Azerbaycan Nağıllarındaki hilebaz arketipinin halk bilimi açısından incelenmesi
An analysis of the trickster archetype in Azerbaijani Folk Tales in terms of folklore
- Tez No: 960242
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NURSEL UYANIKER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 143
Özet
Masallar yüzyıllardır neredeyse her toplumda sözlü kültürün temel taşlarından biri olmuş, ağızdan ağıza ve nesilden nesile yolculuk yapmıştır. Gerçek hayatın doğrudan bir yansıması olarak nitelendirilebilecek bu anlatılar halk tarafından yaratılmakta ve kendine özgü özellikler barındırmaktadır. Halk edebiyatı ürünü olan masallarda halkın mücadeleleri, hisleri, düşünüş tarzları ve geçirdiği değişimler zengin imge ve semboller aracılığıyla anlatılmaktadır. Masallar bir ulusun kolektif bilincinden türemeleri sebebiyle toplumun bilinç dışına dair izler taşımaktadır. Bu çalışmada Hanefi Zeynallı tarafından derlenen yüz altmış beş masal metni içeren beş ciltlik Azerbaycan Nağılları isimli eser arketipsel sembolizm bağlamında Carl Gustav Jung'un hilebaz arketipi üzerinden halk bilimi açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Eser, Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerinde gerçekleştirilen saha çalışmasının ürünü olması, kapsamının genişliği ve içeriğinin çeşitliliği bağlamından Azerbaycan halkının kolektif bilincinde yer alan hilebaz arketipinin izini sürmede önem arz etmektedir. Yapılan literatür taramasında hilebaz arketipinin Türk halk edebiyatındaki tezahürünün kapsamlı olarak incelendiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle bu disiplinler arası çalışmada evrensel bir kavram olarak halk bilimi ürünlerinde kendine yer bulan hilebaz arketipinin Azerbaycan masallarındaki yeri tespit edilerek Türk halk bilimi literatüründeki eksiği kapatması umulmaktadır. Üç bölümden oluşan çalışma, tezin konusu, amacı, kapsamı ve yöntemini içeren giriş bölümüyle başlamaktadır. Birinci bölümde sembol, arketip, tip, oyun, oyunbaz, hilebaz arketipi ve Azerbaycan Nağılları eseri hakkında bilgi verilerek çalışmanın temel kavramları ortaya konulmuştur. Birinci bölümün ardından gelen ikinci bölümde hilebaz arketipinin imge ve işlevleri büyücü, kral ve vezir, hayvanlar, âşık/ozan üzerinden çeşitli anlatılardan örnekler verilerek aktarılmıştır. Üçüncü bölümde Azerbaycan Nağılları eserinde yer alan masallar üzerinden Azerbaycan masallarında tespit edilen hilebaz tiplerin genel işlevleri görünümleri ve anlatı içindeki rolleri açıklanmıştır. Sonuç bölümünde Azerbaycan Nağılları eserinde yer alan hilebaz arketipi hakkında yapılan çıkarımlar sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
For centuries, folk tales have been one of the cornerstones of oral culture in almost every society, passed down from mouth to mouth and generation to generation. These narratives, which can be considered direct reflections of real life, are created by people and contain distinctive features. In these products of folk literature, the struggles, emotions, ways of thinking, and transformations of the people are conveyed through rich imagery and symbolism. As folk tales emerge from the collective consciousness of a nation, they carry traces of the society's subconscious. This study aims to examine Azerbaijani Folk Tales, a five volume work compiled by Hanefi Zeynallı containing one hundred sixty five tales, within the framework of archetypal symbolism, specifically through Carl Gustav Jung's trickster archetype, from a folkloristic perspective. The work is significant for tracing the trickster archetype within the collective consciousness of the Azerbaijani people due to its broad scope, diversity of content, and being the product of fieldwork conducted in various regions of Azerbaijan. A review of the literature revealed a lack of comprehensive studies on the manifestation of the trickster archetype in Turkish folk literature. Therefore, this interdisciplinary research aims to fill this gap by identifying the role of the universally relevant trickster archetype, which appears in many folkloric traditions, within Azerbaijani folk tales, and contribute to the corpus of Turkish folklore studies. The study consists of three parts and begins with an introduction that outlines the topic, objectives, scope, and methodology of the thesis. The first chapter provides detailed explanations of key concepts such as symbol, archetype, type, play, playful, the trickster archetype, and the Azerbaijani Folk Tales collection. The second chapter presents examples from various narratives, the images and functions of the trickster archetype through characters such as the magician, king and vizier, animals, and minstrel. The third chapter analyzes the appearances, general functions, and narrative roles of the trickster types identified in the folk tales within Azerbaijani Folk Tales. The conclusion presents insights and interpretations regarding the trickster archetype found in this collection.
Benzer Tezler
- Tebriz aşıklık geleneğinde destan söyleme
Telling story in ashiq tradition in Tabriz
NABİ KOBOTARİAN
Doktora
Türkçe
2015
Halk Bilimi (Folklor)Çukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERMAN ARTUN
- Azerbaycan'da doğal gaz tüketiminin yapay zeka yöntemleri ile analizi ve tahmini
Analysis and estimation of natural gas consumption in Azerbaijan with artificial intelligence methods
TAYYAR MADINAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiBursa Teknik ÜniversitesiAkıllı Sistemler Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYTAÇ YILDIZ
- Azerbaycan halk müziği çalgı topluluklarının icra geleneğindeki heterofonik doku uygulamalarından yola çıkarak bir beste çalışmalası
A composition study based on heterophonic texture practices in the performance tradition of azerbaijan folk music ensembles
YUSIF BAYRAMOV
- Azerbaycanda bütçeleme sistemleri ve modelleri ile bütçe giderlerinin belirlenmesi üzerine inceleme
An examination on budgeting systems and models and determination of budget expenditures in Azerbaijan
TOFİQ BAĞIROV
- Azerbaycan'da bir musikişinas: Fəxrəddin (Salim) Baxşəliyev
A musician in Azerbaijan: Fəxrəddin (Salim) Baxşəliyev
HATİCE TAŞ ÇOLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
BiyografiHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMA DİNÇ