Sosyoloji alanında akademisyenlerin yapay zeka deneyimlerine ilişkin bir inceleme
An analysis of academics' experiences with artificial intelligence in the field of sociology
- Tez No: 942835
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SELDA TAŞDEMİR AFŞAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 164
Özet
Bu çalışmanın konusu, yapay zeka teknolojilerinin bilimsel üretim alanı olarak sosyolojide nasıl kullanıldığını ortaya koymak ve beraberinde gelen imkan ve sorunları değerlendirmektir. Bu kapsamda sosyoloji alanında hem araştırma ve akademik üretim faaliyetleri yürüten birer bilim insanı hem de geleceğin sosyologlarını yetiştiren eğiticiler olarak akademisyenlerin yapay zeka teknolojileriyle kurdukları ilişkileri anlamak ve yapay zeka kullanımıyla birlikte ortaya çıkan ve çıkabilecek imkan ve sorunları değerlendirmek amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılarak yürütülen çalışmada Ankara'daki 6 farklı üniversitenin sosyoloji bölümlerinde 3 yıl ve daha uzun süredir çalışan 16 akademisyenle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerden elde edilen bulgular, teknoloji ve yapay zekaya yönelik konumlanma, araştırma ve akademik üretim süreçlerinde yapay zeka kullanımı, eğitim ve öğretimde yapay zeka kullanımı, yapay zeka kullanımında doğruluk/güvenilirlik ve etik sorunlar ve yapay zeka ve sosyolojinin geleceği temaları üzerinden analiz edilmiştir. Çalışmada yapay zeka teknolojileri, aktör ağ teorisinin ilişkisel ontolojik yaklaşımı üzerinden değerlendirilmiş ve elde edilen bulguların yorumlanmasında bu teorinin kavramsal ve kuramsal perspektifinden faydalanılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirildiğinde, katılımcıların yapay zeka araçlarını bilimsel üretim süreçlerinde kullanırken çoğu zaman temkinli ilişki kurdukları görülmüştür. Katılımcılar bu araçları çeviri, redaksiyon ve metin düzeltme, danışma ve fikir alma, literatür tarama, deşifre ve veri analizi süreçlerinde kullanmaktadır. Eğitim süreçlerinde özellikle öğrencilerin bu araçları kullanımına ilişkin ortaya çıkan sorunlar ile mücadele için katılımcıların ya bu araçların kullanımını engellemeye ya da öğrencileri bilinçli kullanıma teşvik etmeye çalıştıkları görülmektedir. Bununla ilişkili olarak katılımcılar kendi ölçme ve değerlendirme yöntemlerini de değiştirmeye başlamıştır. Çalışmada ayrıca katılımcıların yapay zeka araçlarının doğruluk ve güvenilirliğine ilişkin kaygıları ortaya konmuş ve bu araçların kullanımına ilişkin yeni bir etik anlayışın gerekliliği değerlendirilmiştir. Katılımcılar tarafından sosyoloji biliminin geleceğinde yapay zekanın özellikle yöntem bağlamında yeni imkanlar sunacağı değerlendirilirken sosyolojinin araştırma gündeminde ise makrodan mikro alanlara yönelme, toplumsal iletişim ve etkileşim ile toplumsal eşitsizlikler yönünden gelecek öngörüleri ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
This study aims to reveal how artificial intelligence technologies are used in sociology as a scientific field and to evaluate the opportunities and challenges that accompany their use. It focuses on understanding the relationship that academics establish with artificial intelligence technologies as both researchers and educators of future sociologists, and on assessing the current and potential implications of their use. Employing qualitative research methods and techniques, in-depth interviews were conducted with 16 academics who have been working for three years or more in sociology departments at six different universities in Ankara. The data obtained from the interviews were analyzed thematically under the following categories: positioning toward technology and AI, the use of AI in research and academic production, the use of AI in sociology education, concerns about accuracy/reliability and ethical issues, and the future of artificial intelligence and sociology. In the study, AI technologies were addressed through the relational ontological approach of Actor-Network Theory (ANT), which also guided the interpretation of the findings. It was observed that participants often established cautious relationships with AI tools in scientific production. They described using these tools for translation, proofreading, consulting, idea generation, literature review, transcription, and data analysis. In education, participants noted challenges related to students' use of AI and responded either by restricting their use or by encouraging conscious and informed usage. In addition, some participants have begun to adapt their assessment methods. The findings also revealed participants' concerns about the accuracy and reliability of AI tools and highlighted the need for a new ethical understanding regarding their use. Finally, participants pointed out that AI could offer new methodological possibilities for the future of sociology, while predicting a shift in research agendas toward micro-level fields, with an emphasis on social communication, interaction, and social inequality.
Benzer Tezler
- Construction of everyday reality in a virtual world: The case of 'World of warcraft'
Sanal dünyada gündelik gerçeklik kurulumu: 'World of warcraft' vakası
CEYDA YOLGÖRMEZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÇAĞATAY TOPAL
- Guiding place-based plans with local participation to address urban inequality: The case of İstanbul city council and its katilim kafe initiative
Kentsel eşitsizliği gidermek için yerel katılımla mekânsal planları yönlendirmek: İstanbul kent konseyi ve katilim kafe girişimi örneği
SALEH MALEK
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAŞAK DEMİREŞ ÖZKUL
- Toplumsal cinsiyet perspektifinden bilgi-iktidar ilişkisi: Türkiye'deki iletişim fakültelerinde görev yapan kadın akademisyenler örneği
The relationship between knowledge and power from a gender perspecti̇ve: The case of academicians for positions in communication faculties in Turkey
HANİFE NUR KÖROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
SosyolojiOndokuz Mayıs Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN TURGUT
- Türk erkeklerin portresi: Türkiye'de çağdaş sanat alanında erkekliğin temsili
Portrait of Turkish men: Representation of masculinity in contemporary arts in Turkey
GELAREH AHMADNIA
- Spor bilimleri alanında çalışan ve yıldırma davranışlarına maruz kalan akademisyenlerin çalışma hayatına yönelik tutumları
The attitudes of academic staff in the field of sport sciences exposed to mobbing towards work life
ELİF BOZYİĞİT
Doktora
Türkçe
2013
PsikolojiMarmara ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURGAY BİÇER