Öğretmen adaylarının yapay zekâ okuryazarlığının ve uzman görüşleriyle gelişim stratejilerinin belirlenmesi
Determination of pre-service teachers' artificial intelligence literacy and development strategies based on expert opinions
- Tez No: 948136
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DENİZ ATAL DEMİRBACAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: yapay zekâ okuryazarlığı, öğretmen adayları, eğitimde yapay zekâ, üretken yapay zekâ, artificial intelligence literacy, pre-service teachers, artificial intelligence in education, generative artificial intelligence
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının yapay zekâ (YZ) okuryazarlık düzeylerini belirlemek ve bu düzeyleri geliştirmeye yönelik stratejik yaklaşımları çok boyutlu biçimde ortaya koymaktır. Araştırmada karma yöntem deseni benimsenmiştir. Nicel veriler 2024-2025 eğitim-öğretim yılında, Türkiye'deki farklı üniversitelerin 3. ve 4.sınıf düzeyinde öğrenim gören 244 öğretmen adayından toplanmış; veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen YZ okuryazarlık çerçevesini temel alan anket kullanılmıştır. Nitel veriler ise, eğitimde YZ alanında uzman 12 akademisyen ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla elde edilmiştir. Nicel verilerin analizinde SPSS programı, nitel verilerin analizinde MAXQDA programı kullanılmıştır. Nicel bulgular, öğretmen adaylarının genel olarak orta düzeyde YZ okuryazarlığına sahip olduklarını, özellikle anlama-kavrama ve kullanım-uygulama boyutlarında gelişime ihtiyaç duyduklarını göstermektedir. Nitel bulgular ise bu gereksinimlerin altında yatan nedenleri açıklamakta; adayların kavramsal bilgi, etik farkındalık, disiplinlerarası uygulama yeterliği, eleştirel düşünme ve rehberlik becerileri açısından desteklenmeleri gerektiğine işaret etmektedir.Ayrıca, eğitim sisteminde bireysel, eğitsel ve sistemsel düzeyde dönüşüm gereksinimleri belirlenmiş ve bu doğrultuda bireysel, mikro, mezo ve makro düzeylerde stratejik öneriler geliştirilmiştir. Bu yönüyle araştırma, öğretmen adaylarının YZ okuryazarlığını hem nicel hem nitel açıdan bütüncül şekilde ele alan ve eğitimde YZ kullanımına ilişkin çok düzeyli stratejik öneriler sunan öncül çalışmalardan biri olarak özgün bir katkı sunmaktadır. Araştırma, öğretmen eğitimi programlarında YZ okuryazarlığını destekleyecek disiplinlerarası ve esnek Öğretim programı düzenlemelerine duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to determine pre-service teachers' artificial intelligence (AI) literacy levels and to reveal strategic approaches to improve these levels in a multidimensional manner. A mixed methods research design was adopted in the study. Quantitative data were collected from 244 pre-service teachers studying in the 3rd and 4th years at different universities during the 2024–2025 academic year. A questionnaire developed by the researcher based on the AI literacy framework was used as the data collection tool. Qualitative data were obtained through semi-structured interviews conducted with 12 experts in the field of AI in education. SPSS was used for the analysis of quantitative data, while MAXQDA was used for the analysis of qualitative data. Quantitative findings indicate that pre-service teachers generally have a moderate level of AI literacy and particularly need improvement in comprehension and application dimensions. Qualitative findings explain the underlying reasons for these needs and suggest that pre-service teachers should be supported in terms of conceptual knowledge, ethical awareness, interdisciplinary application competence, critical thinking, and guidance skills. Furthermore, transformation needs at individual, pedagogical, and systemic levels within the education system were identified, and strategic recommendations were developed at individual, micro, meso, and macro levels accordingly. In this respect, the study offers an original contribution as one of the pioneering works that holistically addresses AI literacy of pre-service teachers through both quantitative and qualitative approaches and provides multi-level strategic recommendations for the use of AI in education. The study highlights the need for interdisciplinary and flexible curriculum arrangements to support AI literacy in teacher education programs.
Benzer Tezler
- Öğretmen adaylarının yapay zeka'ya ilişkin görüşleri
Pre-service teachers' perspectives on artificial intelligence
HAYDER GHALEB ALİ ALİ DEMİRCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET NURİ GÖMLEKSİZ
- Sınıf öğretmeni adaylarının yapay zekâ okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi
An investigation of pre-service primary school teachers' artificial intelligence literacy levels in terms of various variables
UĞUR DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CELALETTİN ÇELEBİ
- Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme, bilgi okuryazarlığı, yapay zekâ okuryazarlığı ile bireysel girişimcilik yönelimi
Preservice teachers' lifelong learning, information literacy, artificial intelligence literacy, and individual entrepreneurial orientations
BUSE BAĞIŞLAYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAkdeniz ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HARUN ŞAHİN
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ve yapay zekâ farkındalık düzeylerinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması
Investigation of social studies teacher candidates technology literacy and artificial intelligence awareness levels: A mixed method research
DİLAN EMLÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH GÖKDEMİR
- Fen ve teknoloji okuryazarlığına ilişkin öz yeterlik algısı ile akademik başarı arasındaki ilişkinin yapay sinir ağı ile analizi
Analysis of the relationship between self-efficacy perception and academic achievement in science and technology literacy with artificial neural networks
İSMAİL ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimBurdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİMET IŞIK