Avrupa resim sanatında Turquerie etkisiyle tasvir edilen Türk halıları
Turkish carpets depicted in European paintings with Turquerie effect
- Tez No: 958670
- Danışmanlar: DOÇ. DR. LOKMAN TAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 328
Özet
Fatih Sultan Mehmet'in 1453'te İstanbul'u fethetmesiyle birlikte etkin gücün Bizans'tan Osmanlı'ya geçmesi Avrupa'da büyük yankı uyandırmış, Avrupalıların Türklere karşı duyduğu merak ve hayranlığın fitilini ateşlemiştir. Avrupa'yı, küçük el sanatları, mimari, giyim kuşam, edebiyat, müzik ve resim alanında etkileyen, Türk sanatı dahilinde icra edilen sanat eserleri Avrupa'da yoğun ilgi görmüş ve iki medeniyet arasında daima kültür alışverişinin yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Türkler gibi yaşamak, Avrupalılar için olağan hale gelmiş ve zaman içerisinde Avrupa'da Türk modası yaygınlaşmıştır. Bu kültür etkileşiminde pastadaki en büyük paya sahip olan Türk halıları, ortaya çıktığı coğrafyada sıradan ve gündelik bir eşya olarak kullanılırken, Avrupa'da masaların üzerine serilen, duvarlara, pencere ve gondollara asılarak teşhir edilen bir dekorasyon öğesi haline gelmiştir. Avrupalı tüccarlar vasıtasıyla Avrupa'ya ulaşan Türk halıları, kiliselere bağışlanmış, dönemin ileri gelen soyluları tarafından satın alınarak, evlerde, saraylarda ve şatolarda dekoratif birer unsur olarak kullanılmıştır. Öyle ki, Türk halılarını bir statü göstergesi olarak gören Avrupa burjuvaları, Türk halıları üzerinde dönemin ünlü ressamlarına pozlar vererek portre ısmarlama geleneğinin öncüleri olmuşlardır. Türk sanatı dahilinde üretilen eserlerin Avrupalılar tarafından ilgiyle karşılanması ve kullanılması, Avrupa ile Türk yurdu arasındaki kültürel etkileşimin Avrupa'daki yansımaları olarak değerlendirilmektedir. Özellikle Konstantinopolis'in fethinden sonra, Türk sanatına ait unsurların Avrupa'da görünür hale gelmesi,“Turquerie”hareketi kapsamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda, geleneksel Türk halı sanatı da Avrupa'da en fazla ilgi gören ve benimsenen Türk sanatı örneklerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Avrupa resim sanatında Türk halısı tasvirlerinin yer aldığı eserler, orijinal halıların tarihlendirilmesi hususunda son derece önemli bir kaynak olarak öne çıkmaktadır. Avrupa'da en fazla Türk halısı tasvirinin yapıldığı dönem Turquerie dönemi olsa da Turquerie öncesi dönem olarak tanımladığımız yüz yıl öncesi dönemde de Türk halılarının Avrupalı ressamların eserlerinde tasvir edildikleri gözlemlenmiştir. Bu halıların XIV. Yüzyılın başlarından itibaren Avrupa'da tasvir edilmiş olmaları, Türk halı sanatının Turquerie'den çok daha öncesinde Avrupa'da ilgi gördüğünün kanıtlarını sunmuştur. Çalışmamız kapsamında Turquerie öncesi dönemde 29, Turquerie döneminde 120 olmak üzere toplam 149 Türk halısı tasvirli eser tespit edilmiştir. XIV. ve XV. Yüzyıl arasına tarihlendirilen eserler Turquerie öncesi, XV. ve XVIII. Yüzyıl arasına tarihlendirilen eserler ise Turquerie dönemi kapsamında değerlendirilmiştir. Avrupa'da tasvir edilen Türk halıları, Selçuklu Halıları grubunun muhteviyatını oluşturan, Geometrik Kompozisyonlu Halılar ve Hayvan Figürlü Halılar, Erken Devir Osmanlı Halıları grubunun muhteviyatını oluşturan Geometrik Kompozisyonlu Halılar, I. Tip Holbein Halıları, II. Tip Holbein/Lotto Halıları, III. Tip Holbein Halıları, IV. Tip Holbein Halıları ve Bazı Avrupalı Ressamların İsimleriyle Anılan Erken Dönem Osmanlı Halıları, Klasik Devir Osmanlı Halıları grubunun muhteviyatını oluşturan Madalyonlu Uşak Halıları, Yıldızlı Uşak Halıları, Madalyonlu ve Yıldızlı Halılardan Gelişen Halılar, Bellini Halıları, Beyaz Zeminli Uşak Halıları, Transilvanya Halıları ve Smyrna (İzmir) Halıları olmak üzere 15 başlık altında sınıflandırılmıştır. Her iki dönemde de İtalyan ekolünün ön planda olduğu göze çarpmaktadır. Turquerie öncesi dönemde Türk halısı tasvirleri yalnızca dini konulu sahnelerde yer alırken, Turquerie döneminde dini sahnelerin yanı sıra portreler, iç mekânlar, gündelik yaşam ve sembolik anlatımlar ön plana çıkmıştır. Halılar genellikle figürlerin ayaklarının altında veya sahnenin merkezinde betimlenmiştir. Çalışmamız kapsamında tespit edilen Türk halısı tasvirli eserler, hem günümüze ulaşan orijinal Türk halılarının tespiti ve tarihlendirilmesinde, hem de zamanla kaybolmuş örneklerin belgelenip tarihsel izlerinin sürülmesinde önemli bir kaynak işlevi üstlenmişlerdir.
Özet (Çeviri)
With the conquest of Istanbul by Fatih Sultan Mehmet in 1453, the transfer of effective power from Byzantium to the Ottomans had a great impact in Europe and ignited the curiosity and admiration that Europeans felt for the Turks. The works of art performed within Turkish art, which influenced Europe in the fields of small handicrafts, architecture, clothing, literature, music and painting, attracted great attention in Europe and always caused cultural exchange between the two civilizations. Living like Turks became normal for Europeans and Turkish fashion became widespread in Europe over time. Turkish carpets, which had the largest share in this cultural interaction, were used as ordinary and daily items in the geography where they emerged, but in Europe they became a decorative element spread on tables, hung on walls, windows and gondolas. Turkish carpets, which reached Europe through European merchants, were donated to churches, purchased by the leading nobles of the period and used as decorative elements in homes, palaces and castles. So much so that the European bourgeoisie, who saw Turkish carpets as a status symbol, became the pioneers of the tradition of commissioning portraits by posing for famous painters of the period on Turkish carpets. The European interest in and use of works produced within the tradition of Turkish art are regarded as reflections of the cultural interaction between Europe and the Turkish world. The emergence of elements of Turkish art in Europe, particularly after the conquest of Constantinople, is considered within the scope of the“Turquerie”movement. In this context, traditional Turkish carpet art stands out as one of the most popular and widely adopted examples of Turkish art in Europe." Works in European painting that include depictions of Turkish carpets stand out as an extremely important source in terms of dating original carpets. Although the Turquerie period was the period when the most Turkish carpet depictions were made in Europe, it has been observed that Turkish carpets were depicted in the works of European painters in the period of a hundred years before, which we attribute to the pre-Turquerie period. These carpets are dated to the 14th century. The fact that they have been depicted in Europe since the beginning of the century provides evidence that Turkish carpet art attracted attention in Europe long before Turquerie. Within the scope of our study, a total of 149 works depicting Turkish carpets were identified, 29 in the pre-Turquerie period and 120 in the Turquerie period. The works dated between the 14th and 15th centuries were evaluated within the scope of the pre-Turquerie period, and the works dated between the 15th and 18th centuries were evaluated within the scope of the Turquerie period. The Turkish carpets depicted in Europe are the Geometric Composition Carpets and Animal Figured Carpets that constitute the content of the Seljuk Carpets group, the Geometric Composition Carpets that constitute the content of the Early Period Ottoman Carpets group, Type I Holbein Carpets, Type II Holbein/Lotto Carpets, Type III Holbein Carpets, Type IV. Type Holbein Carpets and Early Ottoman Carpets Named After Some European Painters are classified under 15 headings, including Medallion Uşak Carpets, Star Uşak Carpets, Carpets Developing from Medallion and Star Carpets, Bellini Carpets, White-Based Uşak Carpets, Transylvania Carpets and Smyrna (İzmir) Carpets, which constitute the content of the Classical Period Ottoman Carpets group. It is noticeable that the Italian school was at the forefront in both periods. While Turkish carpet depictions in the pre-Turquerie period were only in scenes with religious themes, in the Turquerie period, portraits, interiors, daily life and symbolic narratives came to the fore in addition to religious scenes. Carpets were generally depicted under the feet of the figures or in the center of the stage. The works depicting Turkish carpets identified within the scope of our study have served as an important resource both in identifying and dating original Turkish carpets that have survived to the present day, and in documenting and tracing historical traces of examples that have been lost over time.
Benzer Tezler
- 17- 18. yüzyıl Avrupa resim sanatında Türk imgesi
The Turkish image in the 17th- 18th century European pictorial art
BİLGE ÖZKAYMAK
- 18. yüzyıl İngiliz sanatında Türk modası / Turquerie
Turkish fashion / Turquerie in 18th century British art
TÜLİN YENİLİR
Doktora
Türkçe
2022
Sanat TarihiAnadolu ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURDAN KÜÇÜKHASKÖYLÜ
- 18 yüzyıl fransız ressamların portrelerinde Türk modası: Turquerie akımı kapsamında giyim-kuşam
Turkish fashion in the portraits of paints in the 18 centuries: Clothing in the scope of the turquerie movement
BÜŞRA BEYAZITOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiTekstil ve Moda Tasarımı Ana Sanat Dalı
PROF. NESRİN ÖNLÜ
- 'Türk Ressamı' Jean-Étienne Liotard (1702-1789)
'Turkish Painter' Jean-Étienne Liotard (1702-1789)
SEVGİ USTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarAnadolu ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURDAN KÜÇÜKHASKÖYLÜ
- Avrupa resim sanatında spiral formun kompozisyon bağlamında kullanılması
The use of spiral form in the context of composition in European painting.
GİZEM ŞAFAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarTekirdağ Namık Kemal ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. DALİLA ÖZBAY