Yakın partner şiddetine maruz kalan kadınlarda travmatik duygulanımdan travma sonrası stres bozukluğuna giden yol: Bir model önerisi
The pathway from traumatic affect to post-traumatic stress disorder in women exposed to intimate partner violence: A model proposal
- Tez No: 951822
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞENNUR KIŞLAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 255
Özet
Bu araştırma, travmatik duygulanımın travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) belirtileri üzerindeki etkisini; olayın merkeziliği, temel inançlardaki değişim ve duygu düzenleme güçlüğü aracılığıyla incelemiştir. Üç aşamalı olarak yürütülen çalışmanın ilk aşamasında, yakın partner şiddetine özgü travmatik duygulanımı değerlendirmek üzere geliştirilen VITA Ölçeği (Intimate Partner Violence and Traumatic Affect; Troisi, 2018) Türkçeye uyarlanmış ve eş/partner şiddeti yaşamış 124 kadından elde edilen verilerle geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Ölçeğin yüksek iç tutarlılık gösterdiği belirlenmiştir (α = .94). İkinci aşamada, eş/partner şiddeti yaşamış 12 kadınla yapılan görüşmeler aracılığıyla travmanın kişisel etkilerine yönelik nitel veriler toplanmıştır. Üçüncü aşamada ise 158 kadından elde edilen verilerle, travmatik duygulanımın TSSB belirtilerine etkisini açıklayan seri aracılık modeli, Hayes'in PROCESS makrosu kullanılarak test edilmiştir. Travmatik duygulanım, kişinin travma anında yaşadığı yüksek yoğunluklu olumsuz duyguları (korku, dehşet, utanç, suçluluk) ifade etmektedir (Troisi, 2018). Olayın merkeziliği, yaşantının kişinin kimliğinde ne derece merkezi hale geldiğini ve yaşam anlatısında nasıl yapılandığını tanımlamaktadır (Berntsen ve Rubin, 2006). Temel inançlar, kişinin kendisi, başkaları ve dünya hakkında sahip olduğu varsayımsal şemaları kapsamaktadır (Janoff-Bulman, 1992). Duygu düzenleme güçlüğü, kişinin duygularını tanıma, ifade etme ve yönetme süreçlerinde yaşadığı sorunlara işaret etmektedir (Gratz ve Roemer, 2004). Nitel bulgular, kadınların şiddet deneyimlerini unutulamayan ve kimliklerinde merkezi hale gelen olaylar olarak tanımladıklarını göstermiştir. Olay esnasında ve hemen sonrasındaki duyguların yanı sıra, temel inançlarda değişim ve duygu düzenleme sorunları sıkça ifade edilmiştir. Nicel bulgular, travmatik duygulanımın olayın merkeziliğini anlamlı şekilde yordadığını; merkeziliğin temel inançlarda bozulmaya neden olduğunu ve bu bozulmanın duygu düzenleme güçlüğünü artırarak TSSB belirtilerine katkı sağladığını ortaya koymuştur. Olayın merkeziliğinden duygu düzenleme güçlüğüne doğrudan bir etki bulunmamış, bu ilişkinin temel inançlar aracılığıyla dolaylı olarak gerçekleştiği belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, Foa ve Kozak'ın (1986) Duygusal İşleme Kuramı, Janoff-Bulman'ın (1992) Parçalanmış Varsayımlar Kuramı ve Ehlers ve Clark'ın (2000) Bilişsel Modeli ile tutarlılık göstermiştir. TSSB belirtilerinin yalnızca travmanın içeriğiyle değil, travmatik yaşantının kişinin inanç sisteminde ve kimliğinde nasıl yer aldığıyla şekillendiği sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
This study examined the effect of traumatic affectivity on post-traumatic stress disorder (PTSD) symptoms through the mediating roles of event centrality, changes in core beliefs, and difficulties in emotion regulation. The research was conducted in three phases. In the first phase, the VITA Scale (Intimate Partner Violence and Traumatic Affect; Troisi, 2018), developed to assess trauma-related affect specific to intimate partner violence, was adapted into Turkish, and validity and reliability analyses were conducted based on data from 124 women who had experienced partner violence. The scale was found to have high internal consistency (α = .94). In the second phase, qualitative data regarding the personal impact of trauma were collected through interviews with 12 women exposed to partner violence. In the third phase, data from 158 women were analyzed using Hayes' PROCESS macro to test a serial mediation model explaining the effect of traumatic affectivity on PTSD symptoms. Traumatic affect refers to intense negative emotions (fear, terror, shame, guilt) experienced during trauma and reflects the person's cognitive-emotional responses to the event (Troisi, 2018). Event centrality describes the extent to which the experience becomes central to the individual's identity and life narrative (Berntsen & Rubin, 2006). Core beliefs encompass the person's assumptive schemas about the self, others, and the world (Janoff-Bulman, 1992). Difficulties in emotion regulation refer to problems in recognizing, expressing, and managing emotions (Gratz & Roemer, 2004). Qualitative findings showed that women defined their experiences of violence as unforgettable and central to their identity. Intense emotions such as guilt, shame, loneliness, and helplessness were frequently expressed, along with disrupted beliefs and problems in emotion regulation. Quantitative findings indicated that traumatic affectivity significantly predicted event centrality; event centrality led to changes in core beliefs, and these changes increased difficulties in emotion regulation, which in turn contributed to PTSD symptoms. No direct effect was found from event centrality to difficulties in emotion regulation, suggesting that this relationship operated indirectly through changes in core beliefs. The results were found to be consistent with Foa and Kozak's (1986) Emotional Processing Theory, Janoff-Bulman's (1992) Shattered Assumptions Theory, and Ehlers and Clark's (2000) Cognitive Model. It was concluded that PTSD symptoms are shaped not only by the content of the trauma but also by how the traumatic experience becomes embedded in the person's belief system and identity.
Benzer Tezler
- Yakın partner şiddetine maruz kalan kadınlarda travma sonrası stres bozukluğu ve psikolojik dayanıklılık
Post-traumatic stress disorder and psychological resilience in women exposed to intimate partner violence
GÜLCE HAZEL AKBAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
PsikolojiDokuz Eylül ÜniversitesiSinirbilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUNÇ ALKIN
- Posttraumatic growth among women who have survived intimate partner violence
Yakın partner şiddetine maruz kalmış kadınlarda travma sonrası büyüme
BUSE MİRAY EVCİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
PsikolojiBahçeşehir ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERKAN ÖZGÜN
- Kronik insomni tanılı kadın hastalarda yakın partner cinsel şiddetine maruz kalmanın insomni şiddeti ve uyku kalitesi ile ilişkisi
The relationship between exposure to intimate partner sexual violence and insomnia severity and sleep quality in female patients diagnosed with chronic insomnia
MELİKE NEVA ERDEMLİ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
PsikiyatriSağlık Bilimleri ÜniversitesiRuh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ONUR DURMAZ
PROF. DR. SAİME FÜSUN DOMAÇ
- Eş şiddetine maruz kalıp sığınma evinde kalan kadınlarda bağlanma, başa çıkma ve ruhsal travma arasındaki ilişki
Relationship Between Attachment, Coping Style and Psychological Trauma Levels of Women Staying in Shelters and Exposed to Partner Violence
SEVDA SERİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
PsikiyatriKocaeli ÜniversitesiPsikiyatri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET TAMER AKER
- Partner şiddetine maruz kalan kadınlarda travma sonrası büyümenin, psikodinamik kişilik organizasyonları, kişilerarası duygu düzenleme ve algılanan genel stres düzeyi bağlamında incelenmesi
Exploring of post-traumatic growth in women exposed to partner violence in the context of psychodynamic personality organizations, interpersonal emotion regulation and perceived general stress
ŞEVVAL SUNGUROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FİLİZ KUMOVA