Kütle aktarımlı milisaniye X-ışını pulsarlarının zamansal özellikleri ve zaman analizi yöntemlerinin karşılaştırılması
Temporal properties of accreting millisecond X-ray pulsars and comparison of time analysis methods
- Tez No: 958352
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ CAN GÜNGÖR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Astronomi ve Uzay Bilimleri, Astronomy and Space Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Astronomi ve Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Astronomi ve Uzay Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 87
Özet
Bu tez çalışmasında, Düşük Kütleli X-ışını Çiftleri (LMXB'ler) içinde özel bir sınıf oluşturan Madde Aktarımlı Milisaniye X-Işını Pulsarları (AMXP'ler) ve bunların bir alt grubu olan Geçici-AMXP'ler detaylı olarak incelenmiştir. Rossi X-ışını Zamanlama Kaşifi (RXTE) uydusunun Orantılı Sayacı Dizisi (PCA) dedektörüyle toplanan yaklaşık 20 yıllık arşiv verileri kullanılarak, bu sistemlerdeki milisaniye mertebesindeki X-ışını atımlarının karakterizasyonu yapılmıştır. Çalışmada üç farklı zaman serisi analiz yöntemi, Hızlı Fourier Dönüşümleri, Z^2_n Testi ve Maksimum Olabilirlik Çıkarımı, karşılaştırmalı olarak uygulanmış ve her bir yöntemin pulsar atımlarını tespit etmedeki avantajları ortaya konmuştur. Beş farklı AMXP kaynağı (SAX J1808.4–3658, IGR J1749.8–2921, XTE J1751–305, XTE J1807–294 ve XTE J1814–338) için uzun dönemli zaman analizleri gerçekleştirilmiş; bu sistemlerin dönme frekanslarındaki değişimler ve yörünge periyotları dakika mertebesinde bir hassasiyetle belirlenmiştir. Özellikle SAX J1808.4-3658 gibi iyi bilinen bir kaynak için yörünge dönemi güncellenmiş ve önceki çalışmalarla karşılaştırıldığında literatüre katkı sağlayacak nitelikte bir sonuç elde edilmiştir. Geçici-AMXP'ler kategorisindeki HETE J1900.1–2455, SAX J1748.9–2021 ve Aql X-1 için yapılan detaylı taramalarda, bu sistemlerde gözlenen kısa süreli atma fazları incelenmiş; atma görülen ve görülmeyen bölgeler elde edilerek, bu bölgeler arasındaki geçişin karakteristiği analiz edilmiştir. Z^2_n Testi kullanılarak milisaniye hassasiyetinde yapılan taramalar sonucunda, hem literatürde bilinen atma zamanları doğrulanmış hem de yeni atma adayları tespit edilmiştir. Maksimum Olabilirlik yöntemiyle yapılan derinlemesine analizler, atma profillerinin zaman içindeki değişimini ortaya koymuş ve bazı sistemlerde atmaların keskin bir geçiş yerine yumuşak bir davranış sergilediğini göstermiştir.
Özet (Çeviri)
In this thesis, Accreting Millisecond X-ray Pulsars (AMXPs) — which are a special type of Low-Mass X-ray Binaries (LMXBs) — and their subgroup, the Intermittent-AMXPs, were studied in detail. About 20 years of archive data collected by the Proportional Counter Array (PCA) detector on the Rossi X-ray Timing Explorer (RXTE) satellite were used to examine the millisecond X-ray pulses in these systems. Three different time series analysis methods — Fast Fourier Transform, the Z^2_n test, and the Maximum Likelihood Method — were applied and compared to show the strengths of each technique in detecting pulsations. Long-term timing studies were carried out for five AMXP sources (SAX J1808.4–3658, IGR J1749.8–2921, XTE J1751–305, XTE J1807–294, and XTE J1814–338). For these systems, changes in spin frequencies and orbital periods were measured with minute-level accuracy. Especially for well-known sources like SAX J1808.4–3658, the orbital period was updated, providing results that add valuable information to the literature. For the Intermittent-AMXPs — HETE J1900.1–2455, SAX J1748.9–2021, and Aql X-1 — detailed searches were done to investigate the short pulsation phases. Regions with and without pulsations were found, and the nature of the transitions between these regions was studied. Using the Z^2_n test, scans with millisecond precision confirmed known pulsation times and also found new candidates. The Maximum Likelihood Method was used for deeper analysis, showing how the pulsation profiles change over time and revealing that in some systems the pulsations do not disappear suddenly but fade gradually.
Benzer Tezler
- An observational study of accreting millisecond x-ray pulsars: From accretion to the rotation powered stages
Milisaniye X-ışını pulsarlarının gözlemsel incelenmesi: Kütle aktarım evresinden radyo pulsarı evresine
CAN GÜNGÖR
Doktora
İngilizce
2016
Astronomi ve Uzay Bilimleriİstanbul Teknik ÜniversitesiFizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAZIM YAVUZ EKŞİ
PROF. DR. ERSİN GÖĞÜŞ
- Accretion in the spin-down regime of accreting millisecond X-ray pulsars
Milisaniye X-ışını pulsarlarının yavaşlama evresinde kütle aktarımı
ERLİN KUTLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
Fizik ve Fizik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiFizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. K. YAVUZ EKŞİ
- Long-term x-ray luminosity and rotational evolution of accreting millisecond x-ray pulsars
Kütle aktaran milisaniye x-ışını pulsarlarının uzun dönem x-ışını parlaklığı ve dönme evrimi
FATMANUR ERTUĞRUL
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Astronomi ve Uzay BilimleriSabancı ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜNAL ERTAN
- Sax j1748.9-2021 milisaniye atarcasının chandra uydu veri analizi
Chandra observations of millisecond pulsar sax j1748.9-2021
FATMA YİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Fizik ve Fizik MühendisliğiYıldız Teknik ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEHRA CAN
PROF. DR. ENİSE NİHAL ERCAN
- Clustering analysis of young isolated neutron stars on p − ṗ space
Genç izole nötron yıldızlarının p − ṗ parametre uzayında kümeleme analizi
FAHRETTİN AY
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Astronomi ve Uzay Bilimleriİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖKHAN İNCE
PROF. DR. KAZIM YAVUZ EKŞİ