Modernist Türk öyküsünde anlatıcı (1950-1980)
Narrator in modernist Turkish story (1950-1980)
- Tez No: 953886
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET KOÇAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Modernist öykü, anlatıcı, Gérard Genette, Dorrit Cohn, kip, ses, anlatı düzlemi, bilinç sunumu, Modernist fiction, narrator, Gérard Genette, Dorrit Cohn, narrative mode, voice, narrative level, consciousness presentatio
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
Bu çalışma, 1950–1980 yılları arasında yazılmış modernist Türk öykülerinde anlatıcı figürünün dönüşümüne odaklanmakta ve bu dönüşümü, Gérard Genette'in anlatıbilimsel modeli ile Dorrit Cohn'un bilinç sunumu kuramı doğrultusunda incelemektedir. Anlatıcı; anlatı mesafesi, odaklanma, anlatı düzlemleri, zaman yapıları ve anlatıcı tipolojileri bağlamında Genette'in kuramsal çerçevesiyle; karakter bilincine sızma biçimlerine göre ise Cohn'un psiko-anlatı, anlatımlı monolog ve alıntılı monolog gibi bilinç sunumu teknikleriyle çözümlenmiştir. Çalışmada, Onat Kutlar (İshak), Yusuf Atılgan (Bodur Minareden Öte), Orhan Duru (Ağır İşçiler, Denge Uzmanı, Bırakılmış Biri), Leyla Erbil (Hallaç, Gecede, Eski Sevgili), Bilge Karasu (Troya'da Ölüm Vardı, Göçmüş Kediler Bahçesi, Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı) ve Ferit Edgü (Kaçkınlar, Bozgun, Av, Bir Gemide)'nün öyküleri üzerinde metin merkezli, nitel bir çözümleme yöntemi uygulanmıştır. Modernist öyküde anlatıcı; sabit, güvenilir ve dış dünyaya odaklı bir aktarım aracından ziyade; parçalanmış bilinçlerin içe bükülmüş dünyasında dolaşan, güvenilmezliği ve dilsel kayganlığı ile dikkat çeken bir niteliğe bürünmektedir. Bu bağlamda, Batılı modernist örneklerle (Joyce, Woolf, Faulkner) kurulan akrabalıklar kadar, geleneksel Türk öyküsünden anlatıcıya yüklenen roller bakımından yaşanan kopuş da dikkate alınmıştır. Modernist eğilimler doğrultusunda öykü anlatıcısı, anlatım olanaklarını sorunlaştıran, gerçekliği öznel bilinçten süzerek sunan ve çoğu kez dilin temsil yetisine dair kuşkular taşıyan bir figür olarak yeniden konumlanır. Bu bağlamda çalışma, anlatıcının değişen konumunu çözümleyerek modernist Türk öykücülüğünde anlatı imkânlarının dönüşümünü görünür kılmayı amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the transformation of the narrator figure in modernist Turkish short stories written between 1950 and 1980. The analysis is conducted within the framework of Gérard Genette's narratological model and Dorrit Cohn's theory of consciousness representation. The narrator is examined through Genette's concepts such as narrative distance, focalization, narrative levels, temporal structures, and types of narrators; while the representation of characters' consciousness is analyzed using Cohn's techniques of psycho-narration, narrated monologue, and quoted monologue. The study applies a text-centered qualitative analysis to selected stories by Onat Kutlar (İshak), Yusuf Atılgan (Bodur Minareden Öte), Orhan Duru (Ağır İşçiler, Denge Uzmanı, Bırakılmış Biri), Leyla Erbil (Hallaç, Gecede, Eski Sevgili), Bilge Karasu (Troya'da Ölüm Vardı, Göçmüş Kediler Bahçesi, Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı), and Ferit Edgü (Kaçkınlar, Bozgun, Av, Bir Gemide). In the modernist short story, the narrator evolves from a stable, reliable, and externally oriented transmitter into a figure navigating the inner world of fragmented consciousness, marked by unreliability and linguistic fluidity. Accordingly, the study considers not only the affinities with Western modernist models (Joyce, Woolf, Faulkner) but also the rupture from the traditional functions assigned to the narrator in classical Turkish short stories. In line with modernist tendencies, the narrator is redefined as a figure that problematizes narrative modes, filters reality through subjective consciousness, and often harbors doubts about the representational capacity of language. By analyzing the shifting position of the narrator, this study aims to make visible the transformation of narrative possibilities in modernist Turkish short fiction.
Benzer Tezler
- Modern Türk edebiyatında zaman kurgusu açısından 1950 kuşağı Türk öyküsü
1950 generation Turkish story in terms of time fiction in modern Turkish literature
TOLGA BAŞDAMAR
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEYMA BÜYÜKKAVAS KURAN
- Türk öyküsünde sıra dışı yöntemler (1950-1980)
Extraordinary methods in Turkish story (1950-1980)
ÖZGE ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞEYMA BÜYÜKKAVAS KURAN
- 1980 sonrası Türk öyküsünde anlatım teknikleri
Narrative techniques used in Turkish short stories after 1980
SEMİN CEYDA DEMİRCİOĞLU
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAKİ ASİLTÜRK
- Murat Gülsoy öykülerinin postmodernizm açısından incelenmesi
The resarch of Murat Gülsoy's stories in terms of postmodernism
ZEHRA KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBRU BURCU YILMAZ
- Davranış bozuklukları olan başkarakterler: Türk romanları örneklemi
The main characters with behavior disorder: Turkish novels sample
DUYGU ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve Edebiyatıİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YASEMİN MUMCU