Erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile depresif bozukluk arasındaki ilişkide dürtüsellik ve farklı zaman perspektiflerinin aracı ve düzenleyici rolleri
The mediating and moderating roles of impulsivity and time perspectives in relation between attention deficit hyperactivity diserder and depressive symptoms
- Tez No: 943873
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BÜLENT KADRİ GÜLTEKİN
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Psikiyatri, Psychiatry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sağlık Bilimleri Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 151
Özet
Amaç: Çocukluk döneminde sıklıkla uyarılan, zorbalığa maruz kalan ve yetişkinlikte akademik, mesleki ve kişilerarası alanlarda işlevsellik sorunları yaşayan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanılı bireylerde depresyon yaygın olarak görülmektedir. Bu çalışmada, DEHB tanılı bireylerde depresyonun ortaya çıkışını etkileyen faktörlerin araştırılması hedeflendi. Çalışmamızda DEHB'nin temel belirtilerinden biri olan dürtüselliğin, bu bireylerde depresyon düzeyini etkileyebileceği ve DEHB ile depresyon arasındaki ilişkide aracı rol oynayabileceği varsayılmıştır. Ayrıca, zaman perspektifi alt boyutlarından geçmiş olumsuz zaman perspektifinin (PNZP) ve şimdi-kaderci zaman perspektifinin (PFZP) aracı rol; şimdi-hazcı zaman perspektifi (PHZP), geçmiş olumlu zaman perspektifi (PPZP) ve gelecek zaman perspektifinin (FZP) ise düzenleyici rol oynayabileceği hipotez edilmiştir. Gereç ve Yöntem: Kesitsel bir tasarıma sahip olan bu çalışma, 15/09/2025-15/03/2025 tarihleri arasında İstanbul Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi psikiyatri polikliniklerine ayaktan başvuran, 18 yaş üstü, SCID-5- CV (Structured Clinical Interview for DSM-5/DSM-5 Bozuklukları için Yapılandırılmış Klinik Görüşmenin Klinisyen Versiyonu) ve DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults/Erişkin DEHB için Tanısal Görüşme 5.0) uygulanarak klinik görüşmede DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders/ Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) kriterlerine göre DEHB tanısı konulmuş hasta ve sağlıklı kontrol ile yürütüldü. 88 DEHB tanılı, 88 sağlıklı olmak üzere toplam 176 katılımcı toplandı. Katılımcılardan çalışmaya dahil edilmeden önce aydınlatılmış onam alındı. Ardından katılımcılara doldurmaları için sosyodemografik veri formu, Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Ölçeği (Adult ADD/ADHD DSM-IV Based Dı̇agnostic Screening And Rating Scale), Barratt Dürtüsellik Ölçeği- 11 Kısa Formu (BDÖ-11-KF), Zimbardo Zaman Perspektifi Ölçeği (ZTPI) verildi ve hastalara Hamilton Depresyon Ölçeği, Yap-Yapma testi klinisyen tarafından uygulandı. Bulgular: DEHB grubunda kontrol grubuna kıyasla depresyon ve dürtüsellik şiddeti daha yüksek, Yap/Yapma görevinden aldığı performans puanı ise daha düşük saptandı. DEHB grubundaki PNZP, PFZP, PHZP alt boyut puanları kontrol grubundan yüksek; kontrol grubundaki PPZP ve FZP puanları ise DEHB grubundakinden yüksek gözlendi. DEHB ile PNZP, PFZP, PHZP arasında orta ve pozitif yönde; FZP ile arasında ise orta ve negatif yönde istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki saptandı. Depresyonun PNZP ile arasında yüksek ve pozitif yönde, PFZP ile zayıf ve pozitif yönde, FZP ile arasında zayıf ve negatif yönde, PHZP ile arasında orta ve pozitif yönde istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki bulundu. PNZP'nin depresyonun toplam varyansın %33'ünü yordadığı saptandı. DHEB grubunda dürtüselliğin depresyon üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı gözlendi ve DEHB ile depresyon arasındaki ilişkide dürtüselliğin aracı rolü saptanmadı. DHEB grubunda PPZP ve PNZP'nin depresyonu anlamlı ve pozitif yönde etkilediği bulundu ve DEHB ile depresyon arasındaki ilişkide PPZP'nin düzenleyici etkisinin olduğu saptandı. Sonuç: DEHB tanılı grupta baskın olan zaman perspektifi alt boyutu kontrol grubundan farklıydı. DEHB tanılı bireylerde PNZP depresyonun şiddetini etkileyen bir faktördü. Bu bulgular DEHB tanılı bireylerde zaman perspektifinin değerlendirilmesinin önemini vurgulamaktadır. Çalışmamız gelecekteki boylamsal çalışmalara katkı sağlayacak niteliktedir. Bu alandaki boylamsal çalışmaların artması ile zaman perspektifine yönelik müdahale yaklaşımlarının klinik uygulamalara entegre olmasını umut ediyoruz.
Özet (Çeviri)
Objective: Depression is frequently observed in individuals diagnosed with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD), who are often exposed to frequent scolding and bullying during childhood and experience functional difficulties in academic, occupational, and interpersonal domains in adulthood. This study aimed to investigate the factors influencing the emergence of depression in individuals with ADHD. We hypothesized that impulsivity, one of the core symptoms of ADHD, may affect depression levels in these individuals and may play a mediating role in the relationship between ADHD and depression. Additionally, we proposed that among the subdimensions of time perspective, past-negative time perspective (PNTP) and present-fatalistic time perspective (PFTP) would act as mediators, while present hedonistic time perspective (PHTP), past-positive time perspective (PPTP), and future time perspective (FTP) would serve as moderators in this relationship. Materials and Methods: This cross-sectional study was conducted between 15/09/2025 and 15/03/2025 at the outpatient psychiatry clinics of Istanbul Erenköy Mental Health and Neurological Diseases Training and Research Hospital. The sample consisted of individuals over the age of 18 who were diagnosed with ADHD based on DSM-5 criteria using the SCID-5-CV and whose diagnoses were confirmed with DIVA-5. A total of 176 participants were included, comprising 88 individuals with ADHD and 88 healthy controls. Informed consent was obtained from all participants prior to inclusion in the study. Subsequently, participants were asked to complete a sociodemographic data form, the Adult ADD/ADHD DSM-IV-Based Diagnostic Screening and Rating Scale, the Barratt Impulsiveness Scale 11 Short Form, and the Zimbardo Time Perspective Inventory. In addition, the Hamilton Depression Rating Scale and the Go/No-Go task were administered to patients by a clinician. Results: Compared to the control group, individuals in the ADHD group had significantly higher levels of depression and impulsivity, and lower performance scores on the Go/No-Go task. The ADHD group scored higher on PNTP, PFTP, and PHTP subdimensions, while the control group scored higher on PPTP and FTP. There were moderate and positive correlations between ADHD and PNTP, PFTP, and PHTP, and a moderate negative correlation between ADHD and FTP. Depression showed a strong positive correlation with PNTP, a weak positive correlation with PFTP, a moderate positive correlation with PHTP, and a weak negative correlation with FTP. PNTP was found to explain 33% of the variance in depression. Impulsivity did not have a significant effect on depression in the ADHD group, and no mediating role was identified for impulsivity in the relationship between ADHD and depression. In the ADHD group, both PPTP and PNTP significantly and positively predicted depression, and PPTP was found to have a moderating role in the relationship between ADHD and depression. Conclusion: The dominant time perspective subdimension in the ADHD group differed from that of the control group. PNTP was identified as a significant factor influencing the severity of depression in individuals with ADHD. These findings highlight the importance of assessing time perspective in individuals with ADHD. Our study contributes to future longitudinal research in this field. We hope that the growing body of longitudinal studies will enable the integration of time perspective-based interventions into clinical practice.
Benzer Tezler
- Bipolar bozukluk ile erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hastalarında mr spektroskopi bulguları ve bilişsel işlevler açısından farklılıklar
Mr spectroscopic findings in adults with bipolar disorder and attention deficit hyperactivity disorder and differences with regard to cognitive functions
MUHARREM EFE
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2012
PsikiyatriPamukkale ÜniversitesiPsikiyatri Ana Bilim Dalı
PROF. NALAN KALKAN OĞUZHANOĞLU
- Remı̇syonda bı̇polar I bozukluğu ve erı̇şkı̇n dı̇kkat eksı̇klı̇ğı̇ hı̇peraktı̇vı̇te bozukluğu olan hastaların uyku kalı̇tesı̇ ve sı̇rkadı̇yen özellı̇klerı̇nı̇n değerlendı̇rı̇lmesı̇
The evaluation of the sleeping quality and circadian features of bipolar I disorder in remission with adult attention deficit hyperactivity disorder patients
CAN TUTUĞ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2015
PsikiyatriTrakya ÜniversitesiRuh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ TUĞLU
- Erişkin major depresyon hastalarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile otizm belirtilerinin çocukluğu çağı travması ile ilişkisi
The relationship of childhood trauma with attention-deficit/hyperactivity, autism symptoms in major depression patients
İSMAİL KARKA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
PsikiyatriHarran ÜniversitesiRuh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALPARSLAN CANSIZ
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun eştanı sıklığı ve Dopamin D4, Dopamin D3 ve Dopamin taşıyıcı reseptör gen polimorfizmleri ile ilişkisi.
Comorbidity frequency of attention deficit hyperactivity disorder and its association with the gene polymorphisms of Dopamine D3, Dopamine D4 and Dopamine transport receptor.
ERİNÇ SEVİNÇ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2008
PsikiyatriPamukkale ÜniversitesiPsikiyatri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN HERKEN
- Bipolar bozuklukta erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu eş tanısı: Klinik özellikler ve mizaç ile ilişkisi
Başlık çevirisi yok
HATİCE HARMANCI
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2013
PsikiyatriGaziosmanpaşa ÜniversitesiRuh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERYAL ÇELİKEL