Akılcı olmayan ilaç kullanımının ekonomik kaybı
The economic loss of irrational drug use
- Tez No: 954088
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜRKAN ÇALMAŞUR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erzurum Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 213
Özet
Akılcı ilaç kullanımı, hastanın klinik özelliklerine göre en uygun ilacın, doğru dozda, sürede ve maliyetle kullanılmasını ifade eder. Bu süreç, hastanın şikâyetini hekime doğru bir şekilde aktarmasıyla başlar. Ardından hekimin doğru tanıyı koyması ve buna uygun tedavi seçimini yapması gerekir. Eczacının, reçete edilen ilacı doğru biçimde temin etmesi ve gerekli bilgilendirmeyi yapmasının ardından, süreç hastanın ilacı uygun süre ve dozda, doğru kullanım şekliyle uygulanmasıyla son bulur. Sürecin herhangi bir aşamasında yapılan hatalar, Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı olarak tanımlanmakta, bu durum tedavi başarısızlığına, ilaç direncine, advers etkilere ve çeşitli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Akılcı olmayan ilaç kullanımı küresel bir sorundur. DSÖ'nün tahminlerine göre, ilaçların %50′sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, temin edilmekte ve tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde kullanmamaktadır. Bu çerçevede, akılcı olmayan ilaç kullanımının yalnızca klinik değil, aynı zamanda ekonomik sonuçları da dikkate alınarak değerlendirilmesi önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmanın amacı akılcı olmayan ilaç kullanımının neden olduğu ekonomik kaybı belirlemek ve bu maliyete etki eden faktörleri analiz etmektir. Bu amaçla, Erzurum merkez ilçelerinde görev yapan hekimler, eczacılar ve aynı bölgede yaşayan hastaların akılcı ilaç kullanımı davranışları ikili logit modeliyle incelenmiş; akılcı olmayan davranışların yol açtığı maliyetler hesaplanarak, bu maliyetlere etki eden faktörler sıralı logit modeliyle analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, hekim, eczacı ve hasta gruplarında irrasyonel ilaç kullanımına bağlı ekonomik maliyetleri etkileyen çok sayıda faktör olduğunu göstermektedir. Hekimlerde çalışılan kurum yapısı, mesleki tecrübe, eğitim düzeyi, etkili iletişim ve reçete edilen ilaçlara dair ilaç bilgi düzeyi maliyetleri etkilerken, Şehir hastanelerinde ve ASM'lerde maliyetler yüksek; deneyimli ve bilgili hekimler daha rasyonel reçeteleme yapmaktadır. Eczacılarda yaş, ilaçlara dair bilgi düzeyi, iletişim, eczane konumu ve karşılaşılan reçete sayısı önemlidir; genç ve deneyimsiz eczacılar maliyeti artırırken, reçete sayısının artması ve reçetelerin eczacılar tarafından karşılanması maliyeti azaltmaktadır. Hastalarda ise eğitim, gelir, sosyal güvence, yaş ve sağlık hizmetlerine erişim şekli, hane halkı büyüklüğü ve 5 yaş altı çocuk varlığı maliyetleri belirlemektedir. Evde atıl ilaç bulundurma, uygunsuz imha yöntemleri internetten kendi kendine ilaç araştırması ve irrasyonel ilaç kullanımı maliyeti yükseltirken; etkili iletişim, devlet destekleri ve evde sağlık çalışanı varlığı maliyeti düşürmektedir. Bu sonuçlar, ilaç okuryazarlığı, eğitim ve iletişim stratejilerinin geliştirilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
Rational use of medicines refers to the selection and administration of the most appropriate drug, tailored to the patient's clinical condition, in the correct dose, duration, and at an optimal cost. This process begins with the patient accurately conveying their symptoms to the physician. Subsequently, the physician is expected to make a correct diagnosis and determine the appropriate treatment. Following this, the pharmacist is responsible for dispensing the prescribed medication accurately and providing the necessary guidance. The process is completed when the patient uses the medication in the correct dose, for the appropriate duration, and in the recommended manner. Errors at any stage of this process are defined as irrational drug use, which may lead to treatment failure, drug resistance, adverse effects, and various economic losses. Irrational use of medicines is a global concern. According to World Health Organization estimates, over 50% of medications are prescribed, dispensed, or sold inappropriately, and nearly half of all patients fail to use them correctly. In this context, it is essential to evaluate irrational drug use not only in clinical but also in economic terms. The present study aims to quantify the economic loss caused by irrational drug use and to identify the factors influencing this cost. For this purpose, the rational drug use behaviors of physicians and pharmacists working in the central districts of Erzurum, as well as patients residing in the same region, were analyzed using a binary logit model. The costs associated with irrational behaviors were calculated, and the determinants of these costs were examined through an ordered logit model. The findings indicate that a wide range of factors influence the economic costs related to irrational drug use among physicians, pharmacists, and patients. For physicians, variables such as institutional affiliation, professional experience, education level, communication skills, and knowledge about prescribed drugs significantly affect costs. Higher costs were observed in city hospitals and family health centers, whereas more experienced and knowledgeable physicians demonstrated more rational prescribing behaviors. Among pharmacists, age, drug-related knowledge, communication skills, pharmacy location, and the number of prescriptions encountered played significant roles. While young and inexperienced pharmacists were associated with higher costs, an increased number of prescriptions and active dispensing by pharmacists reduced costs. For patients, factors such as education, income, social security status, age, access to healthcare services, household size, and the presence of children under five years of age were determinants of cost. Practices such as keeping unused medications at home, improper disposal methods, and self-medicating via online information sources increased costs. Conversely, effective communication, government support programs, and the presence of healthcare professionals at home contributed to reducing these costs. These results underscore the need for improving pharmaceutical literacy, education, and communication strategies to minimize the economic burden of irrational drug use.
Benzer Tezler
- Konya il merkezinde bulunan sağlık kurumlarında üst solunum yolu teşhisi ile düzenlenen reçetelerin akılcı ilaç kullanımı yönünden değerlendirilmesi
Evaluation of appropriate drug prescription for upper respiratory tract infection in health care units of konya
HİKMET AKBULUT
Doktora
Türkçe
2008
Eczacılık ve FarmakolojiSelçuk ÜniversitesiFarmakoloji ve Toksikoloji (Veterinerlik) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A.LEVENT BAŞ
PROF. DR. İNCİ TUNCER
- Akılcı olmayan ilaç kullanımının ortaya çıkardığı ekonomik ve sosyal kayıpların değerlendirilmesi: Bayramiç örneği
The assessment of economic and social losses caused by its irreal drug use: The case of Bayramiç
MELTEM KAYMAN ÖKSÜZOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sağlık YönetimiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT AYDIN
- Akılcı ilaç kullanımı uygulamalarının tıp etiği açısından değerlendirilmesi
Evaluation of rational drug use in terms of medical ethics
SELİM GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Deontoloji ve Tıp TarihiBursa Uludağ ÜniversitesiTıp Tarihi ve Etik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEZER ERER
- Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların akılcı ilaç kullanım ilkeleri açısından değerlendirilmesi
Evaluation of the patients admitting to a university hospital according to principles of rational drug use
BURCU GÜRHAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2016
Aile HekimliğiAnkara ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE SELDA TEKİNER
- Üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı konusundaki yaklaşımlarının değerlendirilmesi: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi'nde bir uygulama
Evaluation of knowledge, approaches and opinions of university students on rational drug use: An application in Ankara University Faculty of Health Sciences
ABDULRAHMAN KUYİFATİH
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sağlık Kurumları YönetimiAnkara ÜniversitesiSağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLBİYE YAŞAR