Bir sultan ve bir entelektüel: Kansu Gavri'nin sohbet meclisleri ve meşruiyet inşası
A sultan and an intellectual: Qansuh al-Ghawri's majalis of discourses and the construction of legitimacy
- Tez No: 963302
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ KASIM KOPUZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
Bu çalışma, geç dönem Memlük sultanlarından Kansu Gavri'nin (ö. 1516) sohbet meclisleriniya birer entelektüel faaliyet olmayıp, aynı zamanda siyasi otoritenin temsili ve meşruiyetinin inşası bağlamında değerlendirir. Sultan Gavri'nin düzenlediği ve yazıya aktarılan meclislerdeki tartışmalar; fıkıh, tefsir ve hadis gibi klasik İslamî ilimler çerçevesinde yürütülmekle birlikte, hükümdarın ilim ehliyle kurduğu ilişkileri ve bu ilişkilerin siyasal temsildeki rolünü de gözler önüne serer. Çalışmanın temel sorusu, Kansu Gavri'nin sohbet meclislerinin onun meşruiyetini nasıl temsil ettiği, inşa ettiği ve yeniden ürettiğidir. Tez, bu soruya yanıt ararken hem nitel metin çözümlemesine hem de tarihsel bağlam değerlendirmesine dayalı bir yöntem izlemektedir. Birincil kaynaklar arasında Nefâ'isü'l-Mecâlisi's-Sultâniyye fî Hakâ'iki'l-Esrâri'l-Kur'âniyye, el-Kevkebü'd-Dürri fî Mesâ'ili'l-Gavri,ve Kitâbü Ukûdi'l-Cevheriyye fî'n-Nevâdiri'l-Gavriyye gibi meclis metinleri ile İbn İyâs'ın kroniği yer almaktadır. Özellikle Nefâ'isü'l-Mecâlisi's-Sultâniyye fî Hakâ'iki'l-Esrâri'l-Kur'âniyye metni, hükümdarın entelektüel temsil stratejilerinin ve meşruiyet söylemlerinin yoğunlaştığı bir örnek olarak derinlemesine analiz edilmiştir. Çalışmada, söz konusu metinlerin bilgi aktarımı amacı taşımadığı bununla birlikte sultanın otoritesini söylemsel düzlemde pekiştiren ve saray çevresinde temsiliyetini kuran yapılar olarak işlev gördüğü ortaya konmuştur. Tez iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Kansu Gavri'nin siyasi ve entelektüel portresi, iktidar stratejileri, ekonomik ve askeri reformları tarihsel bağlamıyla birlikte ele alınmıştır. İkinci bölümde ise sohbet meclislerinin yapısı, temsil dili ve telif amaçları çerçevesinde hükümdarlık tahayyülünün nasıl şekillendiği ve meşruiyet söyleminin nasıl kurgulandığı incelenmiştir. Bu tez, geç dönem Memlük tarihini yalnızca çöküş paradigması çerçevesinde değil; temsil ve entelektüel üretim bağlamında yeniden değerlendirmeye imkân tanımaktadır. Böylece Kansu Gavri siyasi krizlerle mücadele eden bir sultan ve ilmî otoriteyi temsil eden entelektüel bir figür olarak ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the intellectual gatherings (majālis) held by the late Mamluk sultan Qānṣūh al-Ghawrī (d. 1516), not merely as cultural traditions but as arenas for the performance of political authority and the construction of legitimacy. The discussions recorded in these gatherings—conducted under the sultan's leadership and documented in writing—reflect scholarly engagement in disciplines such as jurisprudence, Qur'anic exegesis, and hadith. At the same time, they offer insight into the sultan's relationship with the scholarly elite and the political symbolism embedded in these relationships. The central research question asks: How did Qānṣūh al-Ghawrī's intellectual assemblies represent, produce, and reconstruct his legitimacy and authority? The study employs a qualitative methodology, combining textual analysis with historical contextualization. Primary sources include Nefâ'isü'l-Mecâlisi's-Sultâniyye fî Hakâ'iki'l-Esrâri'l-Kur'âniyye, el-Kevkebü'd-Dürri fî Mesâ'ili'l-Gavri, and Kitâbü Ukûdi'l-Cevheriyye fî'n-Nevâdiri'l-Gavriyye, alongside contemporary chronicles such as those of Ibn Iyās. Particular focus is placed on Nafāʾis al-Majālis, analyzed as a site where intellectual discourse is interwoven with political representation. The study argues that these texts were not only vehicles of scholarly exchange but also performative and discursive spaces in which the sultan's legitimacy was constructed and reaffirmed. The thesis is divided into two main chapters. The first explores Qānṣūh alGhawrī's political and intellectual profile in its historical context, examining his reign, reforms, and cultural initiatives. The second chapter focuses on the structure and rhetoric of his majālis, analyzing how sultanic representation and legitimacy were articulated through textual discourse and authorial framing. By shifting focus from narratives of decline to practices of representation and intellectual production, this study seeks to reinterpret late Mamluk history. It repositions Qānṣūh al-Ghawrī not only as a ruler grappling with crisis but also as a sovereign figure actively engaged in the symbolic and scholarly production of his authority.
Benzer Tezler
- آراءُ جميل أكبر في 'المصلحة المرسلة' و'الترك النبوي' وأثرها في السياسة الشرعية من خلال كتابه 'قَصُّ الحَقِّ'
Cemil Ekber'in 'Doğruyu Söylemek' adlı kitabı bağlamında 'el-maslaha el-mürsele' ve 'Peygamberin terk eylemi' konularındaki görüşleri ve bunların siyaset-i şer'iyye üzerinde etkisi
AKRAM BOUTEBIBA
Yüksek Lisans
Arapça
2024
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İRFAN İNCE
- Mimari akımlar, üsluplar ve yapı malzemeleri bağlamında Hasan Fethi
Hassan Fathy in the context of architectural movements, styles and building materials
ENES UYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUSUF CİVELEK
- The portrait of a late Ottoman Islamist intellectual and statesman: Said Halim Pasha (1864-1921)
Son dönem Osmanlı İslamcı bir entelektüel ve devlet adamının portresi: Said Halim Paşa (1864-1921)
ALİ DEMİREL
Doktora
İngilizce
2024
TarihOrta Doğu Teknik ÜniversitesiTarih Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞEFİKA AKİLE ZORLU DURUKAN
- Mahfil Mecmuası bağlamında Tahirü'l Mevlevi'nin entelektüel çevresi
Intellectual Circle Of Ṭāhır Al-Mawlawī In the context Of 'Mahfıl Majmūʿa'
ÖMER GÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
TarihFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE CANLI
- Bilim ve modernleşme perspektifinde bir Osmanlı entelektüeli: Doktor Abdullah Cevdet
An Ottoman intellectual in the perspective of science and modernization: Doctor Abdullah Cevdet
MUHAMMET İSLAM DURAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
FelsefeBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUSUF YILDIZ