Türkiye-İran ilişkileri (1959-1979)
Turkey-Iran relations (1959-1979)
- Tez No: 944442
- Danışmanlar: PROF. DR. ERSİN MÜEZZİNOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, Türk İnkılap Tarihi, Uluslararası İlişkiler, History, History of Turkish Revolution, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bölge Çalışmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 121
Özet
Türkiye ile İran arasındaki ilişkiler, tarih boyunca hem iş birliği hem de rekabet unsurlarını barındırmış ve bölgesel dinamiklerin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu çalışma, iki ülke arasındaki ilişkilerin 1959-1979 yılları arasındaki gelişimini, özellikle Soğuk Savaş bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Bu dönem hem Türkiye'nin hem de İran'ın Batı İttifakının bir parçası olarak CENTO gibi uluslararası organizasyonlarda yer aldığı, aynı zamanda bölgesel politikaların ve ideolojik farklılıkların iki ülke ilişkilerini etkilediği bir zaman dilimidir. Çalışma, bu dönemin siyasi, ekonomik ve kültürel boyutlarını ele alarak, Türkiye-İran ilişkilerinin bölgesel güç dengeleri üzerindeki etkilerini değerlendirmektedir. Araştırmanın temel amacı, iki ülke arasındaki ilişkilerin tarihsel bağlamını ortaya koyarak, bu ilişkilerin Soğuk Savaş dönemindeki dinamiklerini anlamaktır. Bu doğrultuda, iki ülkenin ilişkilerini etkileyen liderlerin karşılıklı ziyaretleri, CENTO ittifakının etkileri, askeri iş birlikleri, petrol ve doğal gaz gibi enerji alanındaki ortaklıklar, sınır ticareti ve kültürel etkileşimler detaylı bir şekilde incelenmiştir. Ayrıca, dönemin önemli olayları arasında yer alan Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin Beyaz Devrimi ve Ayetullah Humeyni'nin Türkiye'deki sürgün yıllarının iki ülke ilişkilerine olan etkileri de çalışmada ele alınmıştır. Bu bağlamda, dönemin bölgesel güvenlik politikaları, CENTO'nun işlevi ve Soğuk Savaş'ın iki ülkenin dış politikalarına etkisi irdelenmiştir. Ayrıca, ideolojik ve dini farklılıkların, özellikle Sünnilik ve Şiilik ayrımının, ilişkiler üzerindeki etkisi de analiz edilmiştir. Çalışmanın sonuçları, Türkiye ile İran arasındaki ilişkilerin bu dönemdeki gelişiminde hem bölgesel hem de uluslararası dinamiklerin belirleyici olduğunu göstermektedir. Özellikle, CENTO ittifakının iki ülke arasındaki iş birliğini artırdığı, ancak ideolojik farklılıklar ve bölgesel çıkar çatışmalarının ilişkilerde zaman zaman gerilimlere yol açtığı tespit edilmiştir. Araştırmada çalışmanın verileri, doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Bu çerçevede çalışmanın başlıca veri kaynaklarını dönemin gazeteleri (Cumhuriyet gazetesi, Milliyet gazete sayıları) parlamento tutanakları, dışişleri belleteni, konuyla ilgili kitap ve makaleler meydana getirmektedir.
Özet (Çeviri)
The relationship between Turkey and Iran has historically encompassed elements of both cooperation and competition, playing a significant role in shaping regional dynamics. This study aims to examine the development of relations between the two countries during the period from 1959 to 1979, particularly within the context of the Cold War. This era was a time when both Turkey and Iran were part of international organizations such as CENTO, as members of the Western alliance, while regional policies and ideological differences influenced bilateral relations. The study evaluates the political, economic, and cultural dimensions of this period and assesses the impact of Turkey-Iran relations on regional power balances. The primary aim of the research is to reveal the historical context of the relations between the two countries and to understand the dynamics of these relations during the Cold War. In this regard, the study thoroughly examines mutual visits by leaders, the effects of the CENTO alliance, military cooperation, partnerships in energy fields such as oil and natural gas, border trade, and cultural interactions. Additionally, significant events of the period such as Shah Mohammad Reza Pahlavi's White Revolution, and Ayatollah Khomeini's years in exile in Turkey on bilateral relations are addressed in the study. In this context, the regional security policies of the period, the function of CENTO, and the influence of the Cold War on the foreign policies of both countries are analyzed. The impact of ideological and religious differences particularly the Sunni-Shia divide on bilateral relations is also examined. The results of the study indicate that both regional and international dynamics were decisive in the development of Turkey-Iran relations during this period. It was found that while the CENTO alliance strengthened cooperation between the two countries, ideological differences and regional conflicts of interest occasionally led to tensions in their relations. The data of the research were obtained through the document analysis method. Within this framework, the main data sources of the study include newspapers of the period (such as Cumhuriyet and Milliyet), parliamentary proceedings, bulletins of the Ministry of Foreign Affairs, and relevant books and articles.
Benzer Tezler
- TBMM tutanaklarına göre 1950–1960 döneminde Türkiye'nin dış ilişkileri
Turkey's external relations in period 1950-1960 according to TBMM official reports
KEMAL ÖZBAKIR
- Türkiye-İran ilişkileri (1918-1960)
Turkey-Iran relations (1918-1960)
ENDER YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk İnkılap TarihiMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VAHDETTİN ENGİN
- Türkiye-İran ilişkilerinin basına yansıması: Keyhan gazetesi örneği (2014-2019)
The reflections of Turkey-Iran relations on the Iranian press: The case of Keyhan newspaper (2014-2019)
SÜLEYMAN GÜNDEDE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH YILMAZ
- Türkiye-İran ilişkileri (1923-1938)
Relationship of Turkey-Iran (1923-1938)
BARIŞ CİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Tarihİstanbul ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. IŞIL ÇAKAN
- From securitization to desecuritization : Decoding Turkish foreign policy towards Iran
Güvenlikleştirmeden güvenlik dışılaştırmaya : Türkiye'nin İran politikasını çözümlemek
ÇAĞLA LÜLECİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2013
Uluslararası İlişkilerDokuz Eylül ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ ŞEVKET OVALI