Gelibolulu Alî'nin Fursatnâme adlı eserinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Transcription and evaluation of Alî of Gallipoli‟s Fursatnâme and its significance in terms of the 1580-1581 Iran campaign
- Tez No: 936532
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ KANSU EKİCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Gelibolulu Mustafa Âlî, Fursatnâme, Sinan Paşa, Nesir, Şiir, Farsça, Arapça, Mustafa Âlî of Gallipoli, Fursatnâme, Sinan Pasha, Prose, Poem, Persian, Arabic
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 370
Özet
Bu çalışmada, XVI. yüzyıl Osmanlı tarihçilerinden olan divan kâtibi, münşî ve defterdarlık görevlerini deruhte edip son olarak beylerbeyi iken vefat eden Osmanlı tarihinin en iyi yazarlarından kabul edilen Gelibolulu Mustafa Âlî'nin (1541-1600) en süslü ve en sanatlı eseri olan Nusretnâme'ye ilave ve tamamlayıcı olarak kaleme aldığı ana kaynak niteliğinde olan 1580-1581 yıllarında Osmanlı Devleti'nin İran seferini konu alan Kitâb-ı Fursatnâme incelenmiştir. Fursatnâme, yazarın şimdiye kadar tespit edilen ellinin üzerindeki eseri arasında sanatsal değeri bakımından en yüksek olanıdır. Burada Fursatnâme'nin çeviri yazıya aktarılmasının hemen ardından daha iyi anlaşılması açısından günümüz Türkçesiyle anlamlandırılması ve sadeleştirilmesi, kısa özeti ve en sonunda da târîhî manada değerlendirilmesi yapılmıştır. Eserin dili Osmanlı Türkçesi olsa da kâhir ekseriyetle kullanılan kelime ve kelime grupları birinci sırada Farsça, daha sonra da Arapça olmuştur. Az da olsa yer yer Türkçe kelimelere de yer verildiği görülmüştür. Âlî'nin bu eseri Arabî ve Fârîsî ibârelerle, övgü ve +dualar örgüsüyle zenginleştirilmiştir. İleride de görüleceği üzere yazma eserin dili oldukça ağır ve süslü aynı zamanda cümleler de oldukça uzundur. Yazarın bu süslü üslubu aynı hassasiyetle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Aslında eserde ifade edilmek istenen meram çok daha az sayfalar işgal edecekken yüz altı sayfalık bir hacme ulaşmasına sebep olan süslü yazım tekniği ve sanatsal zenginliktir. Fursatnâme nesir-nazım ekseninde kaleme alındığından olayların anlatımı genelde düz yazının sonuna tasvirli bir şiir eklemek suretiyle olmuştur.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This thesis is dedicated to the examination of the Kitab-ı Fursatnâme, a primary source that illuminates the Iran campaign of the Ottoman Empire in 1580-1581. The Kitab-ı Fursatnâme, a significant work in Ottoman history and literature, was written as an addition and complement to the Nusretnâme. It is the creation of Mustafa Âlî of Gallipoli (1541-1600), a prominent figure in Ottoman history who served as a divan scribe, munshi, and treasury officer and passed away while serving as a beglerbeg. Fursatnâme, the author's most artistically significant work among the more than fifty determined so far, was directly transcribed and simplified in contemporary Turkish for better comprehension. This was followed by a historical summary and evaluation, providing valuable context for the work. Despite being written in Ottoman Turkish, the work predominantly used Persian and Arabic words and phrases. It has been observed that Turkish words have also been used here and there, albeit rarely. This work of Âlî, enriched with a wealth of Arabic and Persian phrases, is a testament to the author's linguistic prowess, showcasing his mastery and skill. As will be seen later, the manuscript's language is quite heavy and ornate, and the sentences are lengthy. This ornate style of the author has been attempted to be evaluated with the same sensitivity. Despite its brevity being the primary aim, the work has blossomed into a volume of one hundred and six pages, a testament to the author's skill and mastery. The ornate writing technique and artistic richness of Fursatnâme, penned in prose verse, often recounts events by concluding with a descriptive poem, adding a unique dimension to the history.
Benzer Tezler
- Gelibolulu Ali'nin Nevâdirü'l-Hikem adlı eseri üzerine dil incelemesi (Metin-sözlük)
A li̇ngusti̇c study of Mustafa Ali̇ Geli̇lbolulu's manuscri̇pt Nevadi̇r'ul-Hi̇kem (ancedotal wi̇sdoms) (Text - di̇cti̇onary)
RANA ABDULFATTAH
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiYeni Türk Dili Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYHAN TERGİP
- Sûrnâmelerde 1582 şenliği
The festival of 1582 in the festival books
GÜLSÜM EZGİ KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET KALPAKLI
- Gelibolulu Mustafa Ali'nin Zübdetü't-Tevarih adlı eserinin 1-111. varaklar arası edisyon kritiği
Editional critique of Zübdetü't-Tevarih by Mustafa Ali of Gelibolu leaves between 1-111.
MUHAMMET FATİH DUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinDokuz Eylül Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MEHMET ŞEKER