Ehâsinü'l-Mehâmil fî Şerhi'l-ʿAvâmil adlı eseri bağlamında İbn Emîru Hâc'ın dilsel görüşleri
Ibn Amīru Hāj's linguistic views in the context of his work Ehāsin Al-Mehāmil fī Sharhi Al-ʿAwāmil
- Tez No: 954089
- Danışmanlar: PROF. DR. ENES ERDİM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 64
Özet
Nahiv alanında eser telif eden âlimlerden biri de İbn Emîru Hâc'dır. Yazmış olduğu eser yıllarca medreselerde okutulan ʿAvâmil adlı esrin şerhi olması yönüyle alan için önemi yadsınamaz durumdadır. Bu araştırmanın konusu“Ehâsinü'l-mehâmil fî şerhi'l-ʿAvâmil”isimli eseri merkezinde İbn Emîru Hâc'ın nahiv metodolojisidir. Araştırma oluşturulurken, müellifin eseri yazma sebebi, yazarken izlemiş olduğu metodun ne olduğu, dil ihtilaflarına karşı nasıl bir tutum sergilediği, iştişhâd için takip ettiği metot ve hangi dil ekolünden ne derece etkilendiği sorularına cevap aranmıştır. Nahiv ilmî alanında kaleme alınan birçok eser, hacimli yapıları ve ayrıntılı içeriğiyle dikkat çekmektedir. Buna karşın müellifin eseri, hacim bakımından nisbeten kısa olmasına rağmen, ele aldığı konuları derinlikli ve açıklayıcı bir şekilde işlemektedir. Bu yönüyle eser, klasik nahiv literatürü içinde özgün bir konumda yer almakta; müellifin nahiv ilmine sağladığı katkılar bakımından ayrı bir değer taşımaktadır. Bu gerekçeyle hazıralanan araştırmada, hem İbn Emîru Hâc'ın ilmî kişiliği hakkında bilgi verilmiş hem de ilgili eseri çerçevesinde nahiv ilmine katkıları nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman analizi, açıklama ve yordama teknikleriyle incelenmiştir. Bu çalışma, İbn Emîru Hâc'ın dil anlayışını değerlendirip dilsel yaklaşımını kapsamlı bir şekilde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Sonuç olarak İbn Emîru Hâc'ın eserinde az sözle çok anlam ifade etme ilkesini benimseyerek nahiv kaidelerini özlü bir şekilde sunmayı amaçladığına, dil kaidelerine delil getirirken en fazla Kur'ân'dan faydalandığına, Basra ekolünün görüşlerini daha fazla benimsediğine ve dil âlimlerinden Sîbeveyhi, Müberred, İbn Malik, Zemahşerî ve Ferrâ gibi âlimlerin görüşlerine yer verdiği tesbit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
One of the scholars who wrote works in the field of grammar is Ibn Emîru Hâc. The importance of his work for the field is undeniable, as it is a commentary on the work ʿAvâmil, which has been taught in madrasas for many years. The subject of this research is Ibn Emîru Hâc's grammar methodology, centered on his work Ehâsinü'l-mehâmil fî şerhi'l-ʿAvâmil. In conducting this research, we sought answers to questions such as why the author wrote the work, what method he followed in writing it, what stance he took toward linguistic disputes, what method he followed for citation, and to what extent he was influenced by which linguistic school. Many works written in the field of grammar are notable for their voluminous structure and detailed content. On the other hand, although the author's work is relatively short in terms of volume, it deals with the topics it addresses in a profound and explanatory manner. In this respect, the work occupies a unique position in classical nahiv literature and has a special value in terms of the author's contributions to nahiv science. For this reason, this study provides information about Ibn Emîru Hâc's scientific personality and examines his contributions to the science of grammar within the framework of his work using qualitative research methods such as document analysis, explanation, and interpretation techniques. This study aims to evaluate Ibn Emîru Hâc's understanding of language and comprehensively reveal his linguistic approach. As a result, it has been determined that Ibn Emîru Hâc aimed to present the rules of grammar in a concise manner by adopting the principle of expressing a lot of meaning with few words in his work, that he benefited most from the Qur'an when providing evidence for the rules of language, that he adopted the views of the Basra school more, and that he referred to the views of linguists such as Sîbeveyhi, Müberred, Ibn Malik, Zemahshari, and Farra.