Karabük ilinde aile sağlığı merkezlerine başvuran erişkinlerin doğal mantarlar ve mantar zehirlenmeleri hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi
Evaluation of knowledge, attitudes, and behaviors of adults applying to family health centers in Karabük province regarding wild mushrooms and mushroom poisoning
- Tez No: 942263
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HABİBE İNCİ
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Aile Hekimliği, Family Medicine
- Anahtar Kelimeler: Poisonous mushrooms, Wild mushrooms, Awareness, Traditional knowledge
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 93
Özet
Amaç: Bu çalışma, Karabük ilinde yaşayan bireylerin doğadan mantar toplama ve tüketim alışkanlıklarını, mantar tanıma düzeylerini, ölümcül zehirli mantarlar hakkındaki bilgi ve farkındalıklarını, geleneksel, sezgisel ve bilimsel yaklaşımlar arasındaki tercihlerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntem: 30.09.2024-15.12.2024 tarihleri arasında Karabük İl Sağlık Müdürlüğü'ne bağlı Kayabaşı Aile Sağlığı Merkezi (ASM), 100.Yıl ASM, Soğuksu ASM ve Eskipazar ilçe ASM'ye başvuran 276 erişkin birey üzerinde kesitsel bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya katılmayı kabul eden gönüllülere 34 sorudan oluşan anket formu yüz yüze uygulanmış, yazılı onam alınmıştır. Çalışmaya v 18 yaş altı bireyler, yabancı uyruklular, hamileler ve gönüllü olmayanlar dahil edilmemiştir. Veriler SPSS 25 istatistik programında analiz edilmiştir. Bulgular: Bu çalışmaya yaşları 18 ile 75 arasında değişmekte olan 276 kişi (136 kadın 140 erkek) katılmış olup ortalama yaş 44'tür. Eğitim düzeyine bakıldığında %4,36'sı okuryazar değilken, %17,09'u ilkokul, %4,36'sı ortaokul, %28,73'ü lise ve %45,45'i üniversite mezunudur. Katılımcıların %8,7'si köyde, %15,94'ü ilçe merkezinde ve %75,36'sı şehir merkezinde ikamet etmektedir. Katılımcıların %75,36'sı doğadan mantar toplamış, %73,19'u toplanmış mantarları satın almış ve %9,42'si ise topladığı mantarları satışa sunmuştur. Doğadan toplanmış mantarları tüketenlerin oranı %91,67, hiç tüketmeyenlerin oranı %8,33'tür. Katılımcıların %92,03'ü bölgemizde en sık rastlanan yenilebilir mantar olan Kanlıca mantarını tanıdığını ifade etmiştir. Katılımcıların %82,61'i zehirli ve ölümcül olabilen mantarları hiç tanımadığını belirtmiştir. Zehirlenme geçmişine bakıldığında, katılımcıların %3,83'ü daha önce mantar zehirlenmesi geçirdiğini, %8,05'i kendisi veya bir yakınının mantar zehirlenmesi nedeniyle hastaneye yattığını ve %2,3'ü tanıdığı bir kişinin mantar zehirlenmesi sonucu hayatını kaybettiğini belirtmiştir. Mantarların yenilebilir veya zehirli olup olmadığını belirleme yöntemleri incelendiğinde, katılımcıların %66,67'si bu konuda geçmişten gelen bilgisine güvendiğini ifade etmiştir. %28,26sı satıcının bilgisine güvendiğini, %9,78'i görünüş ve kokuya göre değerlendirdiğini, %10,87'si tanıdıklarına danıştığını, %5,8 'i internet araştırması yaptığını ve %6,16'sı bilimsel tanımlama yaptığını beyan etmiştir. Mantarlar hakkındaki doğru bilinen yanlış inanışlara yönelik sorulara verilen cevaplarda bazı sorulara yaklaşık %20 oranında yanlış cevap verilmiştir. Zehirlenme süreciyle ilgili sorulardan zehirli mantarların etki süreleri, ölümcül miktarları, ölümcül amanitaların etkilediği organlarla ilgili soruları katılımcıların yarısından fazlası doğru cevaplamıştır. Katılımcılara mantar görselleri gösterilerek tanımlama yapmaları beklenen sorularda, ölümcül derecede zehirli mantarlar arasında yer alan Amanita phalloides (Köygöçüren) mantarını doğru tanıyanların oranı %22,82, yenilebilir olan Amanita vaginata (Yeryaran-Meşe) mantarını doğru tanıyanların vi oranı ise %11,07'dir. Yenilebilir mantarlar arasında en çok tanınan tür %80,43 ile Kanlıca mantarıdır. Ölümcül zehirli mantarlar arasında ise en çok tanınan tür %44,2 ile Amanita muscaria'dır. Ancak, ölümcül görseller arasında verilen yenilebilir nitelikteki Amanita caesarea (Sezar) mantarını zehirli olarak yanlış tanımlayanların oranı %28,62'dir. İstatistiksel analizler sonucunda, 45 yaş ve üstü bireylerin doğadan mantar toplama sıklığının 45 yaş altına kıyasla anlamlı derecede yüksek olduğu belirlenmiştir (p
Özet (Çeviri)
Objective: This study aims to evaluate the habits of individuals living in Karabük province regarding wild mushroom foraging and consumption, their level of mushroom identification, their knowledge and awareness of deadly poisonous mushrooms, and their preferences among traditional, intuitive, and scientific approaches. Materials and Methods: A cross-sectional survey was conducted between September 30 and December 15, 2024, among 276 adult individuals who visited the viii Kayabaşı Family Health Center (FHC), 100.Yıl FHC, Soğuksu FHC, and Eskipazar District FHC, all affiliated with the Karabük Provincial Health Directorate. The participants who consented to join the study administered a face-to-face questionnaire comprising 34 items, and written informed consent was obtained. Individuals under the age of 18, foreigners, pregnant women, and those unwilling to participate were excluded from the study. Data was analyzed using SPSS version 25 statistical software. Results: A total of 276 participants aged between 18 and 75 years took part in the study, including 136 women and 140 men, with a mean age of 44 years. Regarding educational status, 4.36% were illiterate, 17.09% had completed primary school, 4.36% elementary school, 28.73% high school, and 45.45% were college graduates. Among the participants, 8.7% resided in rural villages, 15.94% in district centers, and 75.36% in urban areas. Of the participants, 75.36% had collected mushrooms from nature, 73.19% had purchased wild mushrooms, and 9.42% had sold mushrooms they collected. The proportion of those who consumed wild mushrooms was 91.67%, while 8.33% had never consumed them. A total of 92.03% of participants claimed to recognize Lactarius salmonicolor (commonly known as ''salmon milkcap'') the most commonly found edible mushroom in the region. However, 82.61% said they could not identify any deadly poisonous mushrooms. In terms of past experiences, 3.83% of the participants reported a history of poisoning, 8.05% had either themselves or a relative hospitalized due to mushroom poisoning, and 2.3% reported knowing someone who had died because of mushroom poisoning. When examining methods used to determine whether mushrooms were edible or toxic, 66.67% of participants stated that they relied on traditional knowledge passed down from earlier generations, 28.26% trusted the seller's knowledge, 9.78% assessed mushrooms based on appearance and smell, 10.87% consulted acquaintances, 5.8% conducted internet research, and 6.16% used scientific identification methods. Regarding misconceptions about mushrooms, approximately 20% of participants answered some questions incorrectly. ix More than half of the participants correctly answered questions about the onset time, lethal doses, and affected organs related to toxic Amanita species. When shown images of mushrooms, 22.82% correctly identified the highly toxic Amanita phalloides (Death Cap), while only 11.07% correctly identified the edible Amanita vaginata (Grisette mushroom). Among edible mushrooms, Lactarius salmonicolor was the most recognized species at 80.43%. Among lethal mushrooms, Amanita muscaria (Fly agaric) was the most recognized at 44.2%. However, 28.62% incorrectly identified the edible Amanita caesarea (Caesar's mushroom) as poisonous when presented among images of toxic species Conclusion: The majority of participants continue to forage or purchase wild mushrooms. However, their skills and knowledge regarding the identification of poisonous mushrooms remain insufficient, and traditional knowledge-based misconceptions are widespread. While male participants and those with higher education levels possess more knowledge about the effects of toxic mushrooms, no significant difference was observed in mushroom identification accuracy. Notably, sellers and individuals who claimed to use scientific identification methods did not show significant differences from the general population in distinguishing poisonous mushrooms. This situation increases the risk of mushroom poisoning and hinders safe consumption. Therefore, it is necessary to develop and implement public education programs and reliable information mechanisms, including the wider use of technology such as trainable artificial intelligence applications capable of effectively utilizing mushroom datasets.
Benzer Tezler
- Aile Sağlığı Merkezlerine bel ağrısı şikayetiyle başvuran erişkinlerde yaşam kalitesinin değerlendirilmesi
Evaluation of the quality of life in adults admitted to Family Health Centers with complaints of low back pain
İRFAN SEMİZOĞLU
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Aile HekimliğiSağlık BakanlığıAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HABİBE İNCİ
- Aile hekimliğine başvuran 18-64 yaş arasi genç erişkinlerde akilli telefon bağimliliği ile anksiyete arasindaki ilişkinin incelenmesi
Examination of the relationship between smartphone addiction and anxiety in young adults aged 18-64 years applying to family medicine
MERVE ACAR
- Karabük ilinde Aile Sağlığı merkezine başvuran ebeveynlerin ateşli çocuğa yaklaşımının değerlendirilmesi
Evaluation of the approach of parents to the fever child who applied to the family health center in Karabük province
CİHAN AYSAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Aile HekimliğiSağlık BakanlığıAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HABİBE İNCİ
- Karabük ilinde aile hekimliğine başvuran 18-64 yaş arası hastalarda baş ağrısı prevelansı ve baş ağrısının yaşam kalitesi üzerine etkisinin değerlendirilmesi
Evaluation of headache prevelance and the effect of headache on quality of life in patients among the age of 18-64 who apply to family medicine in karabük province
HAVVA MERCAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
Aile HekimliğiSağlık BakanlığıAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HABİBE İNCİ
- Karabük ilinde yaşayan 0-18 ay aralığında bebeği olan kadınlarda postpartum depresyon sıklığı ve risk faktörleri
Frequency and risk factors of postpartum depression in women with babies between 0-18 months living in karabük
ZOZAN ÖZAKÇİL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Aile HekimliğiSağlık BakanlığıAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYBALA CEBECİK ÖZCAN