Sedad Hakkı Eldem mimarlığı'nın yayınlanmamış eskizleri üzerinden değerlendirilmesi
Evaluation of Sedad Hakki Eldem's architecture through his unpublished sketches
- Tez No: 956420
- Danışmanlar: PROF. DR. NUR URFALIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Tarih, Architecture, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 402
Özet
Bu çalışma, çağdaş Türk mimarlığının başat aktörlerinden Sedad Hakkı Eldem'in mimarlık üretiminin kökenlerini ve gelişimini, öğrencilik yıllarında tuttuğu eskiz defterleri ve içinde biriktirdiği gazete kupürleri üzerinden değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Eldem'in çok katmanlı, araştırmacı ve belgeleyici kişiliğinin, içinde büyüdüğü kültürel ortam, Avrupa'da geçirdiği çocukluk ve gençlik yılları, İstanbul'da aldığı mimarlık eğitimi ve yerel mimarlık örnekleriyle nasıl şekillendiği bu araştırmanın temelini oluşturur. Sedad Hakkı Eldem, içine doğduğu Edhem Paşa Ailesi'nde ve babasının diplomatik görevleri nedeniyle çocukluk ve gençlik yıllarını geçirdiği Marsilya, Zürih, Cenevre, Münih gibi Avrupa şehirlerinde çok dilli ve kültürlü bir ortamda büyümüştür. 1924 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi'nde mimarlık eğitimine başlayan Eldem için buradaki Beaux-Arts temelli, eklektik eğitim ve farklı üslupları birlikte kullanabilme eğilimi mesleki kimliğinin oluşumunda etkilidir. Atölye hocası Giulio Mongeri'nin ve tarih hocası Celal Esad Arseven'den aldığı eğitim ise Eldem'in yerel mimariye olan ilgisini pekiştirmiş ve“Türkleşme”sürecinde önemli bir rol oynamıştır. Eldem Ailesi'nin düzenli olarak Alman sanat ve mimarlık dergilerini takip etmesi, Sedad Hakkı'nın dönemin sanatsal, mimari ve teknolojik gelişmelerinden haberdar olmasını sağlamıştır. Özellikle transatlantik gemileri ve otomobillerin aerodinamik formları, hız ve hareket kavramları, Eldem'in kendi mimari tasarımlarında“Transatlantik Estetiği”olarak adlandırılan bir yaklaşımla kendini göstermiştir. Eldem'in bu çalışma kapsamında değerlendirilen eskizlerinde, farklı mimari üslupları denediği, ancak hiçbirini tek başına kullanmayıp çeşitli ölçeklerde harmanladığı görülmüştür. Ayrıca eskizlerde plan düzleminde, kütle ve detay ölçeğinde Türk İslam mimarisinden izlere, Alman sanat ve mimarlık dergilerinden esinlenmelere de rastlanmaktadır. Eldem'in öğrencilik döneminde yaptığı eskizlerin izleri profesyonel mimari üretimlerinde görülmektedir. Bu çalışma, Sedad Hakkı Eldem'in mimarlık üretiminin temelleri, çocukluk ve gençlik yıllarında edindiği zengin kültürel ve sanatsal birikimin, aldığı disiplinli mimarlık eğitiminin ve yerel mimari referansların dinamik bir sentezindir. Öğrencilik yıllarındaki eskizleri, onun sürekli araştıran, sentezleyen ve farklı ölçeklerde denemeler yapan bir mimar kişiliğinin ilk ve en net izlerini sunmaktadır. Bu çalışma, Eldem'in çok yönlü mimarlık anlayışının kökenlerini ve bu anlayışın sonraki profesyonel yaşamına nasıl tesir ettiğini derinlemesine anlama fırsatı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to evaluate the origins and development of the architectural output of Sedad Hakkı Eldem, a prominent figure in contemporary Turkish architecture. The assessment is based on his unpublished sketchbooks and newspaper clippings. The core of this research explores how Eldem's multifaceted, inquisitive, and meticulously documenting personality was shaped by his upbringing in a rich cultural environment, his childhood and youth spent in Europe, his architectural education in Istanbul, and the local architectural examples prevalent during Turkey's period of national identity formation. Sedad Hakkı Eldem was raised in a multilingual and multicultural environment within the Edhem Pasha Family, into which he was born. He spent his childhood and youth in various European cities such as Marseille, Zurich, Geneva, and Munich due to his father's diplomatic assignments. His architectural education, which commenced in 1924 at the Sanayi-i Nefise Mektebi (School of Fine Arts), was instrumental in shaping his professional identity. The Beaux-Arts-based, eclectic curriculum and the tendency to integrate diverse styles significantly influenced him. The instruction received from his studio instructor, Giulio Mongeri, and history lecturer, Celal Esad Arseven, further solidified Eldem's interest in local architecture and played a crucial role in the“Turkification”process. The Eldem family's consistent subscription to German art and architecture journals ensured Sedad Hakkı's awareness of the era's artistic, architectural, and technological advancements. Notably, the aerodynamic forms of transatlantic ships and automobiles, alongside the concepts of speed and movement, manifested in Eldem's architectural designs through an approach he termed“Transatlantic Aesthetics.”An analysis of Eldem's sketches within this study reveals his experimentation with various architectural styles, none of which he employed in isolation but rather blended at different scales. Furthermore, the sketches exhibit traces of Turkish-Islamic architecture in plan, massing, and detail, alongside inspirations drawn from German art and architectural journals. The imprints of Eldem's student-era sketches are evident in his subsequent professional architectural works. This study posits that Sedad Hakkı Eldem's architectural production is a dynamic synthesis of the rich cultural and artistic accumulation acquired during his childhood and youth, the disciplined architectural education he received, and the local architectural references arising from Turkey's quest for national identity. His student-era sketches offer the earliest and clearest insights into his architectural persona—one characterized by continuous inquiry, synthesis, and experimentation across diverse scales. This research provides an opportunity to deeply comprehend the origins of Eldem's multifaceted architectural understanding and how this understanding subsequently influenced his professional career.
Benzer Tezler
- Sedad Hakkı Eldem'in çeşitlenen mimarlığını yumak metaforu bağlamında okumak: Alternatif bir anlatının ilk sarmalları
Reading Sedad Hakkı Eldem's diversified architectural productions in the context of the skein metaphor: Initial windings of an alternative narrative
ÖMER FARUK TEKİN
Doktora
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET MURAT GÜL
- Sedat Hakkı Eldem' in mimarlık anlayışı ve eserleri üzerine bir inceleme
Başlık çevirisi yok
BERNA ÜSTÜN
- II. Ulusal Mimarlık Dönemi bağlamında İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi inşa süreci
The construction process of Istanbul University Faculty of Science and Literature in the Context of II. National Architecture movement
DİLARA ZEYNEP ÖZSOMER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat Tarihiİstanbul ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AGAH TARKAN OKÇUOĞLU
- Fraktal boyuta dayalı çok katmanlı bir analiz: Eldem ve Doshi mimarlığı
A fractal-based multi-layered analysis: The architecture of Eldem and Doshi
MARIO LODEWEIK LIONAR
Doktora
Türkçe
2021
MimarlıkBursa Uludağ ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZGÜR MEHMET EDİZ
- Sedad Hakkı Eldem Yapılarında Sabit ve Hareketli İç Mekan Donatıları
Interior Fixtures and Furnishings In The Works of Sedad Hakkı Eldem
ORHAN CEM DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İç Mimari ve Dekorasyonİstanbul Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KAAN SAĞ