Kısasü'l-Enbiyâ (Rabgûzî) Tahran nüshası (transkripsiyonlu metin) Tahran ve Londra nüshaları arası eşanlamlılık
The Tehran copy of Rabghuzi's Kısasü'l-Enbiyâ (transcribed text), Synonymity between Tehran and London copies
- Tez No: 920903
- Danışmanlar: PROF. DR. AYSU ATA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1326
Özet
Bu çalışmada Harezm temas lehçesi eserlerinden Kısasü'l-Enbiyâ(Rabġûzî) Tahran ve Londra nüshalarının eş-bağlamları arasında sözcük anlambilim çerçevesinde eş anlamlılık incelemesi yürütülmüştür. Bu çalışmanın yürütülebilmesi için tez sürecinde Rabġûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ'nın Tahran nüshasının transkripsiyonlu aktarımı gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Rabġûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ'sının iki nüshası (Tahran ve Londra) bütüncül olarak mukayese edilip eş-bağlamlar arasında değişkeli kullanılan sözcükler tespit edilmiştir. Mukayeseli çalışmada ortaya çıkan olası eşanlamlı sözcük çiftinin sayısı ise oldukça fazladır. Doktora tez süreci göz önüne alındığında, elde edilen verilerin sağlıklı biçimde irdelenebilmesi ve tetkik edilebilmesi için tez konusu canlı varlıklardan 'insan' kavram alanı ile cansız varlıklardan 'kumaş' kavram alanı dahilindeki olası eşanlamlı sözcük çiftleriyle sınırlandırılmıştır. Ele alınan sözcük çiftleri eş anlamlılık açısından ele alınıp değerlendirilebilmesi için öncelikle bu sözcüklerin kavramsal yapılarının bilinmesi gerekmektedir. Ancak üzerinde çalıştığımız sözcükleri bugünün sözcükleri olmayıp Türk dilinin tarihî döneminde kullanılan sözcüklerdir. Bu doğrultuda ele alınan sözcüklerin o dönem sınırlarında nasıl kavramlaştırılarak kullanıldığını ortaya koyabilmek için sözcüklerin bağlamsal kullanımlarından hareketle anlambirimcik çözümleme yöntemi uygulanmıştır. Böylece her bir sözcüğün kavramsal yapısında tanımlanan anlambirimcikler, olası eşanlamlı sözcüklerin eşdeğerli olup olmadığını somut biçimde gösterebilmektedir. Anlam çözümleme teorisinin uygulanabilmesini sağlayan yegane veri ise sözcüklerin bağlamsal kullanımlarıdır. Ancak eş anlamlılık çalışması demek, aynı zamanda eşzamanlı bir çalışma demektir. Başka bir ifadeyle, belirlenen kavram alanlarında değişkeli kullanılabilen sözcükler üzerinde eş anlamlılık çalışması yürütülebilmek için öncelikle tarihî Türk dilinde yani art zaman içinde bir eşzaman dilimi oluşturulması gerekmektedir ki referans gösterilecek bağlamların sağladığı veriler de güvenilir olsun. Bu konuda en güvenilir kaynaklar tabiatı itibariyle nüshaların kendileridir. Çünkü her bir nüsha kendi zamanı dahilinde donmuş yazılı metindir. Bunun yanında olası eşanlamlı sözcük çiftlerinden bir ya da ikisi nüshada çok nadir kullanılmış olması sebebiyle söz konusu sözcüğün kavramsal yapısı yani anlambirimcikleri görüntülenemediği takdirde, Erken Orta Türkçe dönemi sınırları dahilinde üretilen yazılı eserlere başvurulmuştur. Tüm bunlar sonucunda sözcük çiftleri metodolojik olarak Alan D. Cruse'nin Lexical Semantics (1986) isimli çalışmasında yer alan eş anlamlılık teorisi çerçevesinde tam eşanlamlı, bilişsel eşanlamlı, yakın eşanlamlı ya da eşanlamlı olmayan kategorilerinden birine dahil edilerek sonuçlandırılmıştır. Sonuç olarak bu tezde dilbilimsel bir yaklaşımla tarihî Türk dilinin bir dönemi dahilinde eşanlamlı sözcük çiftlerinin incelenmesi üzerine bir metot geliştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In this study, a synonymy analysis is carried out within the framework of lexical semantics between the identical contexts of Tehran and London copies of Kıãaãü'l-Enbiya (Rabghuzi), one of the Khwarezm contact dialect works. In order to accomplish this study, the Tehran copy of Rabghuzi's Kıãaãü'l-Enbiya is transcribed during the thesis process. Afterward, the two copies (Tehran and London) are compared holistically and the words used variably between the identical contexts are found. The number of the possible synonymous word pairs emerging in the comparative study is rather large. Considering doctoral dissertation process, the subject of this study is limited to possible synonymous word pairs within the 'human' semantic field and 'fabric' semantic field to properly analyze and identify the obtained data. To evaluate these word pairs in terms of synonymy, semantical structures of these words primarily have to be known. The words that we work on are not today's words but the words used in the historical period of Turkish language. Consequently, morphemic analysis method is adopted based on the contextual use of words so as to explain how these words were conceptualized and used at that time. Thus, morphemes defined in each word's semantical structure show concretely if possible synonymous words are equivalent or not. The only data enabling the semantic analysis method to be applied is contextual use of the words. A synonym study also means a simultaneous study. In other words, in order to execute synonymy analysis on the words which can be used variably in identified semantic fields, first of all a synchronous period in historical Turkish language, that is, diachronic time must be created. Therefore, the data provided by the contexts to be referenced should also be credible. The most reliable sources on this subject are, by nature, the copies themselves. Each copy is a written text frozen in its own time. And also, because one or two of the possible synonymous word pairs are rarely used in the copy if the semantical structure of the word, meaning morphemes, cannot be displayed, written works from the Early Middle Turkic period are referenced. As a result, word pairs are methodologically included one of the following categories as absolute synonyms, cognitive synonyms, plesionyms or non-synonyms within the framework of synonymy theory in Alan D. Cruse's book Lexical Semantics (1986). Consequently, in this thesis a method on the analysis of synonymous word pairs is developed with a linguistic approach in a certain period of historical Turkish language
Benzer Tezler
- Kısasü'l-Enbiya (Rabguzî) üzerine bir dil incelemesi
A linguistic analysis of Kısasü'l–Enbiya (Rabguzî)
SEMRA CANAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Kısasü'l- Enbiyā'da deyimler
Idioms in the Kısasü'l-Enbiya
AYŞE KÜBRA ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖKÇE YÜKSELEN PELER
- Rabgūzī'nin Kıṣaṣü'l-Enbiyā'sında fiilimsilerin anlam bakımından incelenmesi
Semantical examination of gerundials in the Kiṣaṣü'l-Enbiyā of Rabgūzī
BİRCAN TAŞDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKafkas ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EYUP SERTAÇ AYAZ
- Rabguzi'nin Kısasu'l-Enbiya'sı (Leningrad nüshası/398-527) inceleme-metin-dizin
Rabguzi's Kısasu'l-Enbiya (The leningrad manuscript/398-527) analysis-text-index
AYŞE BERİL KARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖNAL KAYA
- Rabguzi'nin Kısasu'l-Enbiya'sı (Leningrad nüshası/279-398) inceleme-metin-dizin
Rabguzi's Kısasu'l-Enbiya (The leningrad manuscript/279-398) analysis-text-index
SAFİYE ÇELEBİ ÇAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖNAL KAYA