Elektronik atıkların Türkiye'deki yolculuğu
The journey of electronic waste in Turkey
- Tez No: 949681
- Danışmanlar: PROF. DR. FERRUH MUTLU BİNARK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İletişim Bilimleri, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 162
Özet
Günümüzde teknolojinin hızla gelişmesi ve kullanımının yaygınlaşması, bir yandan yaşamımızı kolaylaştırırken diğer yandan elektronik atık (e-atık) sorununu önemli bir boyuta taşımaktadır. E-atıklar, bilgisayarlar, televizyonlar, tabletler ve özellikle akıllı telefonlar gibi cihazlarla yakından ilişkilidir. Bilgi İletişim Teknolojileri (BİT) olarak adlandırabileceğimiz bu cihazlar küresel çapta sürekli olarak ıskartaya çıkmakta ve gezegenimizde birikmektedir. Kapitalist tüketim kültürü ve planlı eskitme politikaları sonucu BİT'ler vaktinden önce ıskartaya çıktıkları gibi, e-atıklara dönüştüklerinde gelişmiş ülkelerden ucuz işgücünün yoğun olduğu küresel güney ülkelerine doğru bir yolculuğa çıkmaktadırlar. Bu e-atık hareketliliği Hindistan ve Çin gibi yoğun nüfuslu ülkelerin dezavantajlı bölgelerinde e-atık dağları yaratmıştır ve o bölgelerde yaşayan insan, hayvan ve ekosistem sağlığı için tehdit oluşturmaktadır. BİT'leri medya cihazları olarak adlandırmak da mümkündür ve bu nedenle araştırma kapsamında medya jeolojisi ve dijital garboloji kavramları kullanılarak e-atıklara bakılmıştır. Uluslararası e-atık literatüründen beslenerek Türkiye'de e-atık hareketlerinin nasıl gerçekleştiği merak edilmiştir. Bu koşullar göz önünde bulundurularak araştırma kapsamında Marmara Bölgesinde yer alan İstanbul, Kocaeli, Bursa ve Yalova illerinde faaliyet gösteren geri dönüşüm şirketleri, belediyeler ve büyük ölçekli bir işletme ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırma yöntemi olarak derinlemesine görüşme kullanılmıştır. Sonuç olarak Türkiye, kayıt dışı e-atıklar konusunda uluslararası hareketlerle benzer bir yapıya sahiptir. Türkiye'nin ekonomik, politik konumu ve AB ilişkileri nedeniyle kurumsal e-atıkların kontrolü büyük oranlarda kayıt altına alınabilse de hurdacı kültürü bu alanda kayıt dışı hareketlere sebep olabilmektedir. Evsel e-atıkların takibi yapılamamaktadır, bu bulgu Parikka'nın Zombi Medya kavramını sahada somutlamıştır. Hurdacı kültürü evsel e-atıkların kayıt dışı hareketlerini tehlikeli hale getirmektedir. E-atıkların çevresel adalet, dijitalleşme ile ilişkisi, iklim krizi ve sebep olduğu eşitsizlikler katılımcılar tarafından yeterince açıklanamamıştır. Bu durum BİT'lerin tesadüfi olmayan görünmez materyal yapısının ve“teknolojik olan temizdir”algısının bir göstergesi olarak tartışılmıştır. Küresel Güney ile Türkiye arasında kayıt dışılık düzleminde benzerlikler olsa da Türkiye'de e-atık hareketleri Küresel Güney ülkelerindeki gibi yıkıcı değildir. Özetle, e-atıkların Türkiye'deki yolculuğu kompleks yapıları nedeniyle uluslararası e-atık hareketleriyle benzerlikler taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
The rapid advancement and widespread adoption of technology in contemporary society not only facilitate our daily lives but also significantly exacerbate the problem of electronic waste (e-waste). E-waste is closely associated with devices such as computers, televisions, tablets, and especially smartphones. These devices, commonly referred to as Information and Communication Technologies (ICTs), are continuously being discarded on a global scale, leading to an increasing accumulation of e-waste on our planet. As a consequence of the capitalist consumer culture and planned obsolescence policies, ICTs are often disposed of prematurely. Once they become e-waste, these devices are frequently transported from developed countries to the Global South, where cheap labor is abundant. This mobility of e-waste has resulted in the formation of e-waste“mountains”in disadvantaged regions of densely populated countries such as India and China, thereby posing significant threats to human, animal, and ecosystem health in those areas. ICTs can also be referred to as media devices; thus, the concepts of media geology and digital garbology were employed to analyze e-waste within the scope of this study. Drawing on international e-waste literature, the study investigated the dynamics of e-waste movement in Turkey. In this context, in-depth interviews were conducted with recycling companies, municipalities, and a large-scale enterprise operating in the Marmara Region, specifically in the provinces of Istanbul, Kocaeli, Bursa, and Yalova. The findings indicate that Turkey exhibits patterns similar to international e-waste flows, particularly regarding unregistered (informal) e-waste. Due to Turkey's economic and political position and its relationship with the European Union, the management of institutional e-waste is largely regulated and recorded. However, the local culture of scrap dealing (hurdacı) can contribute to informal e-waste activities. Tracking of household e-waste is effectively unfeasible; this finding concretizes Parikka's concept of“Zombie Media”within the field. The scrap dealer culture exacerbates the risks of informal household e-waste flows. Issues such as environmental justice, digitalization, the climate crisis, and the inequalities driven by e-waste were not sufficiently articulated by study participants. This phenomenon is discussed as reflecting both the non-random, invisible materiality of ICTs and the persistent perception that“technology is clean.”While there are notable similarities between Turkey and the Global South in terms of informality, the e-waste movement in Turkey is not as destructive as it is in many Global South countries. In summary, due to their complex structures, e-waste flows in Turkey bear significant resemblance to international e-waste flows
Benzer Tezler
- Türkiye'de evlerden kaynaklanan elektronik atıkların (evsel AEEE) envanteri ve yönetim modeli önerisi
Household waste electrical and electronic equipment (WEEE) inventory and management model recommendation study for Turkey
HAVVA PELİN ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL TORÖZ
- Türkiye'nin katı atık enerji potansiyelinin incelenmesi: Eskişehir ili örneği
Investigation of Turkey's solid waste energy potential: the case of Eskişehir province
SEZEN GAMZE GÖKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiMunzur ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLGİN ZENGİN
- A system dynamics model for small household appliances' waste management by Bayesian network: A case of Turkey
Türkiye'deki küçük ev aletlerinin atık yönetimi için Bayes ağıyla bir sistem dinamiği modeli
AZİZ KEMAL KONYALIOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGalatasaray ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İLKE BEREKETLİ ZAFEIRAKOPOULOS
- Siyanür ve kral suyu liç çözücülerinin kıyaslamasıyla e-atıklardan değerli metal kazanımı
Precious metal recovery from e-waste with comparing of cyanide and aqua regia leaching agents
MEHMED AKİF ÖZGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Maden Mühendisliği ve MadencilikSüleyman Demirel ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ATA UTKU AKÇİL
- The selection of the process of waste electric and elctronic equipment management
Elektrikli ve elektronik atıkların yönetiminde izlenecek süreçlerin seçilmesi
ÇAĞRI ÖZGÜN
Yüksek Lisans
İngilizce
2008
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiBahçeşehir ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. F. TUNÇ BOZBURA