Gemi kazalarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile neden-sonuç analizi
Cause-effect analysis of ship accidents using multi-criteria decision-making methods
- Tez No: 941627
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE CAN, PROF. DR. KAAN KEÇECİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Gemi Mühendisliği, Mühendislik Bilimleri, Marine Engineering, Engineering Sciences
- Anahtar Kelimeler: Gemi, Denizcilik, Kaza, AHP, TOPSIS, DEMATEL, Deniz Kazaları, Risk Yönetimi, Denizcilik Güvenliği, İnsan Faktörü, Bulanık Mantık, Ship, Maritime, Accident, AHP, TOPSIS, DEMATEL, Maritime Accidents, Risk Management, Maritime Safety, Human Factor, Fuzzy Logic
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 122
Özet
Denizcilik sektörü, küresel ticaretin temel taşlarından biri olup, milyonlarca insanın geçim kaynağını oluşturmakta ve uluslararası ekonomik dengelerde önemli bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte, bu çok yönlü sektör, çeşitli riskler ve tehlikelerle dolu bir işletim ortamı sunmaktadır. Deniz kazaları, sadece insan hayatını tehlikeye atmakla kalmaz, aynı zamanda çevresel tahribatlara ve ekonomik kayıplara da yol açabilir. Bu kazalar genellikle birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle meydana gelir ve bu faktörlerin neden-sonuç ilişkilerinin analiz edilmesi, gelecekteki kazaları önlemek için kritik bir öneme sahiptir. Bu çalışmanın temel amacı, gemilerde meydana gelen kazalarda etkili olan faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörler arasındaki neden-sonuç ilişkilerinin detaylı bir şekilde incelenmesidir. Deniz kazalarının karmaşık yapısı, birden fazla etmenin etkileşimi sonucu ortaya çıktığından, bu etkileşimlerin sistematik bir yaklaşımla ele alınması gerekmektedir. Bu tezde, özellikle insan faktörleri, gemiye ait yapısal riskler, dış etkenler, eğitim eksiklikleri ve navigasyon hataları gibi birçok unsur ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Deniz kazalarının neden-sonuç ilişkilerinin açığa çıkarılması, bu kazaların ardındaki dinamikleri anlamamıza yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda etkili önleme stratejileri geliştirilmesini de mümkün kılar. Bu kapsamda, tezde Fuzzy DEMATEL, Fuzzy AHP ve Fuzzy TOPSIS gibi çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak, kazalara yol açan faktörlerin birbirleri üzerindeki etkileri ve öncelik sıralamaları detaylı bir şekilde ortaya konmuştur. Çalışma, hem teorik hem de uygulamalı bir yapıya sahiptir. Teorik bölümde, Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaşım Emniyeti Başkanlığı tarafından 2013-2024 yılları arasında yayımlanan 86 deniz kazası incelenerek bu kazaların nedenleri tespit edilmiştir. Ayrıca, 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip 3 gemi adamıyla yapılan görüşmeler sonucunda kazalara yol açan faktörler belirlenmiş ve 5 ana faktör ile 17 alt faktör tanımlanmıştır. Uygulamalı bölümde ise bu faktörler, 3 karar verici tarafından verilen puanlarla Fuzzy DEMATEL yöntemiyle değerlendirilmiş; faktörlerin etkileşimleri ve ağırlıkları analiz edilerek sıralamaları yapılmıştır. İkinci aşamada, 3 karar verici gemi adamı Fuzzy AHP yöntemi kullanılarak en çok karşılaşılan 5 kaza türünü puanlamış ve bu türlerin ağırlıkları hesaplanmıştır. Ardından, Fuzzy AHP ile elde edilen ağırlıkları temel alarak, 5 ana faktör ve bu faktörlere ait 5 alt faktör Fuzzy TOPSIS yöntemiyle sıralanmış ve Fuzzy DEMATEL ile karşılaştırılmıştır. Bu analizlerin sonunda, deniz kazalarını önlemeye yönelik öneriler sunularak sektördeki paydaşlar için rehber niteliğinde çıkarımlar yapılmıştır. Denizcilik sektöründeki güvenliği ve sürekliliği sağlamak adına önemli bir katkı sağlayacak olan bu tez, deniz kazalarının etkilerini minimize etmeye yönelik yenilikçi bir bakış açısı sunmayı hedeflemektedir. Bu sayede, ekonomik kayıpları azaltmanın ötesinde, insan hayatını koruma ve çevresel felaketlerin önüne geçme gibi kritik hedeflere ulaşılması mümkün olacaktır.
Özet (Çeviri)
The maritime sector, being one of the cornerstones of global trade, constitutes a livelihood for millions of people and plays a significant role in international economic balances. However, this multifaceted sector presents an operational environment full of various risks and dangers. Maritime accidents not only endanger human life but can also lead to environmental damage and economic losses. These accidents generally occur through the combination of multiple factors, and analyzing the cause-effect relationships of these factors is critical for preventing future accidents. The main purpose of this study is to identify the factors that are effective in accidents occurring on ships and to examine the cause-effect relationships between these factors in detail. Since the complex structure of maritime accidents results from the interaction of multiple factors, these interactions need to be addressed with a systematic approach. In this thesis, many elements such as human factors, structural risks related to ships, external factors, training deficiencies, and navigation errors are examined in detail. Revealing the cause-effect relationships of maritime accidents not only helps us understand the dynamics behind these accidents but also enables the development of effective prevention strategies. In this context, the effects of factors causing accidents on each other and their priority rankings are presented in detail using multi-criteria decision-making methods such as Fuzzy DEMATEL, Fuzzy AHP, and Fuzzy TOPSIS. The study has both theoretical and practical structures. In the theoretical section, the causes of 86 maritime accidents published by the Transport Safety Department of the Ministry of Transport and Infrastructure of the Republic of Turkey between 2013-2024 were identified. Additionally, factors leading to accidents were determined through interviews with 3 seafarers with 10 years of professional experience, and 5 main factors with 17 sub-factors were defined. In the practical section, these factors were evaluated using the Fuzzy DEMATEL method with scores given by 3 decision-makers; the interactions and weights of the factors were analyzed and ranked. In the second stage, 3 decision-maker seafarers scored the 5 most common accident types using the Fuzzy AHP method, and the weights of these types were calculated. Then, based on the weights obtained with Fuzzy AHP, 5 main factors and 5 sub-factors belonging to these factors were ranked using the Fuzzy TOPSIS method and compared with Fuzzy DEMATEL. At the end of these analyses, recommendations for preventing maritime accidents were presented, providing guiding insights for stakeholders in the sector. This thesis, which will make an important contribution to ensuring safety and continuity in the maritime sector, aims to present an innovative perspective on minimizing the effects of maritime accidents. In this way, it will be possible to achieve critical goals such as protecting human life and preventing environmental disasters beyond reducing economic losses.
Benzer Tezler
- Denizcilik mesleki eğitiminde ihtiyaç duyulan eğitim gemisine yönelik bir model önerisi
A model suggestion for the training ship needed in maritime vocational education
YUNUS GÜNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DenizcilikZonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiDenizcilik İşletmeleri Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET FATİH DİNÇER
- Çatma sorumluluklarının çok kriterli karar verme yaklaşımı kullanılarak analiz edilmesi
Analyzing collision responsibilities using a multi-criteria decision-making approach
OĞUZHAN GÜREL
Doktora
Türkçe
2022
Denizcilikİstanbul Teknik ÜniversitesiDeniz Ulaştırma Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERDAR KUM
- Sefer planı geçiş izi limiti belirlenmesinde bulanık temelli hibrit bir model önerisi
A fuzzy-based hybrid model proposal for passage planning cross track limit determination
ABDULHAMİT AYTEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Deniz BilimleriOrdu ÜniversitesiDeniz Ulaştırma Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. REMZİ FIŞKIN
- Ters-dönüşlü pervane sistemlerinde hidroakustik etkileşim
Hydroacoustic interaction on contra-rotating propeller systems
ÇAĞATAY SABRİ KÖKSAL
Doktora
Türkçe
2022
Gemi Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiGemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİN KORKUT
- Safety based decision support systems for marine structures
Deniz yapıları için güvenlik tabanlı karar destek sistemleri
EMRE KORAY GENÇSOY
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Denizcilikİstanbul Teknik ÜniversitesiGemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEBNEM HELVACIOĞLU