Türk müziğinde bir iktidar alanı olarak şeflik 'Geleneği'
Conductor 'Tradition' as a field of power in turkish music
- Tez No: 924149
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE CEYLAN ÜNAL AKBULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Müzik ve Sahne Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 162
Özet
Türk müziği geleneğinde Batılı anlamdaki şeflik, geçmişi fazla gerilere götürülemeyecek bir olgudur. İcra pratikleri içerisinde toplu icranın bulunduğu müzikte yönetici ihtiyacı, 19. yüzyılın ortalarına dek topluluk içerisinden serhanende veya sersazende olarak adlandırılan müzisyenler tarafından giderilmiş; ancak Osmanlı Devleti'ndeki Batılılaşma olgularının artışıyla birlikte topluluktan bağımsız bir figür olarak sahnede yerini almış ve bünyesinde farklı dinamikler barındıran yeni şeflik, çok kısa sürede Türk müziğinde bir gelenek olmuştur. Osmanlı Devleti'nden itibaren Türk müziği içerisinde erken örnekleri görülen şeflik mevkinin Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki gelişimine odaklanan bu çalışma, müzik ve siyaset ilişkisi bağlamında Türk müziğindeki şeflik olgusunu Mesut Cemil ve Nevzat Atlığ gibi iki önemli aktör üzerinden inceleyerek Türk müziğine siyasî iktidarların etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Türk müziğinde görülen şeflik uygulamalarının kültürel aracı rolünü üstlenerek siyasî iktidara hegemonik bir alan sağladığı hipoteziyle hazırlanmış çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Mesut Cemil ve Nevzat Atlığ hakkında yapılmış çalışmalar, dergi-gazete yazıları ve görsel-işitsel kayıtlar aracılığıyla toplanan veriler betimsel analiz ve içerik analizi yöntemleriyle yorumlanmıştır. Ulusal/uluslararası literatürde verilen şeflik tanımları üzerinden bir kuram oluşturan çalışmanın birinci bölümünde müzikteki iktidar biçimleri ortaya çıkarılmış; ikinci bölümde şefin mutlak iktidarı sorgulanmış ve son bölümde Mesut Cemil ve Nevzat Atlığ figürleriyle Türk müziğinde şeflik olgusu tartışılmıştır. Uluslararası literatürde bilgi, yorumlama cesareti, özgüven ve tahakküm yetisi şeklinde tespit edilen şefin bünyesinde barındırdığı unsurların Türk müziği şefleri için ek bir unsuru gerektirdiği tespit edilmiş ve sonuç bölümünde Türk müziği şeflerinin unsurlarına politik okur-yazarlık ve lobicilik yetisi eklenmiştir. Son tahlilde görülmüştür ki, Türk müziği özelinde şeflik vazifesini üstlenen kimselerin iyi bir müzisyen olmasından öte iyi bir politik okur-yazarlık seviyesinde olması ve bu sayede politik lobicilik faaliyetlerini yürütebilir olması gerekmektedir.
Özet (Çeviri)
In the Turkish music tradition, conducting in the Western sense is a phenomenon that cannot be traced back too far. In music, where collective performance is included in the performance practices, the need for a manager was met by musicians called serhanende or sersazende from within the community until the mid-19th century; however, with the increase in Westernization phenomena in the Ottoman Empire, it took its place on the stage as a figure independent of the community and the new conducting, which contained different dynamics, became a tradition in Turkish music in a very short time. Focusing on the development of the conducting position, whose early examples were seen in Turkish music since the Ottoman Empire, in the history of the Republic of Turkey, this study aims to reveal the influence of political powers on Turkish music by examining the phenomenon of conducting in Turkish music through two important actors, Mesut Cemil and Nevzat Atlığ, in the context of the relationship between music and politics. In the study, which was prepared with the hypothesis that conducting practices seen in Turkish music provide a hegemonic area for political power by assuming the role of a cultural intermediary, a case study design, one of the qualitative research methods, was used. The data collected through studies conducted on Mesut Cemil and Nevzat Atlığ, magazine-newspaper articles and audiovisual recordings were interpreted using descriptive analysis and content analysis methods. The study, which created a theory based on the definitions of conducting given in national/international literature, revealed the forms of power in music in the first part; the absolute power of the conductor was questioned in the second part and the phenomenon of conducting in Turkish music with the figures of Mesut Cemil and Nevzat Atlığ was discussed in the last part. It has been determined that the elements embodied by the conductor, which are identified in the international literature as knowledge, courage to interpret, self-confidence and domination ability, require an additional element for Turkish music conductors, and in the conclusion, political literacy and lobbying ability have been added to the elements of Turkish music conductors. In the final analysis, it was seen that those who undertake the duty of conducting in Turkish music, in addition to being good musicians, must have a good level of political literacy and thus be able to carry out political lobbying activities.
Benzer Tezler
- Alevi müziği: Bilgi, iktidar ve etik eksenleri üzerinden inşâ edilen bir müzikâl kimlik
Alevi music: A musical identity constructed through the axes of knowledge, power, and ethics
İSMAİL GÜNGÖR
Doktora
Türkçe
2024
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. SONGÜL KARAHASANOĞLU
- Demokrat Parti döneminde uygulanan kültür politikalarının Türk makam müziğine yansımaları
Reflections of the cultural policies that adopted by Democrat Party to the Turkish makam music
BEDİRHAN BÜYÜKDUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MüzikYıldız Teknik ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NESİBE ÖZGÜL TURGAY
- Kentli gençlik ve yeni müzik Ankara Belediyesi'nin uluslararası yeni müzik festivali
Urban youth and new music festival of the city of Ankara
GANİME ALTUN
- Kültürlerarasılık ekseninde Nevbet-i Müretteb'in farklı coğrafyalardaki izleri üzerine bir inceleme
An investigation on the traces of Nevbet-i Muretteb in different geographies on the axis of intercultural
ALİ İHSAN ALEMLİ
Doktora
Türkçe
2022
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
- Elazığ yöresine ait hikâyeli türkülerin müzikal analizi
Musical analysis of story folk songs from Elazığ region
İLKER BAHTİYAR TATU