Türkiye'de çok amaçlı insansız hava aracı seçiminde çok ölçütlü karar verme yöntemlerinin uygulanması
Application of multi-criteria decision-making methods in the selection of multi-purpose unmanned aerial vehicles in Türkiye
- Tez No: 928118
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DURDU HAKAN UTKU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Havacılık ve Uzay Mühendisliği, Aeronautical Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Türk Hava Kurumu Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnsansız ve Otonom Sistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 284
Özet
Günümüz dünyasında teknolojinin kontrolsüz bir şekilde hızla ilerlemesi ve bu ilerlemenin her yeni gelişmede ivmelenerek devam etmesi, sınırlı kaynaklar, ekonomi ve uluslararası ilişkilerin özellikle bölgesel çapta artan çatışmalar ve savaş boyutuna taşınan ilişkiler sebebiyle daha karmaşık bir hale gelmesiyle birlikte, karar alma süreçlerinde çok sayıda faktörün bilimsel yöntemlerle değerlendirilmesi zorunlu hale gelmiştir. Özellikle savunma ve güvenlik alanında modern teknolojilerin seçimi ve kullanımı çok boyutlu analizlerin gerektiği karmaşık bir süreçtir. Bu süreçlerin en çok ihtiyaç duyulduğu teknolojilerin başında da ülkemizde gelişmekte olan insansız hava aracı teknolojileri gelmektedir. Ülkemizde ve dünyada insansız hava araçları (İHA) teknolojisinin gelişimi savunma alanında modern savaş teknolojileri içinde devrim niteliğindedir. İHA'lar sadece askeri alanda değil, sivil sektörde de büyük önem taşıyan, afet yönetimi, tarım, haritalama, ulaşım ve güvenlik gibi geniş bir kullanım yelpazesi sunan çok yönlü teknolojilerdir. Ancak İHA'ların etkin bir şekilde seçilmesi, kullanılabilirliği ve entegre edilmesi, doğru karar verme süreçlerine bağlıdır. Geleneksel karar verme yöntemleri, genellikle kişisel deneyim, sezgi ve deneme-yanılma gibi yaklaşımlar üzerine kuruludur fakat İHA gibi karmaşık teknolojilerin seçimi söz konusu olduğunda bu yaklaşımlar yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple Türkiye'nin askeri stratejileri ve sivil yaşamdaki geniş kullanım alanları açısından, İHA teknolojilerinin doğru bir şekilde seçimi, çok ölçütlü karar verme (ÇÖKV) yöntemleriyle analiz edilmelidir. Bu tür bilimsel yaklaşımlar, bir çok sabit ve değişken faktörü dikkate alarak en uygun çözümün belirlenmesini sağlar. Bu kriterler başlıca sistemin performansı, maliyeti, güvenilirliği, teknoloji seviyesi, operasyonel uygunluğu ve sürdürebilirliği olarak tanımlanabilir, fakat ilgili şartlara bağlı olarak -bu tez içerisinde İHA sistemlerinin operasyon senaryolarına göre limitleri baz alınarak yeni kriterler belirlenmiştir- bu kriterler artıp azalabilir. İHA teknolojisinin geliştirilmesi, hem sivil hem askeri alandaki operasyonel sistemlerin doğru seçimi ve etkin kullanımı, Türkiye'nin hem savunma hem de sivil sektörlerdeki teknolojik kapasitesini ve operasyonel yeteneğini artırmada önemli bir role sahiptir. Bir çok alanda olduğu gibi İHA'larda da süreç içerisinde çok boyutlu analizleri içeren bilimsel yöntemlerle karar alınması, hem askeri hem de sivil alanlarda daha doğru ve etkin çözümler geliştirmelerine olanak tanımaktadır. Ülkemiz gibi jeopolitik olarak stratejik bir konuma sahip olan ülkelerde, bu tür kararlar, savunma kabiliyetlerinin en üst seviyeye çıkarılması, sivil hayattaki kullanım alanlarında maaliyet etkin süreçlerin işletilmesi ve kaynakların etkin yönetimi açısından hayati öneme sahiptir. Bu tez, Türkiye'de İHA teknolojilerinin gelecekteki gelişimi ve hem askeri hem sivil hayata entegrasyonuna ilişkin kapsamlı bir değerlendirme sunmayı amaçlamaktadır. Hem savunma hem de sivil alanda İHA'ların kullanım potansiyeli ele alınarak, bu sistemlerin hangi isterlere göre seçileceği, ilgili faydalı yükleri ile birlikte nasıl daha verimli kullanılabileceği ve stratejik kararların nasıl alınması gerektiği analiz edilmiştir. Bu değerlendirme yapılırken yalnızce Türkiye'de üretilen yerli ve/veya milli İHA'larımız göz önünde bulundurularak İHA teknolojisinin ülkemizin güvenliğine ve ekonomik kalkınmasına katkı sağlayacak şekilde geliştirilmesi, Türkiye'nin ulusal güvenlik stratejileri ve sivil yenilikçi çözümler açısından yeni bir perspektif sunmak amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
The uncontrolled rapid advancement of technology in today's world, coupled with the acceleration of this progress with each new development, has made the evaluation of numerous factors through scientific methods indispensable in decision-making processes. Moreover, escalating regional conflicts and wars are further making it a necessity given the increasing complexity of limited resources, economic dynamics and international relations. Within this context, the technological choices and uses, in particular in the field of defense and security, constitute a highly complex process that requires multidimensional analyses. Among the technologies that necessitate such processes, unmanned aerial vehicle (UAV) technologies, which are still developing in our country, stand out prominently. The development of UAV technology in both Turkey and the world is a revolutionary milestone within modern warfare technologies in the defense domain. UAVs are valuable technology, for not only the military field, but also civilian sector, which has many advantages in many applications, including disaster management, agriculture, mapping, transportation, and security. While accurate decision making processes are necessary for the effective UAV selection, usability and integration, there is still a need to manage the multiple and conflicting selections. Typically, traditional decision making methods rely on personal experience, intuition and trial and error. But when it comes to picking complex technologies such as UAVs, these approaches fall short. Therefore, in the light of Turkey's military strategies and the wide usage areas in civilian life, it is essential to analyze different UAV technologies using multi criteria decision making (MCDM) methods. Elements such as fixed and variable factors are taken into consideration for the determination of the most optimal solution to a problem with such scientific approaches. The system's performance, cost, reliability, technological level, operability, and sustainability are primarily defined by these criteria. Nevertheless they vary from one another and may increase or decrease according to the specific requirements (the criteria identified in this thesis are set based on the operational scenarios of UAV systems). UAV technology development is important in giving a boost in both technological capacity and operational capability to the defense and civilians sectors of Turkey. Many of these decisions must be made through scientific methods that involve multidimensional analyses in the case of UAVs, allowing for more accurate and effective solutions in military and civilian areas. These decisions are especially crucial in geopolitical strategic countries such as Turkey because of their importance for realizing maximal defense capabilities, rationalized civilian applications and efficient resource management. This thesis aims to provide a comprehensive evaluation of the future development of UAV technologies in Turkey and their integration into both military and civilian life. By addressing the potential applications of UAVs in both defense and civilian domains, it analyzes the criteria according to which these systems should be selected, how they can be utilized more efficiently along with their payloads, and how strategic decisions should be made. While conducting this evaluation, the focus is solely on UAVs produced domestically and/or nationally in Turkey. The aim is to present a new perspective on how UAV technology can be developed to contribute to the nation's security and economic development, within the framework of Turkey's national security strategies and civilian innovative solutions.
Benzer Tezler
- Novel fuzzy multi criteria decision making methods using intuitionistic fuzzy, Pythagorean fuzzy, and neutrosophic sets
Sezgisel bulanık, Pisagor bulanık ve nötrosofik kümeler kullanarak geliştirilmiş özgün çok kriterli karar verme yöntemleri
ALİ KARAŞAN
Doktora
İngilizce
2021
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ KAHRAMAN
- Güneş enerjisiyle desteklenen insansız hava aracı tasarım ve üretimi
Solar powered UAV design and production
FATİH BAYKAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Enerjiİstanbul Teknik ÜniversitesiSavunma Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİM RÜSTEM ASLAN
- İnsansız hava araçlarının ülkemizde tarımsal açıdan kullanım alanları ve durumları
Agrıcıtural usage areas and sıtuatıons of unmanned aerıal vehıcles ın our country
BİLAL YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
ZiraatÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTarım Makineleri ve Teknolojileri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET BURAK BÜYÜKCAN
- İnsansız hava aracıyla sağlanan fotoğraflar, CBS ve PVSYSTkullanımı ile bina çatısına kurulacak güneş paneli için uygunluk analizi
Suitability analysis for installing solar panels on building roofs using uav-sourced photos, GIS, and PVSYST
CAHİDE USAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Yönetim Bilişim Sistemleriİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRİ HAKAN DENLİ
- İnsansız hava aracı kullanılarak Anadolu yaban koyunlarının popülasyonunun belirlenmesi ve yoğunluk haritalarının üretilmesi
Determination of the population of Anatolian wild sheeps using unmanned air vehicles and density map design
FATMA MUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Jeodezi ve FotogrametriNecmettin Erbakan ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İLKAY BUĞDAYCI
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH VARLIK