Firdevsi Süleyman-Name (44. cilt) metin ve fiiller üzerine bir deneme
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 9379
- Danışmanlar: PROF.DR. MERTOL TULUM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1990
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 332
Özet
Tez konusu olarak, metin ve dil incelemesinde; XV. asnn son yansıyla. asrın başlarında yaşamış, olan“Firdevsî-i Rumî”, TirdevsH Tavır/Uzun Firdevsî“ ya da Türk Firdevsî”diye amlan Firdevsî'nin Süleymân-nâme adındaki eserinin 44. cildini ele aldık. Firdevsî mahlasım taşıyan yazarın adı, değişik kaynaklarda belirtildiği gibi, ne İlyas bin Hızır (Bursalı M. Tehir, Osmanlı Müellifleri, c. 2, s. 106) ne de Şerefeddin Musa (Köprülü, İslâm Ansiklopedisi, c. 4, s. 648) olmayıp, yazarın Teşhis ül-insan adlı eserinde (İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Semineri Kitaplığı, v. 7b) geçtiği gibi Orhan bin Kenek'tir. Orhan, H. 857 (M. 1453) de babası Hacı Kenek Bey'in Aydıncık zeametinin mutasarraflığını yaptığı sırada bu yörede Bel ki s Pınarı denilen yerde dünyaya gelmiştir. Ölüm tarihi hakkında ise kesin bir bilgi yoktur. Yazar, köklü bir aileye mensup olup; soyu, Anadolu Selçuklu Sultanı III. Alaeddin Keykubad dönemine uzanmaktadır. Firdevsî'nin yaşamı tespit edildiği kadarıyla Edincik, Bursa, Manisa, Balıkesir ve İstanbul'da geçmiştir. Firdevsî'nin muhtelif mevzulara ait manzum ve mensur te'lif ve tercüme 4Ö'tan fazla eseri vardır. Bunlardan ancak 14 tanesini Bursalı Tahir belirtmektedir. Biz ise bu çalışmamızda 16 eseri hakkında bilgi veriyoruz. En büyük ve en tanınmış eseri olan Süleymânnâme'ye Fâtih Sultan II. Mehmed adına başlayıp. Onun ölümüne kadar 7. cildini tamamlamıştı. Sultan II. Bayezîd'in cülusundan sonra da hükümdarın isteği üzerine Süleymânnâmeyi yazmaya devam edip, adı geçen bu padişaha ithaf etmiştir. Bildiği duyduğu her şeyi yazmak eğilimine sahip yaradılıştaki Firdevsî'nin bu eserde yer verdiği konuları şu şekilde sıralayabiliriz: Şarka ait efsaneler, Peygamber kıssaları, din, tasavvuf, nücum, savaş taktikleri v.b. görüldüğü üzere bu kadar geniş malumatın yer aldığı Süleymânnârne adeta ansiklopedi özelliği taşımaktadır. Kaynaklardan LatîfK Süleymaniye Kütüphanesi, İzmirli İsmail Hakkı nu. 3525/ 1, s. 261) ile Alî (Künhü'l-ahbâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih nu.4225, v. 194 b) eserin 360 cilt olduğurda birleşir.Yazarın, Süleymânnâme'nin 81. cildinde Yavuz Sultan Selim'e dua ve sena ile başlaması ; II. Bayezid'in, 80 cild seçtirip geriye kalanı yaktırması üzerine Firdevsî'nin padişaha kırılıp ülkeyi terk ettiği söylentisinin doğru olmadığım gösterrnektedir.(Köprülü, İslâm Ansiklopedisi c. 4, s 106 ) Klâsik edebiyatımızda benzeri pek az olan bir destan yazarı olan Firdevsî,! bizim ele aldığımız 44. ciltte ise, Vasfî Mahir Kocatürk'ünde (Büyük Türk Edebiyatı Tarihi s. 300) belirttiği gibi eski Türk destanlarına yer vererek, büyük Türk kahramanı Alp Ertunga*yı“Efrasiyâb-ı Türk ”adı altında, ele alıp, eserin esas kahramanı olan büyük ihtişam sahibi Süleyman peygamber karşısındaki mücâdelesini anlatmaktadır, ayrıca şark tarihi, İran tarihine ait efsaneler de yer almaktadır. Süleymân-nâme, manzum ve mensur parçalardan müteşekkildir. Mensur kısım daha geniş bölümü oluşturmaktadır. Eserde ele alınan tarihî, destanî olayların anlatım üslubu, bize Dede Korkut hikâyelerindeki hareketi canlılığı, sadeliği hatırlatmaktadır.m Yine eser Dede Korkut hikâyelerinde olduğu gibi, secî, assonans, aliterasyonla oluşturulan ahenkli anlatımının nesri nazma yaklaştırmasıyla dikkate değerdir. Cümle içi parelelizmde, cümle unsurlarının tekrarında fiiller önemli bir yer tutmaktadır. Yapı bakımından, tabiat taklidi seslerden meydana gelen fiillerin çok sayıda kullanılması, aynca cümlelerin zaman zaman çekimli tek fiiliden oluşması, cümlede zarf tekrarlarına çokça bulunması yanında diğer unsurlarında fiilin anlamının güçlendirmek için tekrar edilmesi bu konudaki dil çalışmamızı, eserdeki fiillere yöneltti. Metnimizdeki fiilleri yapı bakımından ele alıp; 1. Kök fiiller 2. Türemiş fiiller 3. Birleşik fiiller olmak üzere üç bölümde inceledik.Kok Fiiller, bu bölümde önce kısa bir açıklama yaptıktan sonra, kök fiilleri, nesne ile kullanılıp kullanılmamasına göre geçişli ve geçişsiz fiiller diye ikiye ayınp inceledik. Bu bölümlerde; metinde geçen bütün fiillerin kullanıldığı cümlenin varak ve satır numarası verilerek alfabetik listeleri verilmiş, ayrıca bölüm sonunda bütün kök fiiller, farklı anlarnlanda göz önüne alınarak metindeki yerleri belirtilip alfabetik olarak sıralandı. Türemiş fiiller, kök veya gövdesine göre isimden ve fiilden türemesine göre önce iki guruba ayırıp, eklerin alfabetik sırası göz önünde tutularak, ele alınmıştır. Her ekin taşıdığı anlam ve ifade çeşitliliği hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca her ekin anlatıldığı bölümün sonunda, metinde bu konudaki fiillerin bütünü, kullanıldığı cümlenin yeri varak ve satır numarası verilerek, alfabetik liste halinde verildi. Birleşik fiiller ise, cümlede fiille beraber kullanılan kelimenin zarf. nesne ve yer tamlayıcısı olmasına göre, incelendiği gibi, ayrıca asıl yardımcı fiiller. yan uardımcı fiiller ve fiil+fiil şeklinde teşkil olunmuş tasvirî fiiller diye de adlandırılıp bu konularda kısa açıklamalar yapılmıştır. Diğer bölümlerde olduğu gibi metindeki bütün örnekler kullanıldığı cümlenin yeri belirtilerek alfabetik olarak sıralanmıştır. Bu tez çalışmamızın sonunda, Firdevsî'nin hayatı ve eserleri hakkında bazı yeni hususları ortaya çıkarmış olmakla beraber, transkripsiyonlu metin ve fiil incelemesiyle de Firdevsî'nin kelime hazinesi açısından zengin, canlı, sâde anlatımını sergilemiş olduk.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Süleymân-Nâme-i Kebir (47.cilt) metin tenkidi ve inceleme
Süleymân-Nâme-i Kebir (volume 47) edition critique and research
YASEMİN ABUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıCelal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEZAHAT ÖZTEKİN
- Firdevsi-i Rumi, Süleyman-name-i Kebir: İnceleme - metin - sözlük
Başlık çevirisi yok
HALİL İBRAHİM USTA
Doktora
Türkçe
1995
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA ZULFİKAR
- Şeyyad Hamza Mi'rac-name
Başlık çevirisi yok
GÜLTEN FEŞEL GÜZELIŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiEski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
PROF. DR. METİN AKAR
- Uzun Firdevsi'nin Süleyman-name'sinde destan unsurları: Cilt I, giriş - inceleme
Uzun Firdevsi's epical element in Süleyman-name
MUSTAFA AKSOY
Doktora
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NARİN KÖSE
- Firdevsî-i Rûmî Süleymân-Nâme-i Kebîr (6-7. ciltler/inceleme-transkripsiyonlu metin)
Ferdawsi-i Rumi Suleyman-Namah-i Kebir (6th-7th volumes): Study-transcripted text
YUSUF BABÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıErzincan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURGUT KARABEY