Türk müziği makamlarının kategorik tanımlama performansında tını faktörünün rolü
The effect of timbre on verbal identification performance in Turkish makam music
- Tez No: 954359
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ FIRAT ALTUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 118
Özet
Türk makam müziğinde enstrüman tınının, dinleyicilerin makamları tanıma ve hatırlama başarısına etkisi bu tezde deneysel olarak incelenmiştir. Araştırmada, Hüseynî ve Saba makamlarının öğrenilmesi ve tanınmasında tını faktörünün rolü, ortaokul/lise düzeyinde müzik eğitimi almamış 37 öğrenciden oluşan bir grupla çalışılarak değerlendirilmiştir. Katılımcılar, seçilen iki makam hakkında 220 dakikalık standartlaştırılmış bir işitsel eğitim programına tabi tutulmuş; eğitim süresince makamlar yalnızca bağlama ailesine ait enstrüman tınıları (cura, uzun sap bağlama, divan sazı) kullanılarak öğretilmiştir. Araştırma deseni, ön test – eğitim – son test ölçümlerini içeren karışık faktöriyel bir yapıda tasarlanmıştır. Ön test ve son test aşamalarında katılımcıların Saba ve Hüseynî makamlarını farklı enstrüman tınılarında (bağlama ailesi çalgıları ile piyano, ud, kanun gibi diğer çalgılar) kategorik olarak tanıma performansları ölçülmüştür. Ayrıca eğitim materyalindeki makam motiflerinin tekrar sıklığı (düşük, orta, yüksek) değiştirilerek, maruz kalma düzeyinin öğrenme üzerindeki etkisi incelenmiştir. Son test sonuçları, eğitim sonrasında her iki makamın doğru tanınma oranlarında ön teste kıyasla belirgin bir artış olduğunu göstermiştir. Bu performans artışı özellikle eğitimde kullanılan bağlama ailesi tınılarında çok güçlüdür; buna karşılık, eğitimde yer almayan farklı çalgı seslerinde başarı artışı sınırlı kalmıştır. Motif tekrar sıklığı faktörü genel başarıda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yaratmamakla birlikte, tüm gruplarda eğitimle birlikte anlamlı öğrenme kazanımları elde edilmiştir. Bulgular, işitsel eğitimin makamsal kategorileri öğrenmede etkili olduğunu, ancak bu etkinin öğrenme bağlamının tınısal özelliklerine bağımlı gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. Tezin kuramsal katkısı, müzik bilişine tını boyutunu ekleyerek geleneksel makam algısı modellerini genişletmek; pratik katkısı ise müzik eğitiminde ve dijital makam tanıma uygulamalarında farklı enstrüman ses renklerine duyarlı stratejiler geliştirilmesine ışık tutmaktır.
Özet (Çeviri)
This study investigates the influence of instrument timbre on the categorical learning and verbal identification of Turkish makams. In an experimental design, 37 secondary school students (with no formal training in makam music) were taught two makams, Hüseynî and Saba, through a standardized ear-training program totaling 220 minutes. During training, all melodic examples were presented using instruments from the bağlama family (cura, bağlama, divan sazı) to establish a consistent timbral context. A pre-test/post-test procedure measured participants' ability to identify makams in novel contexts. Specifically, before and after training, students were asked to identify Saba and Hüseynî makam excerpts played on both the familiar bağlama-family timbres and on different instrument timbres (piano, oud, kanun, etc.). The stimuli also varied in motif repetition levels (low, medium, high) to examine the effect of exposure frequency on learning. Results showed a significant improvement in post-test identification accuracy for both makams following training (p < .001). Crucially, this improvement was much larger for training-specific timbres: participants recognized makams most accurately when heard in the timbre of the bağlama-family instruments used during instruction, whereas recognition in non-trained timbres increased only modestly. Variation in motif repetition did not yield a significant overall effect on learning, although all repetition groups experienced substantial pre-to-post gains. These findings indicate that timbre is an integral component of how novices mentally represent and recall musical modes. Theoretically, the study provides the first empirical evidence that timbral cues shape the cognitive schemata of makam categories, extending music cognition models beyond pitch and melody cues. Practically, the outcomes suggest that ear-training curricula and automated makam recognition systems should incorporate multiple instrument timbres to ensure robust, generalized learning and performance.
Benzer Tezler
- Türk mûsikîsi repertuvarında yer alan rast ilâhilerin makâm – usûl yönünden tahkîk ve tashîhi
Verification and correction of rast hymns in Turkish music repertoire in terms of makam – usul
MUSTAFA SÜHA ÇUBUKCU
- A comparative analysis of Ashik Saz and Ashik Music in West and East Azerbaijan provinces of Iran
İran'ın Batı ve Doğu Azerbaycan bölgelerindeki Aşık Sazı ve Aşık Müziği'nin karşılaştırmalı incelemesi
FARHAD SHIDFAR
Doktora
İngilizce
2015
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. EROL PARLAK
- Türk müziği makamlarının viyolonsel tuşesi üzerinde konumlandırılmasına ilişkin şematik bir yaklaşım
A graphical approach to the positioning of the Turkish music modes on the violoncello touch
HACI MEHMET ANDAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimErciyes ÜniversitesiMüzik Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LEVENT DEĞİRMENCİOĞLU
- Investigation of the effect of classical turkish music makams by using EEG waveforms
Türk müziği makamlarının etkilerinin EEG dalga formları ile incelenmesi
SERRA NUR AKER
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
BiyomühendislikFatih ÜniversitesiBiyomedikal Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SAİME AKDEMİR AKAR
- Evaluation of physical responces of healty subjects using by classical turkish music modes
Türk müziği makamlarının sağlıklı insanlar üzerinde fiziksel etkilerinin değerlendirilmesi
ESRA ERCİYAS
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
BiyomühendislikFatih ÜniversitesiBiyomedikal Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SADIK KARA
DOÇ. DR. SAİME AKDEMİR AKAR