Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki han-kervansaray yapılarının mimarianalizi ve koruma sorunları
Architectural analysis and conservation issues of caravanserais and khans in the Southeastern Anatolia Region
- Tez No: 927324
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLİN PAYASLI OĞUZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 418
Özet
Mezopotamya toprakları, tarih boyunca yoğun bir yol ağına sahip olmuştur. Bu yol ağı, yaklaşık M.Ö. 2000 civarında Asur Ticaret kolonileri tarafından kurulmuştur. Daha sonra, Hititler ve Lidyalılar hem askeri hem de ticari amaçlarla bu rotaları kullanmışlardır. Farklı dönemlerde, bu yollar çeşitli isimlerle anılmıştır. 11. ve 14. yüzyıllar arasında, Doğu ve Akdeniz kültürleri İpek Yolu üzerinden Anadolu'da buluştuğunda, bölgede çeşitli anıtsal yapılar, hanlar, kervansaraylar inşa edilmiştir. Anadolu, ticari rotalar açısından Doğu ile Batı arasında önemli bir kavşaktır. Zamanla, Mezopotamya'nın kuzeyinden gelen tüccarlar veya Halep'ten gelen İranlı tüccarlar Güneydoğu Anadolu'dan geçen ticari rotaya katılırlardı. Bölgeye gelen kervanlar burada ticaret yapmaya başlamış ve böylece bölgede Siirt-Batman-Diyarbakır-Mardin, Gaziantep-Şanlıurfa-Adıyaman yol hatları oluşmuştur. Tez çalışmasında birçok ticari ve dini rotaya geçiş güzergahı olan Güneydoğu Anadolu bölgesinde inşa edilen konaklama ve ticaret mekanlarından han ve kervansaray yapıları incelenmiştir. Yapılan literatür taramasında, verimli yol ağlarına sahip olan Güneydoğu Anadolu bölgesi üzerinde inşa edilen konaklama ve ticaret yapılarının bütünsel olarak incelenmediği görülmüştür. Tezin ilk bölümlerinde, alan çalışması yapılarak çeşitli arşiv kaynaklarından yararlanıp incelenecek yapıların listesi oluşturulmuştur. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlükleri, Vakıflar Bölge Müdürlükleri, YÖKSİS veri tabanı tez arşivi, Osmanlı Arşivleri ve bilimsel yayınlar incelenmiştir. Adres tespiti yapılan yapıların köy/mahalle muhtarlıkları ile iletişime geçilerek yapı hakkında ön bilgilendirme sağlanmıştır. Ön bilgilendirme sonrası, alan çalışması ile tüm yapılar yerinde incelenmiştir. Çalışma kapsamında 61 yapı tespit edilmiştir. Arşiv taramasında, planına ulaşılamayan yapıların rölövesi alınmıştır. Planına ulaşılabilen yapıların plan çizimleri yerinde inceleme yapılarak güncellenmiştir. Alınan rölöveler dijital ortama aktarılarak çizimler oluşturulmuştur. Yapı bilgilendirmesi yapılarak bir sonraki bölümde yapıların mimari analizinin değerlendirilmesine yer verilmiştir. Çalışma kapsamına alınan yapılar, dönemsel özelliklerine göre sınıflandırılmış ve mimari elemanlarına göre analiz edilmiştir. Bir sonraki bölümde, Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan han ve kervansaray yapılarının koruma sorunları ele alınmıştır. Sonuç olarak; belgelemesi yapılan 61 yapının literatürdeki büyük eksikliği gidermesi hedeflenmiştir. Restorasyon çalışmalarının hız kazanması ve yapıların geleceğe aktarımının sağlıklı bir şekilde sağlanması gerekmektedir.
Özet (Çeviri)
The Mesopotamian region has harbored a dense network of roads throughout history. This network was established around 2000 BC by the Assyrian Trade Colonies. Later, both the Hittites and the Lydians utilized these routes for military and commercial purposes. Over different periods, these roads have been known by various names. Between the 11th and 14th centuries, when Eastern and Mediterranean cultures met in Anatolia via the Silk Road, various monumental structures such as caravanserais and han were constructed in the region. Anatolia served as a crucial intersection between Eastern and Western commercial routes. Over time, traders from Northern Mesopotamia or from Aleppo joined the commercial route passing through southeastern Anatolia. Caravans arriving in the region initiated trade, leading to the formation of trade routes such as Siirt-Batman-Diyarbakır-Mardin and Gaziantep-Şanlıurfa-Adıyaman. In this thesis, accommodation and trade facilities such as han and caravanserais constructed in the Southeastern Anatolia Region, which serves as a transit route for many commercial and religious routes, have been examined. A literature review revealed that these structures, built along the productive road network of Southeastern Anatolia, have not been comprehensively studied. In the initial chapters of the thesis, a field study was conducted, and a list of structures to be examined was compiled using various archive sources. Cultural Heritage Protection Regional Directorates, Foundations Regional Directorates, YOKsis database thesis archive, Ottoman Archives, and scientific publications were reviewed. After identifying the addresses of the structures, preliminary information was obtained by contacting the village/neighborhood councils. Subsequently, all structures were examined on-site through fieldwork. A total of 61 structures were identified for inclusion in the study. For structures where no plans were found during the archive search, surveys were conducted. Plans of structures where they were available were updated through on-site inspections. Elevations of all structures' entrance facades were surveyed. The collected survey data was digitized to create drawings. Following this, information about the structures was provided, and the next section focused on typological evaluation based on their architectural elements. The structures included in the study were classified according to their period-specific features and analyzed based on their architectural elements. The following section addressed the conservation issues of han and caravanserai structures in the Southeastern Anatolia region. Ultimately, the aim was to address a significant gap in the literature by documenting 61 structures. Accelerated restoration efforts are needed to ensure the healthy preservation and transfer of these structures to the future.
Benzer Tezler
- Şanlıurfa ili Germuş Surp Asdvadzadzin Kilisesi koruma projesi
Conservation project of 'Germus Surp Asdvadzadzin Church' in Şanlıurfa
İSRAFİL KIRMIZI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- Mardin, Midyat ilçesindeki sivil ve dinî mimari yapıların yörenin bir kültür destinasyonu olmasındaki rolünün değerlendirilmesi
Evaluation of the role of civil and religious architectural structures in Mardin, Midyat district in becoming a cultural destination of the region
MİHRİBAN KARDAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TurizmVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ŞEREMET
DOÇ. DR. HASAN BUĞRUL
- Bina programı hazırlanması; Güneydoğu Anadolu bölgesi geleneksel han yapıları örneği
Building program preparation; example of Southeastern Anatolian traditional khan buildings
MEHMET CEBE
Doktora
Türkçe
2017
MimarlıkDicle ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURTEKİN ÖZEN
YRD. DOÇ. DR. CAN TUNCAY AKIN
- Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunan Seramiksiz Neolitik Döneme ait bir buluntu merkezi Karahan Tepe
The pre Pottery Neolithic Period of Southeastern Anatolia region central one finds: Karahan Tepe
GÜLTEKİN ÇALĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH SEMİH GÜNERİ
- Geleneksel Mardin evlerinin tasarım ve ergonomi ilişkisi bağlamında incelenmesi
Studying traditional Mardin houses with in the context of design and ergonomic
KÜBRA BAYRAM KAYA