Güneydoğu Anadolu Projesi'nin (GAP) ekolojik refah performansı çerçevesinde değerlendirilmesi
Evaluation of the Southeastern Anatolia Project within the framework of ecological wellbeing performance
- Tez No: 932180
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEVİM BUDAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Ecological Wellbeing Performance (EWP), Southeastern Anatolia Project (GAP), Environmental and Social Justice, Super-NSBM (Super Non-Radial Slack-Based Measure), Malmquist-Luenberger Productivity Index (MLPI)
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Merkezi yönetimlerce geliştirilen bölgesel kalkınma projeleri, genellikle ekonomik büyümeyi hızlandırmak ve bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla başlatılmaktadır. Projelerin başarısı ise çoğunlukla Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) artışlarıyla ölçülmektedir. Ancak bu değerlendirmelerde çevresel sürdürülebilirlik ve sosyal adalet gibi unsurlar çoğunlukla göz ardı edilmektedir. Türkiye'deki Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), başlangıçta enerji ve tarım yatırımlarına öncelik vererek bölgesel kalkınmayı hızlandırmayı ve yaşam standartlarını yükseltmeyi hedeflemiştir. Ancak GAP, enerji güvenliği gibi alanlarda ulusal düzeyde ekonomik katkılar sağlamış olsa da, bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi ve çevresel değerlerin korunması açısından sınırlı kalmıştır. Bu çalışma, GAP'ı Ekolojik Refah Performansı (Ecological Wellbeing Performance - EWP) çerçevesinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Super-NSBM (Non-Radial Slack-Based Measure) modeli ve Malmquist-Luenberger Verimlilik Endeksi (MLPI) kullanılarak GAP'ın ekolojik girdileri (su, enerji, toprak) ve ekonomik çıktıları (tarımsal gelir, enerji üretimi) analiz edilmiştir. Bulgular, enerji projelerinin ekonomik katkı sağladığını; ancak bölgesel kalkınma, sosyal gelişmişlik ve biyo-kapasitenin güçlendirilmesinde beklenen etkiyi yaratamadığını göstermektedir. Projenin başlangıcında bölgenin GSYH içindeki payı %5 iken, bugün hâlâ bu seviyede kalmış; oysa nüfusun %10'u bu bölgede yaşamaktadır. Ayrıca su ve toprak kalitesinde olumsuz değişimler gözlenmiş; sulama projeleri sonucunda toprak tuzluluğu artmış, drenaj yetersizlikleri ve taban suyu seviyelerinde yükselme gibi sorunlar ortaya çıkmıştır. Su kaynaklarının yönetiminde sürdürülebilirlikten uzak uygulamalar çevresel baskıları artırmıştır. GAP, ekonomik ve sosyal hedeflere ulaşmada ilerleme kaydetmiş olsa da, çevresel sürdürülebilirlik ve yerel kalkınma açısından daha fazla entegrasyona ihtiyaç duyduğu görülmektedir. Çalışma, GAP'ın güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyarak sürdürülebilir kalkınma ilkelerine dayalı, yerel ihtiyaçlara duyarlı yeni politikalara duyulan gereksinimi vurgulamaktadır. Anahtar Kavramlar: Ekolojik Refah Performansı (EWP), Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Çevresel ve Sosyal Adalet, Super-NSBM (Super Non-Radial Slack-Based Measure), Malmquist-Luenberger Verimlilik Endeksi (MLPI)
Özet (Çeviri)
Regional development projects initiated by central governments are generally launched with the aim of accelerating economic growth and reducing interregional disparities. The success of these projects is often measured by increases in Gross Domestic Product (GDP). However, such assessments frequently overlook critical elements such as environmental sustainability and social justice. In Turkey, the Southeastern Anatolia Project (GAP) was initially implemented with a focus on energy and agricultural investments, aiming to accelerate regional development and improve living standards. While GAP has provided economic contributions at the national level—particularly in terms of energy security—it has remained limited in addressing regional inequalities and protecting environmental values. This study aims to evaluate GAP within the framework of Ecological Wellbeing Performance (EWP). Using the Super-NSBM (Super Non-Radial Slack-Based Measure) model and the Malmquist-Luenberger Productivity Index (MLPI), the study analyzes GAP's ecological inputs (water, energy, land) and economic outputs (agricultural income, energy production). The findings indicate that, although energy projects have delivered national-level economic benefits, they have not achieved the expected impact in terms of regional development, social advancement, or strengthening the biocapacity of the project area. At the project's outset, the region accounted for 5% of the national GDP, and despite hosting 10% of the population, this proportion has remained unchanged. Moreover, significant declines in water and soil quality have been observed. Irrigation projects have led to increased soil salinity, inadequate drainage, and rising groundwater levels, while unsustainable practices in water resource management have intensified environmental pressures. Although GAP has made progress in achieving economic and social goals, it is evident that further integration is required in terms of environmental sustainability and local development. This study highlights both the strengths and weaknesses of GAP, emphasizing the need for new policies grounded in the principles of sustainable development and tailored to local needs.
Benzer Tezler
- Meteorolojik verilere göre GAP bölgesinde su açığı
Başlık çevirisi yok
AYDIN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
1990
Meteorolojiİstanbul ÜniversitesiMeteoroloji ve Klimatoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KORKUT ATA SUNGUR
- Exploring the biodiversity patterns of Anatolia under changing climatic conditions
Değişen iklimsel koşullar altında Anadolu'nun biyoçeşitlilik örüntülerinin araştırılması
BATUHAN ATIF TUNÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Biyolojiİstanbul Teknik Üniversitesiİklim ve Deniz Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMRAH ÇORAMAN
- Başlıca iklim parametrelerinin bitki su tüketimine etkilerinin uzaktan algılama yöntemleri ile araştırılması
Investigation of effects of major climate parameters on crop water consumption using remote sensing methods
ORKAN ÖZCAN
Doktora
Türkçe
2014
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik Üniversitesiİleri Teknolojiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEBİYE MUSAOĞLU
PROF. DR. CANKUT ÖRMECİ
- Bölgesel kalkınma ve bölgesel dengesizlik ikilemi GAP örneği
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA OĞUZ SİNEMİLLİOĞLU
Doktora
Türkçe
1998
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNDÜZ ATALIK