ibü's-Sıgar, Nevâdirü'ş-Şebâb, Bedâyi'ül-Vasat and Fevâidü'l-Kiber. The starting point of this analysis is based on published translations of Ali Şîr Nevâyî's Turkish divans, which include significant amounts of material. This material includes words, phrases, and sentences where negation, absence, or question markers are employed. The study examines structures that contain these explicit markers, as well as those that express negation without any formal markers. Additionally, the study explores the place of absence and question forms within the broader concept of negation. It is also necessary to address and evaluate question structures alongside negation and absence forms. In fact, question forms are not analyzed independently in this study, but are considered within the concept of negation. On the other hand, the study progresses contextually, and information about the origin of the common suffix in the selected examples is provided in the title. As a result, the focus is placed on how these structures are articulated and the effect of their expression and meaning in relation to different participants. The standard markers of negation, such as the -mA suffix, and the words yok and irmes, are analyzed in terms of how they reflect negation. The study also examines how negation is conveyed when no formal marker is present, the ways in which negation is perceived by the reader, and the categories of absence and question, all within the context of the selected divans. In the history of Turkish linguistics, there are theoretical studies on negation, absence, and question forms. In this context, it is anticipated that the present study will contribute to Nevâyî research by providing a foundational framework for understanding how negation, absence, and question categories are addressed in his works.
Benzer Tezler
- Ali Şir Nevâyî'nin Türkçe divanlarında hayvan adları
Animal names in ʿAlî Shîr Navâʾî's Turkish diwans
MİSLİNA DERDİYOK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH KÖK
- Ali Şîr Nevâyî'nin dîvânlarında insan görünümleri
Human figures from the dîvâns of ali shir nevâ'î
ALPER GÜNAYDIN
Doktora
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CEMAL AKSU
- Topkapı Sarayı Kütüphanesi revan: 805 numarada kayıtlı Ali Şîr Nevâyî'ye ait 'Devâvîn' nüshâsı (Notlandırılmış metin- nesre çeviri- inceleme)
A copy of the 'Devavîn' of Ali Şîr Nevâyî registered in revan: 805 numbers in Topkapi Palace Library (Grated text-poetry translations-examination)
NİDA ŞERAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıYozgat Bozok ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDEM SARIKAYA
- Nevâdirü'ş-Şebâb'ta yeryüzü ve gökyüzüne ait mitolojik ögeler
Mythological elements of the earth and the sky in Nevâdirü'ş-Şebâb
NURBANU TUNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FAZİLE EREN KAYA
- Ali Şı̇r nevᾱyı̇'nin Türkçe divᾱnlarında edatlar
Prepositions in Ali Şir Nevᾱyi's Turkish divᾱns
BURHAN DAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKafkas ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NACİYE KARAHAN KÖK