Hukuk devleti perspektifinden yargıda yapay zekâ uygulamaları
Artificial intelligence applications in the judiciary from the rule of law perspective
- Tez No: 950856
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN CAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kamu Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 304
Özet
Bu tez, yapay zekâ teknolojilerinin yargı sistemine entegrasyonunu hukuk devleti ilkesi çerçevesinde değerlendirmektedir. Hukuk devleti, insanın keyfî yönetimi yerine hukukun hâkim olduğu adil ve objektif bir düzeni ifade eder. Bu düzenin tesisi, hukukun şekli ve maddi ilkeleriyle birlikte, uygulamada insan failliğine dayanan bir işleyişi öngörür. Zira hukuk kurallarının vakıaya etkisi, normatif yapıyı anlamlandıran ve uygulayan insan özne aracılığıyla gerçekleşir. Hukuk devleti anlayışı sübjektifliğin doğası gereği insan failliğinin ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul eder. Bunu kural temelli muhakeme, usuli adalet ve gerekçelendirme ilkeleriyle dengeleyerek hem hukukun objektifliğini vakıalara yansıtır hem de yargılamanın insan odaklı kurgusunu muhafaza eder. Yapay zekâ uygulamalarının gelişimi, insan failliğine dayanan bu yerleşik işleyişin sorgulanmasına neden olmaktadır. Çalışmada, yapay zekânın objektiflik, tarafsızlık ve verimlilik gibi yönlerden yargı mekanizmasının işleyişine katkı sağlayabileceği kabul edilmekle birlikte, hukuk devletinin maddi kavramsallaştırmasını benimseyen anayasal bir düzende hukuki muhakemenin ve normatif değerlendirme sürecinin esasını oluşturan insan yargısının algoritmik sistemlerle ikame edilemeyeceği ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the integration of artificial intelligence technologies into the judicial system within the framework of the rule of law. The rule of law denotes a fair and objective order governed by legal norms rather than arbitrary human authority. Realizing this ideal requires not only adherence to formal and substantive principles of legality but also a functioning legal order grounded in human agency. Legal norms acquire relevance in concrete cases through the interpretive and applicative acts of human subjects. The concept of the rule of law recognizes the inescapability of subjectivity inherent in human agency and seeks to reconcile it with the demands of objectivity through principles such as rule-based reasoning, procedural fairness, equity and well- founded verdicts. In this way, it maintains both the normative coherence of law and the human-centered character of adjudication. The increasing use of AI technologies within the judiciary challenges this established structure based on human agency. While the thesis acknowledges the potential contributions of AI to objectivity, impartiality, and efficiency in judicial processes, it argues that within a constitutional order committed to a substantive conception of the rule of law, the evaluative and interpretive functions at the core of legal reasoning cannot be fully replaced by algorithmic systems.
Benzer Tezler
- İnsan hakları hukuku bağlamında dezenformasyonun demokratik toplum üzerindeki etkileri
The effects of disinformation on democratic society in the context of human rights law
TUĞÇE DUYGU KÖKSAL
- Kur'an persektifinde hukukun üstünlüğü
Auf Koranische perspektive die überlegenheit dem recht
HAMZA YILDIRIM
- مستقبل العملات الرقمية من منظور الاقتصاد الاسلامي
İslam iktisadı perspektifinden dijital para birimlerinin geleceği
HAZEM ELSAYED RADWAN ATTIA SHABKA
Doktora
Arapça
2024
Ekonomiİstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesiİslam İktisadı ve Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSAMA AL HAMWI
- Hukuk devleti perspektifinden avukatların 'adil yargılanma algısı'
Lawyers' perception of the right to a fair trial from the perspective of the rule of law
BAŞAR YALTI
- COVİD 19 tedbirlerinin hukuk devleti bağlamında değerlendirilmesi
Evaluation of COVİD 19 measures in the context of the rule of law
MEHMET SERCAN ERCAN
Doktora
Türkçe
2024
Hukukİstanbul Medipol ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAKUP LEVENT KORKUT