İsnâd kritiği bağlamında kıraat tahrîrât ekollerinin mahiyet ve metodoloji analizi -İzmîrî'nin Bedâi'u'l-Burhân'ı örneği-
Analysis of the nature and methodology of qirāʾāt taḥrīrāt schools in the context of isnād criticism -The case of al-Izmīrī's Badāʾiʿ al-Burhān-
- Tez No: 945049
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET EMİN MAŞALI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tefsir Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 222
Özet
Tahrîrât, kıraat rivayetlerinde meydana gelen isnâd merkezli problemleri tespit ederek doğru aktarım zincirleri inşa etmeyi temin eder. Modern dönemde tahrîrâtın kıraat ilminin bir alt disiplini olarak İbnü'l-Cezerî'nin (ö. 833/1429) en-Neşr fi'l-kırâ'âti'l-'aşr'ı yazması ve bu eser hakkında kaleme alınan çalışmaların ortaya çıkmasıyla varlık kazandığı öne sürülmektedir. Dolayısıyla en-Neşr'den önceki süreçlerde tahrîrât kabilinden bir araştırma alanının olmadığı ifade edilmektedir. Ne var ki bu yaklaşım kabul edilebilir durmamaktadır. Çünkü modern çalışmaların büyük bir kısmında tahrîrâtın ortaya çıkışını etkileyen faktörler, tarihsel süreç ve tahrîrâtın kıraat ilminin temel meseleleriyle olan ilişkisi tespit edilmeden böyle bir değerlendirmeye gidilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada sağlam temellere dayanan değerlendirmeler yapmak için ilk olarak yedi harf ve kurrâ kavramlarıyla ilk dönem mushafların istinsahından bölgesel kıraat birikiminin oluşmasına kadar kıraat ilminde isnâd olgusunun gelişimi tespit edilmiştir. Ardından tahrîrâtın kıraat ilmi rivayetlerini incelemede isnâd kritiğinin bir parçası olarak ele alınıp alınamayacağı tartışılmıştır. Bu çerçevede“Hz. Peygamber'den İbn Mücâhid'e (ö. 342/936) Tahrîrât: Teşekkül Dönemi”,“Te'lifât Döneminde Tahrîrât: Gelişim Dönemi”ve“İbnü'l-Cezerî ve Sonrasında Tahrîrât: Tekâmül ve Ekolleşme Dönemi”olmak üzere tahrîrât için bir dönemlendirme sunulmuştur. Bu dönemlendirme çerçevesinde İbn Mücâhid'den İbnü'l-Cezerî'ye kadar kaleme alınan kıraat eserlerinde“ricâl”merkezli incelemelerin, İbnü'l-Cezerî ve sonraki dönemde ise“eser”merkezli incelemelerin baskın olduğu tespit edilmiştir. en-Neşr ve en-Neşr'in ana kaynakları üzerinden İbnü'l-Cezerî'nin tahrîrât yöntemini inceleyen Bedâi'u'l-burhân gibi çalışmalarla“eser”merkezli incelemeler tahkim edilmiştir. Bu kapsamda İbnü'l-Cezerî'nin en-Neşr'de takip ettiği yöntemi eleştirel bir bakış açısıyla ele alan Mustafa b. Abdirrahmân el-İzmîrî'nin (ö. 1154/1741) Bedâi'u'l-burhân'daki“eser”merkezli incelemelerinde kıraat kitaplarının girişinde yer alan isnâd bahislerinin merkezî bir konum teşkil ettiği ortaya çıkarılmıştır. Mustafa el-İzmîrî'nin geniş bir literatürü incelemeye tabi tutmasının etkileri tahrîrât edebiyatına yansımıştır. Fakat Mustafa el-İzmîrî'nin ulaştığı sonuçların Osmanlı dönemi kıraat eğitim ve öğretiminde önemli bir yeri olan meslekler ve kürrâselerde karşılık bulmadığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
Taḥrīrāt serves to identify isnād-centered issues within the qirāʾāt transmissions and to establish accurate chains of transmission. It is argued that in the modern period, taḥrīrāt gained recognition as a sub-discipline of qirāʾāt studies with the composition of al-Nashr fī al-qirāʾāt al-ʿashr by Ibn al-Jazarī (d. 833/1429) and the scholarly works developed around it. Consequently, it has been claimed that prior to al-Nashr, no such field of research existed under the name of taḥrīrāt. However, this perspective is problematic. This is because many modern studies have proposed such an evaluation without thoroughly identifying the historical context, the factors influencing the emergence of taḥrīrāt, and its relationship with the core issues of qirāʾāt studies. Therefore, in order to provide well-grounded evaluations, this study first examines the development of the concept of isnād in qirāʾāt—from the notions of the al-aḥruf al-sabʿa (the seven-letters/modes) and qurrāʾ to the transmission of early maṣāḥif and the formation of regional qirāʾāt traditions. It then explores whether taḥrīrāt can be considered a part of isnād criticism in the analysis of qirāʾāt transmissions. Within this framework, a periodization of taḥrīrāt is proposed under the following three phases:“Taḥrīrāt From the Prophet to Ibn Mujāhid (d. 342/936): The Formative Period,”“Taḥrīrāt in the Period of Book Compilation (Taʾlifāt): The Period of Development,”and“Ibn al-Jazarī and Later Taḥrīrāt: The Period of Advancement and Schooling.”According to this periodization, it is observed that qirāʾāt works composed from the time of Ibn Mujāhid to Ibn al-Jazarī tend to focus on rijāl-based analyses, whereas in the post-Ibn al-Jazarī period, book-based analyses become predominant. Works such as the Badāʾiʿ al-Burhān, which investigates Ibn al-Jazarī's method in al-Nashr and its primary sources, have reinforced this book-based approach. In this regard, the critiques presented in the Badāʾiʿ al-Burhān by Muṣṭafā b. ʿAbd al-Raḥmān al-ʾIzmīrī (d. 1154/1741), particularly his analysis of the asānīd found at the beginnings of qirāʾāt books, reveal that these asānīd occupy a central position in the book-based evaluations. Muṣṭafā al-Izmīrī's engagement with an extensive body of literature had a significant influence on the development of taḥrīrāt literature. However, it is noted that the conclusions he reached did not receive sufficient attention within the masālik (the educational systems adopted in the late Ottoman-era) and kurrāsa (written schemes containing qirāʾāt options for reading) tradation that played an important role in the Ottoman-era qirāʾāt education.
Benzer Tezler
- Fırkalaşma olgusu bağlamında 73 fırka rivayetleri
Traditions of seventy three sects in the context of fractionalization
MUHAMMET EMİN EREN
Doktora
Türkçe
2014
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EMİN ÖZAFŞAR
- 'İhtilâfu Ümmetî Rahmetun' rivayetinin hadis kritiği açısından tesbit ve tahlili
Determination and analysis of the tradition 'İhtilâfu Ümmetî Rahmetun' in terms of Hadith criticism
FURKAN KAPKAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET EMİN EREN
- Niyet hadisi: Tahric ve Tahlil -Buhâri varyantları-
Hadith of intention: Its evaluation and analyse
MAHMUT GURBET
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinYüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. HARUN REŞİT DEMİREL
- Kur'an'ın yazılması ve cem'i
Qur'an writing and collection
YAŞAR ATLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Dinİnönü ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN ATEŞ
- Ta'lîkatü'l-Kârî alâ Sülâsiyyâti'l-Buhâri adlı eserin edisyon kritiği
The critical edition of the book entitled Ta'ligat al-Qari'ala Stulastiyya't al-Buhari
CEMİL CAHİT MOLLAİBRAHİMOĞLU