Peritravmatik dissosiyasyon deneyimi ile somatik belirtiler arasındaki ilişkide aleksitiminin düzenleyici ve aracı rolünün incelenmesi
The investigation of the moderation and mediation role of alexithymia in the relationship between peritraumatic dissociation experience and somatic symptoms
- Tez No: 942861
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZEYNEP TÜZÜN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 116
Özet
Türkiye, coğrafyasının özellikleri ve sosyokültürel yapısı nedeniyle tarih boyunca pek çok travmatik olaya tanıklık etmiştir. Alanyazında travmatik yaşam olaylarıyla bağlantılı çeşitli psikolojik belirtiler tanımlanmıştır. Travmatik olay esnasında ve hemen sonrasında oluşan ve peritravmatik dissosiyasyon olarak adlandırılan; bireyin kimlik, bellek ve bilinçlilik hali gibi bütünleştirici işlevlerinde bozulma olarak tanımlanan dissosiyasyon sonucunda travmatik anılar bütünleştirilememekte ve sözel olarak ifade edilememektedir. Bu durum kişinin acı ve kaygı uyandıran süreçleri fiziksel belirtiler aracılığıyla ifade etmesi olarak tanımlanan somatizasyonla ilişkili görülmektedir. Duyguları tanıma ve ifade etmedeki güçlük ve bedensel duyumlar üzerinden ifade etmek ile karakterize olan aleksitimi kavramının, hem somatik belirtilerle hem de travma deneyimi ve dissosiyasyon ile ilişkili olduğu bildirilmiş olsa da bu değişkenlerin bir arada incelendiği bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu çalışmanın amacı yetişkinlerde peritravmatik dissosiyasyon deneyimi ile mevcut somatik belirtiler arasındaki ilişkide aleksitiminin düzenleyici rolünü incelemektir. Bu amaç doğrultusunda 18-45 yaş aralığında ve travmatik yaşantı bildiren 389 katılımcıya ulaşılarak veri toplanmıştır. Çalışmada veri toplama araçları olarak Sosyodemografik Bilgi Formu, Travma Sonrası Stres Tanı Ölçeği (TSSTÖ), Travma Sonrası Dissosiyatif Yaşantı Ölçeği (TSDYÖ-R), Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAÖ–20) ve Belirti Tarama Listesi (SCL-90-R) Somatizasyon Alt Ölçeği kullanılmıştır. Peritravmatik dissosiyasyon, somatik belirtiler ve aleksitiminin çeşitli sosyodemografik değişkenlerle anlamlı ilişkiler gösterdiği gözlenmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkiler PROCESS Macro Model 1 düzenleyici değişken ve Model 4 aracı değişken analizleri ile incelenmiştir. Analizler sonucunda peritravmatik dissosiyasyon, aleksitimi ve somatik belirtilerin birbirleriyle anlamlı ilişki gösterdiği görülmüştür. Aleksitiminin, peritravmatik dissosiyasyon ile somatik belirtiler arasındaki ilişkide düzenleyici etkisi olmadığı saptanmıştır. Ardından, aleksitiminin peritravmatik dissosiyasyon ile somatik belirtiler arasındaki ilişkide aracı etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmuş ve kısmı aracılık gösterdiği saptanmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmış, çalışmanın sınırlılıkları ve klinik doğurgularına değinilmiş ve ileri çalışmalar için öneriler sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Turkey has witnessed many traumatic events throughout history due to the characteristics of its geographic and sociocultural structure. Several psychological symptoms associated with traumatic life events have been identified in the literature. Traumatic experiences cannot be integrated and expressed verbally as a result of dissociation, which occurs during and immediately after the traumatic event and is called peritraumatic dissociation, which is defined as disruption in the integrative functions of the individual such as identity, memory and state of consciousness. This is related to somatization, which is defined as the expression of pain and anxiety-inducing processes through physical symptoms. Although the concept of alexithymia, which is characterized by difficulty in identifying and expressing emotions and expressing them through bodily sensations, has been reported to be associated with both somatic symptoms and trauma experience and dissociation, no study has been found in which these variables were examined together. The aim of this study is to examine the moderating role of alexithymia in the relationship between peritraumatic dissociation experience and current somatic symptoms in adults. For this purpose, data were collected by reaching 389 participants between the ages of 18-45 who reported traumatic experiences. Sociodemographic Information Form, The Posttraumatic Diagnostic Scale (PDS), Peritraumatic Dissociative Experiences Questionnaire (PDEQ), Toronto Alexithymia Scale (TAS-20) and Symptom Checklist 90 (SCL-90-R) Somatization Subscale were used as data collection tools in the study. Peritraumatic dissociation, somatic symptoms and alexithymia were observed to have significant relationships with various sociodemographic variables. The relationships between the variables were examined with PROCESS Macro Model 1 moderation and Model 4 mediation analyses. As a result of the analyzes, it was observed that peritraumatic dissociation, alexithymia and somatic symptoms showed significant relationships with each other. Alexithymia was found to have no moderating effect on the relationship between peritraumatic dissociation and somatic symptoms. Afterwards, the mediating effect of alexithymia on the relationship between peritraumatic dissociation and somatic symptoms was found to be statistically significant and partially mediated. The results of the study were discussed in the light of the relevant literature, limitations and clinical implications of the study were mentioned and suggestions for further studies were presented.
Benzer Tezler
- Acute stress reactions and dissociation in earthquake survivors
Başlık çevirisi yok
ZEYNEP ARMAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
PsikolojiBoğaziçi ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLİZ ELAL
- Travmatik yaşantısı olan bireylerde travma sonrası stres bozukluğu ile travma sonrası büyüme arasındaki ilişkide dissosiyasyon ve peritravmatik stresin aracı rolü
The mediating role of peritraumatic stress and peritraumatic dissociation on the relationship between posttraumatic stress disorder and posttraumatic growth
AYLA KAHİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA IŞIK ÇATAK
- Travma sonrası stres bozukluğu ile kortizol disregülasyonu ilişkisi
The relation of cortisol and post traumatic stress disorder
CANSU AYKAÇ KEMİK
- Acil servis travma hastalarında travma şiddetinin peritravmatik stres ölçeği özelinde değerlendirilmesi
Evaluation of trauma severity in emergency department trauma patients with peritraumatic stress scale
HASAN PAKIR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
Acil TıpAlanya Alaaddin Keykubat ÜniversitesiAcil Tıp Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BANU KARAKUŞ YILMAZ
- Girici anıların oluşmasında disosiyasyon ve ruminasyonun rolü
The role of dissociation and rumination in the development of intrusive memories
MELİKE GUZEY YİĞİT
Doktora
Türkçe
2020
PsikolojiAnkara ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL DURAK BATIGÜN