Mağrib ve Endülüs'te hadis ilmi: Murâbıtlar dönemi (448-541/1056-1147)
Hadith scholarship in the Maghrib and al-Andalus: The Almoravid period (448–541/1056–1147)
- Tez No: 960239
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE ESRA ŞAHYAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 357
Özet
Batı İslam dünyasında hadis ilmiyle ilgili çalışmalar genellikle parçalı, şahıs-eser merkezli ve tekrar eden başlıklar etrafında şekillenmiştir. Buna bağlı olarak bölgenin hadis tarihine dair yapılan değerlendirmeler çoğunlukla yüzeysel kalmış, bölgeye özgü dinamikleri ve gelişmeleri derinlemesine inceleyen bütüncül analizler yeterince yapılamamıştır. Oysa hadis ilminin tarihini özgün biçimde ortaya koymak, belirli dönemlere odaklanan ayrıntılı araştırmalarla mümkündür. Bu durum Batı İslam dünyası için de geçerlidir. İlmî sürekliliği gündemde tutan dönem çalışmalarının tamamlanması, bölge hadisçiliğinin kendine has dinamikleri ve genel hadis tarihi içindeki konumu hakkında daha doğru analizlere imkân verecektir. 5./11. yüzyılın ortalarından bir sonraki asrın yarısına kadar Mağrib ve Endülüs'te siyasi otoriteyi elinde bulunduran Murâbıtlar dönemindeki hadis faaliyetlerinin kapsamına odaklanan bu araştırmayla bölge hadisçiliğine dair dönem çalışmalarına katkı sağlanması hedeflenmiştir. Genel yargıların aksine bu dönemde ilmî faaliyetlerin merkezinde fıkhın değil, hadisin yer aldığı tespit edilmiştir. Bölgedeki ilmî gelişimin seyri ile dönemin entelektüel ortamına ilişkin veriler bu tespiti doğrular. Batı İslam dünyasında hâkim mezhep olan Malikîlik içinde 4./10. asırdan itibaren artan hadisçi yönelim bir sonraki yüzyılda daha da belirginleşmiş, Murâbıtlar döneminde bölgenin ilmî kimliğini şekillendiren temel unsur hâline gelmiştir. Devrin somut verileri dikkate alındığında, ilmî faaliyetlerle anılan Murâbıt yöneticilerinin hadisle irtibatlandırıldığı, en prestijli halkaların başında hadis âlimlerinin yer aldığı, hadis eserlerinin yaygın biçimde okutulduğu ve telif faaliyetlerinin hadis alanında yoğunlaştığı görülmüştür. Hadis meclislerinin temel gündemlerinden olan zabt konusunda ortaya konulan mesai, bilhassa hadis şerhlerinin başat kaynakları arasında yer almıştır. Bu bulgular, dönemin biyografik ve fehrese kaynaklarının kapsamlı bir şekilde incelenmesi ve elde edilen verilerin nitel analizle değerlendirilmesi yoluyla ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
Studies on the science of hadith in the Western Islamic world have generally been fragmented, centered around individual figures or works, and shaped by recurring themes. Consequently, evaluations of the region's hadith history have often remained superficial, lacking comprehensive analyses that would thoroughly illuminate the unique dynamics and developments specific to the area. However, presenting an original account of the history of hadith requires detailed research focused on particular periods-a point that is equally applicable to the Western Islamic world. The completion of period-based studies that emphasize scholarly continuity will enable more accurate analyses of the distinctive dynamics of regional hadith scholarship and its place within the broader history of hadith. This study aims to contribute to period-specific research on the region by focusing on the scope of hadith activity during the Almoravid period, when the Almoravids held political authority in the Maghrib and al-Andalus from the mid-5th/11th century to the middle of the following century. Contrary to prevailing generalizations, it has been determined that, in this era, hadith-rather than jurisprudence-stood at the center of scholarly activity. The trajectory of the region's intellectual development, as well as data concerning the era's intellectual environment, confirm this finding. The growing orientation toward hadith within the dominant Maliki school in the Western Islamic world, which had become increasingly pronounced since the 4th/10th century, emerged as the principal factor shaping the scholarly identity of the region during the Almoravid period. Concrete evidence from the period demonstrates that Almoravid rulers were closely associated with scholarly activity, that the most prestigious circles were led by hadith scholars, that hadith texts were widely studied, and that scholarly production was primarily concentrated in the field of hadith. The considerable effort devoted to zabt (precision in transmission), one of the main concerns of hadith gatherings, notably came to be counted among the foundational sources for hadith commentaries. These findings were established through comprehensive analysis of biographical and fihrist literature from the period, together with qualitative evaluation of the resulting data.
Benzer Tezler
- Kadı Iyâz ve Şifâ adlı eserinde peygamber tasavvuru
Qâdî İyad and the imagination of prophet in his work al-Shifâ
MURAT GÖKALP
- Mağrib ve Endülüs'te Fâtımî-Emevî mücadelesi (4./10. yüzyıl)
The Fāṭimid-Umayyad conflict in Maghrib and al-Andalus (4th/10th century)
FATMANUR KALAN
Doktora
Türkçe
2025
TarihAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖZDEMİR
- Merînîler Dönemi (592-869/1196-1465) sosyo-kültürel ve iktisadî hayat
The socio-cultural and economic life in the Period of Marinides (1196-1465)
ZEHRA GÖZÜTOK TAMDOĞAN
Doktora
Türkçe
2014
TarihMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLGÜN UYAR
- 9.- 11. yüzyıllarda Endülüs Emevileri ve Fatimi Devleti ilişkileri
Relations between Andalusian Umayyad and Fatimid state in 9th-11th centuries
ZEYNEP NUR ÖZMEN
- Fâtımî Devleti'nde kelbî idarecileri (H.296-443/m.909-1052)
The kalbid governors in the Fatimid State (A.H. 296–443/A.D. 909–1052)
HATİCE KAVAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM APAK