Beğavî'nin Meâlimü't-Tenzîl isimli tefsirindeki hadislerin tahriç ve değerlendirilmesi (Fussılet, Şûrâ, Zuhruf, Duhân, Câsiye, Ahkâf ve Muhammed Sûreleri)
The extraction and evaluation of hadiths in the commentary of Al-Baghawi titled Ma'alim at-Tanzil (Sūrat Fussılat, Al-Shūrā, Al-Zukhruf, Al-Dukhān, al-Jāthiya, al-Ahqāf, and Muhammad)
- Tez No: 938658
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSA ERKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Hadith, Baghawî, Takhrij, Maâlim at-tanzîl, Sūrat Fussilat, al-Shūrā, al-Zukhruf, al-Dukhān, al-Jāthiya, al-Ahqāf and al-Muhammad
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 186
Özet
Biz bu çalışmamızda Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes'ûd b. Muhammed el-Ferrâ el-Beğavî'ye ait Meâlimü't-tenzîl isimli tefsir eserinde Fusilet, Şûrâ, Zuhruf, Duhân, Câsiye, Ahkâf ve Muhammed sûrelerinde bulunan 84 rivayetin tahriç çalışmasını yaptık. 2015 yılından itibaren Doç. Dr. Musa Erkaya danışmanlığında devam eden yüksek lisans programının bir parçasını oluşturduğumuz için bu sûreleri seçtik. Beğavî'nin telif ettiği Meâlimü't-tenzîl, ilk dönem tefsir eserleri gibi içerisinde birçok rivayeti barındırması hasebiyle rivayet tefsirleri kategorisinde yer alsa da ictihadî görüşlere, akaid, fıkıh, nahiv ve dil gibi konularda yapılan açıklamalara bakıldığında dirayet tefsir metodunun da kullanıdığı görülmektedir. Ancak tefsirini yazarken birçok nakillerden istifade etmesi eserini günümüzde rivayet tefsirleri kategorisinde göstermektedir. Çalışmamızda ilk önce Beğavî'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra Fussılet, Şûrâ, Zuhruf, Duhân, Câsiye, Ahkâf ve Muhammed sûrelerinde naklettiği 84 rivayet, sırasıyla müellife ait olan Şerhu's-sünne ile Mesâbîhu's-sünne, Kütüb-i Tis'a ve diğer aslî kaynaklardan tahriç edilmiş ayrıca Sa'lebî, Sem'ânî ve Hâzin gibi müelliflerin eserlerinden tespitleri yapılmıştır. Öncelikle Beğavî'nin naklettiği isnâd olmak üzere rivayetlerin senetlerinde bulunan râviler cerh ta'dil ve tabakât eserlerinde incelenmiş ve sıhhat durumları hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu değerlendirmelerde varsa muhakkik görüşlerine yer verilmiştir. Mezkûr 7 sûre özelinde Beğavî geleneğe bağlı kalarak merfû rivayetler başta olmak üzere mevkûf haberler de nakletmiştir. İncelediğimiz 84 rivayetten 3'ünü kudsî 60'ını merfû rivayetler oluştururken 9 rivayetin mevkuf olarak nakledildiği anlaşılmaktadır. Her ne kadar isnâdsız bir şekilde 18 rivayet nakletmiş veya sadece sahâbi râvisinin zikredildiği rivayetler eserinde yer almış olsa da bunlar isnâdlı rivayetlere kıyasla sayıca daha azdır. Rivayetlere baktığımız zaman Beğavî'nin doğrudan Ahmed b. Hanbel, Buhârî, Müslim ve Tirmizî isnâdlarını eserine aldığını görmekteyiz. Eserde; sıhhat bakımından sahîh, sahîh li ğayrihî, hasen, hasen li ğayrihî ve zayıf rivayetler olduğu gibi sayısı az da olsa mevzû' ve aslı olmayan rivayetlere de rastlanmaktadır. 84 rivayetin 55'i Kütüb-i Tis'a eserlerinde nakledilirken bunlardan 10'u müttefekun aleyh kabul edilmiştir. Beğavî, 84 rivayetin 50'sini Şerhu's-sünne, 32'sini ise Mesâbîhu's-sünne'de nakletmiştir. Beğavî'nin tefsirinde naklettiği rivayetlerin 44'ü sahîh, 16'sı hasen, 19'u zayıf, 4'ü aslı yok ve 1'i de mevzû hükmündedir.
Özet (Çeviri)
In this study, we conducted a takhrij (source verification) analysis of 84 narrations found in the tafsir (Quranic exegesis) work titled Ma'ālim al-Tanzīl by Abū Muḥammad al-Ḥusayn b. Mas'ūd b. Muḥammad al-Farrā' al-Baghawī, specifically focusing on the chapters Fussilat, Ash-Shūrā, Az-Zukhruf, Ad-Dukhān, Al-Jāthiyah, Al-Aḥqāf, and Muḥammad. We selected these chapters because they constitute part of a master's program supervised by Assoc. Prof. Dr. Musa Erkaya since 2015. Although Ma'ālim al-Tanzīl, authored by al-Baghawī, is classified as a riwāyah (narrative-based) tafsir—similar to early exegetical works that contain numerous narrations—it also employs dirāyah (analytical) methods, as seen in its inclusion of juristic opinions, theological discussions, legal rulings, grammatical explanations, and linguistic analyses. Nevertheless, the heavy reliance on transmitted reports places it within the category of riwāyah tafsīr in contemporary scholarship. Our study begins with an overview of al-Baghawī's life and works. Subsequently, we traced the 84 narrations from the aforementioned chapters to their primary sources, including al-Baghawī's own works (Sharḥ al-Sunnah and Masābīḥ al-Sunnah), the Kutub al-Tis'ah (the Nine Books of Hadith), and other foundational texts, while also identifying parallels in the works of scholars such as al-Tha'labī, al-Sam'ānī, and al-Khāzin. The narrators in the chains of transmission (isnād) were evaluated based on jarḥ wa ta'dīl (criticism and validation) literature and biographical (ṭabaqāt) works to assess their reliability. Where available, the opinions of critical scholars (muḥaqqiqūn) were incorporated. Within these seven chapters, al-Baghawī adhered to tradition by transmitting primarily marfū' (elevated) narrations, alongside a smaller number of mawqūf (companion-level) reports. Of the 84 narrations examined, 3 were qudsī (divine sayings), 60 were marfū', and 9 were mawqūf. Although he also cited 18 narrations without full chains (isnād) or with only the Companion's name, these were fewer in comparison to fully documented reports. Notably, al-Baghawī directly included chains from Aḥmad b. Ḥanbal, al-Bukhārī, Muslim, and al-Tirmidhī. The narrations* varied in authenticity: ṣaḥīḥ (sound), ṣaḥīḥ li-ghayrihi (sound due to corroborating evidence), ḥasan (fair), ḥasan li-ghayrihi (fair due to supporting chains), and ḍa'īf (weak). A small number were deemed mawḍū' (fabricated) or baseless. Of the 84 narrations, 55 appear in the Kutub al-Tis'ah, with 10 being muttafaq 'alayh (agreed upon by al-Bukhārī and Muslim). Al-Baghawī cited 50 narrations from Sharḥ al-Sunnah and 32 from Masābīḥ al-Sunnah. In terms of authenticity, 43 were judged ṣaḥīḥ, 16 ḥasan, 20 ḍa'īf, 4 baseless, and 1 mawḍū'.
Benzer Tezler
- Beğavî'nin Meâlimü't-Tenzîl İsimli Tefsirindeki hadislerin tahriç ve değerlendirilmesi (Furkan, Şuarâ, Neml, Kasas, Ankebût ve Rûm Sûreleri)
The Extraction and evaluation Of Hadiths In The Commentary Of al-Baghawi Titled Ma'alim at-Tanzil (Surat al-Furqân, al-Shuarâ, al-Naml, al-Qasas, al-Ankabût And al-Rûm)
FATİH ŞAKACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSA ERKAYA
- Beğavî'nin Meâlimü't-Tenzîl isimli tefsirindeki hadislerin tahrîc ve değerlendirilmesi (Tevbe sûresi)
The extraction and evaluation of hadiths in the commentary of al-Baghawi titled maalim at-tanzil (Surah at-tawbah)
GÜLZEMİN BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSA ERKAYA
- Begavî'nin Meâlimü't-Tenzîl isimli tefsirindeki hadislerin tahrîç ve değerlendirilmesi (Nisâ ve Mâide sûreleri)
Citation and evaluation of hadiths in Begavi's Mealimü't-Tenzil commentary (Nisâ and Mâide surahs of the qoran)
HABİB KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSA ERKAYA
- Beğavî'nin Meâlimü't-Tenzîl isimli tefsirindeki hadislerin tahriç ve değerlendirilmesi (Kehf, Taha, Meryem ve Enbiyâ sûreleri)
The extraction and evaluation of hadiths in the commentary of al-Baghawi titled Maalim at-Tanzil (Surah al-Kahf and Maryam and Ta ha and al-Anbiya')
FURKAN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSA ERKAYA
- Beğavî'nin Meâlimü't-Tenzîl isimli tefsirindeki hadislerin tahriç ve değerlendirilmesi (Yûnus, Hûd, Yûsuf, Ra'd, İbrâhîm ve Hicr sûreleri)
The extraction and evolation of hadith in the commentary of Al- Baghawi titled Maalim At- Tanzil (Surehs Yûnus, Hûd, Yûsuf, Ra'd, İbrahim and Hijr)
ZÜLAL EKİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE ERDOĞAN MARSAK