İmam şâfiî'de beyân-sünnet ilişkisi
The relationship between bayân and sunnah in imam al-shâfiʿî
- Tez No: 943193
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN HANSU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İşlemler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 191
Özet
Hz. Peygamber'in (s.a.s.) vefatının ardından birçok âlim, Kur'ân, sünnet ve bu iki kaynaktan beyân edilen hükümleri anlama amacıyla çeşitli usûlî yaklaşımlar geliştirmiştir. Bu bağlamda erken dönem İslâm düşüncesinde önemli bir yer edinen İmam Şâfiî (ö. 204/820), er-Risâle adlı eserinde“beyân”kavramı etrafında şekillendirdiği sistematik yaklaşımıyla dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, onun beyân nazariyesi ile sünnet arasındaki ilişki, doğrudan kendi metinlerine dayanarak analiz edilmiştir. İmam Şâfiî beyânı doğrudan tanımlamasa da ifadelerinden beyânın, mütekellimin muhatabına muradını açıklaması; bu bağlamda da Allah'ın muradını kullarına izharı anlamına geldiği anlaşılmaktadır. Tanım gibi görünen bazı açıklamaları ise kavramın kapsamını ortaya koymaya yöneliktir. Eserinde beyânın kısımlarını farklı yerlerde farklı şekillerde taksim etmesi bir tutarsızlık olarak değil, kimi yerlerde özet, kimi yerlerde ayrıntılı bir sunum yapmış olmasıyla açıklanabilir. Beyân taksimine icmâyı dahil etmemesinin gerekçeleri de bu çerçevede değerlendirilmiştir. Sünnetin otoritesini temellendirirken Şâfiî, onun vahiy olup olmamasından ziyade, itaatin ilahî bir buyruk oluşunu esas alır. Bu yaklaşım, sünneti bağlayıcılığı açısından Allah'ın muradını açıklayan bir araç olarak konumlandırdığını göstermektedir. Arap dili vurgusu ise etnik değil, Arapçaya vukufiyetle ilişkilidir. Şâfiî, arz hadisini reddetmiş olsa da Kur'ân'a arz uygulamasını tümüyle reddetmemiş, itirazını sünnetin beyân fonksiyonu göz ardı edilerek yapılan anlayışa yöneltmiştir. Bu çerçevede, onun sünnete atfettiği rol incelenmiş; söz konusu yaklaşımının, sünneti Kur'ân'la aynı düzeyde konumlandırmak anlamına gelip gelmediği sorusu, kendi ifadeleri ışığında değerlendirilmiştir. Son olarak, nesih anlayışı da beyân nazariyesi çerçevesinde ele alınmış; görüşlerinin bu sistematikle çeliştiği yönündeki eleştiriler, metodolojik gerekçeler ışığında değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Following the death of the Prophet Muhammad (peace be upon him), many scholars developed various methodological approaches aimed at understanding the Qur'an, the Sunnah, and the rulings elucidated through both sources. Within this context, Imâm al-Shâfiʿî (d. 204/820), a prominent figure in early Islamic thought, stands out with the systematic approach he constructs around the concept of bayân in his seminal work al-Risâla. This study analyzes the relationship between his theory of bayân and the Sunnah, based directly on his own texts. Although Imâm al-Shâfiʿî does not offer a direct definition of bayân, his statements indicate that he understands it as the speaker's clarification of their intended meaning to the addressee; in this context, it signifies God's elucidation of His will to His servants. Some statements that appear to be definitions are, in fact, intended to clarify the scope of the concept. His classification of bayân in different sections of his work in varying forms is not viewed as inconsistency, but rather as a distinction between concise and detailed presentations. The reasons for excluding consensus (ijmâʿ) from his classification of bayân are also evaluated within this framework. In justifying the authority of the Sunnah, al-Shâfiʿî emphasizes not whether it is based on revelation, but rather the divine command to obey it. This demonstrates his conceptualization of the Sunnah as a binding means through which God's intent is disclosed. His emphasis on the Arabic language is related not to ethnicity but to linguistic competence. Although al-Shâfiʿî rejects the ḥadith of presenting the Sunnah before the Qur'an (ʿarḍ al-Sunnah ʿala'l-Qurʾân), he does not entirely reject the practice itself; his objection is directed at interpretations that overlook the explanatory role of the Sunnah. Accordingly, this study examines the role he attributes to the Sunnah and evaluates whether this implies equating it with the Qur'an, based on his own statements. Finally, his understanding of naskh (abrogation) is addressed within the framework of his bayân theory, and critiques suggesting a contradiction between his views on naskh and his bayân theory are assessed in light of his methodological reasoning.
Benzer Tezler
- Şâfiîliğin oluşum süreci ve itikadi mezheplerle ilişkisi
The formation process of Shafi'ism and its relationship with theological sects
HALİT KARS
Doktora
Türkçe
2025
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ZEKİ İŞCAN
- Beyan ve nesih konularında Cessas'ın Şafii'ye eleştirileri
Jassās's criticisms of Shāfi'ī's subjects of the Bayān and the Neskh
GÖKHAN MUSAB ÇANTEPE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUAMMER VURAL
- Şâfiî usûl geleneğinde İmâm Şâfiî'ye muhalif usûlî görüşler
The opposite methodogical opinions to İmam Shafii in the Shafii methodogical tradition
İHSAN AKAY
Doktora
Türkçe
2015
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKERİM ÜNALAN
- أحكام الفرائض والوصااي يف املذهب الشافعي )دراسة مقارنة
Şafiî Fikhin'da Feraiz ve vasiyetlerin hükümleri (mukayeseli araştırma
THAKIR MOHAMMED MAHMOOD AL-WARIDI
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ Kutaiba FARHAT
- Dört mezhep içinde şafiîlerin teferrüt ettiği meseleler
The issues that shafi's are alone in four sects
KENAN KILINÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERDOĞAN SARITEPE