Buhârî'nin el-Câmius's-Sahîh'i özelinde garîbü'l-hadîs'teki yöntemi
Imam al-Bukhārī's methodology regarding gharīb al-ḥadīth in his al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ
- Tez No: 940128
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE ERDOĞAN MARSAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 84
Özet
Hadis ilmi, temelde biri rivâyetü'l-hadîs diğeri de dirâyetü'l-hadîs olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Rivâyetü'l-hadîs ilmi hadislerin sonraki kuşaklara naklini konu edinerek daha ziyade senedler üzerine yoğunlaşmıştır. Buna mukabil dirâyetü'l-hadîs ilmi ise hem râviyi hem de nakledilen rivâyetleri kabul veya red açısından inceleme konusu yapmıştır. Tarihi süreçte hadis metinlerindeki anlamı kapalı kalan ve az kullanılmalarından kaynaklı anlaşılmayan kelimeleri izah etmek için garîbü'l-hadîs ilmi de bu şubenin bir alt dalı olarak neş'et etmiştir. Söz konusu ilmin nüvesini Hz. Peygamber'in içinde bulunduğu döneme dayandırmak mümkün olmakla birlikte müstakil bir ilim dalı hüviyetini ancak h. II./VIII asırda kazanabilmiştir. Arapçadaki lehçe farklılıkları, İslâm'a yeni giren ve Arap olmayan zümrelerin dili tahrifleri, anlaşılmasında zorluk çekilen deyim ve ifade kalıplarının mevcudiyeti gibi birçok etken bu ilim dalının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu süreçte ilk olarak lügat eksenli bir telif hareketi izlenmiş, akabinde garîbü'l-hadîslerin pek çok yönüyle ele alındığı tafsilatlı kitapların yazılmasına sebep olmuştur. Genel kabule göre, mezkûr alana ait ilk müstakil eserin müellifi Ebû Ubeyde Ma'mer b. el-Müsennâ'dır. Müteakip dönemlerde Ebû Ubeyd Kasım b. Sellam, İbn Kuteybe, Hattâbî, Zemahşerî ve İbnü'l-Esîr gibi birçok şahıs garîbü'l-hadîs alanında önemli eserler meydana getirmişlerdir. Hadis tarihinin hemen her döneminde konuya dair pek çok eserin kaleme alındığı ancak bunlardan büyük bir kısmının günümüze ulaşmadığı özellikle vurgulanmalıdır. Garîbü'l-hadîs ilminin bazı yönleriyle ülkemizdeki akademik araştırmalara da konu edildiği, bu bağlamda makalelerin yazıldığı, yüksek lisans ve doktora tezlerinin hazırlandığı belirtilmelidir. Buhârî'nin el-Camiu's-Sahîh'i de birçok zaviyeden garip lafız ve ibareleri ihtiva eden mühim bir kaynaktır. Bu eser özelinde tespiti sağlanan garîbü'l-hadîslerin bir araya mezcedilerek alan adına oluşturulan telifler ve şerhlerden hareketle tahlil edilmesi musannifin kitabından üst düzey edinim sağlanması adına önemlidir. Buhârî'nin söz konusu eseri bu bağlamda değerlendirilirken garip lafzı Hz. Peygamber'in ve daha sonrasında kronolojik olarak O'nu takip eden nesiller olan sahâbenin, tâbiînin ve tebeû't-tabiînin izahları kabilinden oluşturulan başlıklara ek olarak musannifin açıklamalarını içine alan kısmın mütalaasıyla farklı bir bakış açısı sunulmak istenmiştir.
Özet (Çeviri)
The science of hadith is basically divided into two parts, one of which is narrated al-hadith and the other is dirāyat al-hadith. The science of narration focuses on the transmission of hadiths to the next generations and concentrates more on the senedas. On the other hand, the science of dirāyat al-ḥadīth examined both the narrator and the narrations in terms of acceptance or rejection. In the historical process, the science of gharīb al-hadīth emerged as a sub-branch of this branch in order to explain the words in hadīth texts whose meaning remained obscure and were not understood due to their rare use. Although it is possible to trace the nucleus of this science to the period in which the Prophet was present, it only became an independent branch of science in the II./III century AH. II./VIII century. Many factors such as the dialectal differences in Arabic, the distortions of the language by non-Arabs who had recently entered Islam, and the existence of idioms and phrases that were difficult to understand paved the way for the emergence of this branch of science. In this process, firstly, a linguistic movement was followed, and then it led to the writing of detailed books dealing with many aspects of garīb al-ḥadīths. It is generally accepted that the author of the first detached work in this field was Abū Ubayda Ma'mer b. al-Musnā. In the following periods, many important figures such as Abū Ubayd Qasim b. Sallam, Ibn Qutayba, al-Khattābī, Zamakhsharī, and Ibn al-Asīr produced important works in the field of garīb al-hadīth. It should be emphasized that many works on the subject were written in almost every period of hadith history, but most of them have not survived to the present day. It should be noted that some aspects of the science of gharīb al-hadīth have also been the subject of academic research in our country, articles have been written in this context, and master's and doctoral theses have been prepared. Al-Bukhārī's al-Jami al-Sahīh is also an important source that contains strange words and phrases from many perspectives. It is important to analyze the strange hadīths identified in this work in the light of the works and commentaries created in the name of the field by combining them together in order to obtain a high level of understanding from the musannif's book. While evaluating al-Bukhārī's work in this context, a different perspective is intended to be presented by analyzing the section that includes the explanations of the author in addition to the headings created in the context of the explanations of the Prophet and the generations that followed him chronologically, namely the Companions, the Tābiīn and the tabaū al-tābiīn.
Benzer Tezler
- Buhârî'nin El-Câmiü's-Sahîh'i ve Nesâî'nin El-Müctebâ'sı özelinde özel borç ilişkilerine dair rivâyetlere bütüncül bakış
A holistic view of the narrations on private debt relations in Bukhari's Al-Camiü's-Sahih and Al-Muctaba of Al-Nasai
TUĞBA EDİS BAHÇİVAN
- Kütüb-i Tis'a özelinde enceşe rivayetinin sened ve metin açısından değerlendirilmesi
The evaluation of the narration of anjashah in terms of sanad and matn in the speciality of Kutub al-Tis'a
HATİCE KÜBRA KARACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAHSİN KAZAN
- Buhârî'nin Mu'tezile ile kelâmî tartışmaları (Kitâbu't-Tevhîd örneği)
Bukhari's kelâmî discussions with Mu'tazila (The case of al-Kitab al-Tawhid)
BETÜL SARITUNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EKREM YÜCEL
- Kitâbu'r-Rikâk özelinde Buhârî'nin Zühd anlayışı
Bukhari's asceticism understanding specific of Kitab ar-Rikak
SEBAHAT ŞEYMA SARMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EKREM YÜCEL
- El-Câmiu'Sahîh'in tevhîd bölümü çerçevesinde Buhârî'nin kelâmî problemlere yaklaşımı
Bukhari's approach to the theal problems in the framework of the tawhid chapter of al-Câmiu's-Sahîh
İBRAHİM TARHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinŞırnak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ÖZDEMİR