Türkiye'nin Suriye-İsrail arasındaki arabuluculuk sürecinin değerlendirilmesi: 2005-2009
Evaluation of turkey's mediation process between Syria and Israel: 2005–2009
- Tez No: 963516
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SELİN KARANA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Uluslararası İlişkiler, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Suriye, İsrail, Türkiye, Arabuluculuk, Çatışma Çözümü, Kolaylaştırıcı Arabuluculuk, Golan Tepeleri, Olgun An, Dış Politika, Turkey, Israel, Syria, Mediation, Conflict Resolution, Facilitative Mediation, Ripeness, Golan Heights, Diplomacy, Foreign Policy
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 123
Özet
Bu çalışma, Türkiye'nin 2008 yılında İsrail ve Suriye arasındaki arabuluculuk sürecinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardında yatan nedenleri, kavramsal ve teorik temelleri çatışma çözümü disiplini içerisinde oluşan uluslararası arabuluculuk yaklaşımının kavram setleri ve teorik metodolojik araçları doğrultusunda analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda söz konusu arabuluculuk süreci; arabuluculuk yöntemleri/modelleri, arabuluculuk stratejileri ve arabuluculuk motivasyonları olmak üzere uluslararası arabuluculuk yaklaşımının üç temel kavram seti çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın temel savı, Türkiye'nin 2005-2008 yılları arasındaki Suriye ve İsrail arasındaki arabuluculuk sürecinin başarısız olarak sonuçlanmasında Türkiye'nin uyguladığı arabuluculuk yöntemi/modelinin ve arabuluculuk stratejisinin etkisi araştırılırken, bir diğer arabuluculuk kavram seti olan arabuluculuk motivasyonları kapsamında ise tarafların süreç içerisinde sahip oldukları çıkar algılamaları ve zamanlanma/olgun an (ripeness) kavramı çerçevesinde Türkiye'nin bir arabulucu aktör olarak bu sürece dahil olma nedenleri ve tarafların süreç içerisinde sahip oldukları çıkar algılamaları çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiş, birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılmış, süreç analizi yöntemiyle süreç içerisindeki gelişmeler kronolojik olarak ele alınmıştır. Çalışma kapsamnda elde edilen bulgular, her ne kadar taraflar arasındaki iletişimin sağlanması ve karşılıklı diyalog sürecinin başlaması kapsamında Türkiye'nin tercih ettiği iletişim temelli arabuluculuk modeli ve arabuluculuk stratejisinin başarılı olduğunu ortaya koysa da; taraflar arasında nihai bir barışın sağlanamaması, söz konusu sürecin başarısız bir arabuluculuk girişimi olarak nitelendirilmesine neden olmuştur. Çalışma kapsamında, Suriye ve İsrail arasındaki çıkar algılamalarının sahip olduğu derin uyumsuzluklar, söz konusu sürecin başarısız olarak sonuçlanmasındaki en temel etkenlerden biri olarak tespit edilmiştir. Aynı zamanda İsrail iç siyasetinde söz konusu sürecin, Suriye ve İsrail arasında meydana gelen kapsamlı bir barış olarak değil, hakkında yolsuzluk iddiaları bulunan dönemin İsrail Başbakanı Ehud Olmert için bir“çıkış kapısı”olarak değerlendirilmesi; İsrail diplomasisinin arabuluculuk süreci içerisinde siyasi risk alma ve diplomatik manevra kabiliyetini sınırlandırmıştır. Suriye'nin ise süreç içerisinde İsrail tarafından öne sürülen koşulları yerine getirme konusundaki isteksiz ve önyargılı tutumu, söz konusu sürecin başarısız olarak sonuçlanmasında rol oynayan temel etkenlerden bir diğeri olarak değerlendirilmiştir. Suriye ve İsrail kaynaklı bu iki durum, Türkiye'nin tercih ettiği arabuluculuk araçları ile aşılamamış ve söz konusu arabuluculuk girişimi başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Sonuç olarak, Türkiye'nin 2005-2009 yılları arasında Suriye ve İsrail arasındaki arabuluculuk girişiminin başarısızlığı; öncelikli neden olarak İsrail ve Suriye'nin karşılıklı çıkar algılamalarındaki farklılıklardan ziyade, İsrail iç siyasetinde meydana gelen gelişmelerin diplomatik sürece yansıyan etkisi çerçevesinde şekillendiği öne sürülmüştür. Bu bağlamda, İsrail iç kamuoyunun söz konusu süreci kapsamları bir barış süreci olarak değil, dönemin Başbakanı Ehud Olmert'in yolsuzluk iddialarına karşılık bir“çıkış kapısı”olarak değerlendirmesi, arabuluculuk süreci boyunca İsrail tarafından kaynaklı olabilecek diplomatik inisiyatiflerin alınmasını ve müzakere esnekliğinin sağlanmasını sınırladığı; ayrıca Türkiye'nin tercih ettiği arabuluculuk modeli ve stratejisinin, bu sınırlılıkları aşmakta yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda çalışma, Türkiye'nin 2005-2009 sürecindeki arabuluculuk girişiminin, uluslararası arabuluculuk girişimlerinin başarısında, tarafların sahip olduğu iç faktörlere ve arabulucu aktörün tercih ettiği arabuluculuk modeli ve arabuluculuk stratejisi etkisine örnek bir vaka olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Bu çalışmanın ilk bölümünde, Türkiye'nin 2005-2009 yılları arasında Suriye ve İsrail arasında yürüttüğü arabuluculuk sürecine yönelik araştırma sorusu belirlenmiş, çalışmanın akademik önemi açıklanmış ve nitel araştırma yöntemi çerçevesinde nasıl bir analiz yürütüldüğü detaylandırılmıştır. İkinci bölümde, uluslararası arabuluculuk literatüründe yer alan arabuluculuk modelleri, stratejileri ve motivasyonları olmak üzere üç ana kavramsal kategori çerçevesinde çatışma çözümü literatürü içerisindeki temel arabuluculuk modellerinin teorik temelleri açıklanmıştır. Arabuluculuk yaklaşımının kavram setlerinden bir diğeri olan arabuluculuk stratejileri ise iletişim, koordinasyon ve taviz/yaptırım stratejileri olmak üzere üç temel kategori çerçevesinde ttanımlanmıştır. Bir arabuluculuk süreci içerisindeki aktörlerin arabuluculuğa neden dahil olduklarını ve başarılı bir arabuluculuk sürecinin temel koşullarından biri olarak nitelendirilen zamanlama/olgun an (ripeness) kavramı çerçevesinde değerlendirilen arabuluculuk motivasyonları ise çalışmanın teorik analizinin altyapısı oluşturan üç ana başlık olarak oluşturulmuştur. Üçüncü bölümde ise Türkiye'nin Suriye ile İsrail arasındaki arabuluculuk girişimi, sürecin kronolojik şeması çerçevesinde detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu bölümde öncelikle Suriye ve İsrail arasındaki temel uyumsuzluklar, karşılıklı ilişkilerin tarihsel arka planı çerçevesinde ele alınmış ve bu çerçevede ön plana çıkan Golan Tepeleri uyuşmazlığı hususunun uyumsuzluktaki rolü ele alınmıştır. Ardından Türkiye'nin bu süreçte benimsediği kolaylaştırıcı/iletici arabuluculuk modeli analiz edilmiş; arabuluculuk sürecindeki iletişim stratejisi ise doğrultusunda yürüttüğü mekik diplomasisi örnekleriyle desteklenmiştir. Son olarak, arabuluculuk sürecinin motivasyonel kaynakları itibariyle Türkiye'nin bu sürece dahil olmasındaki motivasyonları, Suriye ve İsrail tarafından ise bölgesel güvenlik, diplomatik prestij ve uluslararası rol arayışı çerçevelerinde ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This thesis investigates the primary reasons behind the failure of Turkey's mediation initiative between Israel and Syria during the period from 2005 to 2008. The analysis is grounded within the theoretical and conceptual framework of international mediation as developed in the field of conflict resolution. The study adopts a three-dimensional conceptual lens comprising mediation models/methods, mediation strategies, and mediation motivations. Within this framework, the thesis examines both the approach and tools employed by Turkey, as well as the positions and perceptions of the conflicting parties. The main argument posits that the failure of the mediation process is partly attributable to the limitations inherent in Turkey's chosen mediation model and strategy. In parallel, the study also explores the motivations of the conflicting parties, particularly their perception of national interests and the timing of the process, drawing upon the concept of“ripeness.”Methodologically, the study employs a qualitative approach, making use of both primary and secondary sources, and applies process tracing to evaluate the chronological development of the mediation effort. Findings indicate that although Turkey's facilitative and communication-oriented mediation method successfully initiated dialogue between the parties, it failed to produce a lasting peace agreement. A central reason for this failure was the deep incompatibility in the perception of interests between Syria and Israel. Additionally, the process was significantly constrained by internal political dynamics within Israel-most notably, corruption allegations directed at then-Prime Minister Ehud Olmert, which limited his capacity to take political risks and show diplomatic flexibility. From the Syrian perspective, the lack of willingness to meet the preconditions set by Israel further hindered progress. These structural and political limitations, stemming from both parties, proved resistant to the limited toolkit of Turkey's non-interventionist facilitative mediation model. Consequently, the process ended without achieving its intended objectives. The study concludes that the failure of Turkey's mediation was shaped less by mutual interest divergences and more by internal constraints-especially within Israel-that disrupted the diplomatic momentum. Furthermore, the limits of Turkey's mediation strategy and model rendered it ineffective in overcoming these challenges. Ultimately, this case demonstrates how the success of international mediation efforts depends not only on external facilitation, but also on the internal political readiness of the conflicting parties and the adaptability of the mediator's approach. In the first chapter of the study, the research question regarding Turkey's mediation process between Syria and Israel from 2005 to 2009 is defined, the academic significance of the study is explained, and the methodological framework based on qualitative research is elaborated. The second chapter presents the theoretical foundations of the main mediation models in the conflict resolution literature by focusing on three conceptual categories in international mediation literature: mediation types, mediation strategies, and mediation motivations. Mediation strategies, which constitute another conceptual set of the mediation approach, are defined under three main categories: communication, coordination, and concession/sanction strategies. Mediation motivations-evaluated in the context of why actors engage in a mediation process and the concept of timing/ripeness, considered one of the fundamental conditions for successful mediation-form the analytical framework of the study. n the third chapter, Turkey's mediation initiative between Syria and Israel is examined in detail within a chronological framework. In this section, the underlying incompatibilities between Syria and Israel are first addressed through the historical background of their bilateral relations. In this context, the role of the Golan Heights dispute as a prominent source of incompatibility is discussed. Then, Turkey's adoption of the facilitative/communicative mediation model is analyzed, and its communication-based strategy is supported by examples of shuttle diplomacy implemented during the process. Finally, in terms of motivational factors, Turkey's reasons for engaging in the mediation process are evaluated, while Syria's and Israel's motivations are analyzed through the lenses of regional security, diplomatic prestige, and aspirations for international influence.
Benzer Tezler
- Bölgesel arabuluculuk faaliyetleri: Türkiye örneği
Regional mediation activities: Turkish case
FATİH YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2015
Uluslararası İlişkilerKara Harp Okulu KomutanlığıGüvenlik Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜREL YILMAZ ŞAHİN
- Lessons learned from Turkey's international mediation efforts in Syrian-Israeli and Palestinian-Israeli conflicts since 2002: Impact of impartiality of the mediator on the mediation outcomes
2002?den itibaren İsrail-Suriye ve İsrail-Filistin uyuşmazlıklarında Türkiye?nin arabuluculuk girişimlerinden öğrenilenler: Arabulucunun tarafsızlığının arabuluculuk sonuçlarına etkileri
CAN ÖZCAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
Uluslararası İlişkilerSabancı ÜniversitesiUyuşmazlık Analizi ve Çözümü Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. DOĞA ULAŞ ERALP
- Türkiye'nin Filistin politikası (1979-2009)
Turkey's Palestine policy (1979-2009)
ERKAN ERTOSUN
Doktora
Türkçe
2012
Siyasal BilimlerAnkara ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER KÜRKÇÜOĞLU
- İkibinli yıllarda Türkiye-İsrail ilişkileri
Turkish-Israeli relations in the 2000s
ŞEFİK KOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Siyasal BilimlerSakarya ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. KEMAL İNAT
- Beşar Esad Dönemi Suriye Dış Politikası ve Türkiye'nin Güvenliğine Etkileri
Syria Foreign Policy in Bashar Asad Period and It's Effects on Turkey's Security
YEŞİM ÖZGEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Uluslararası İlişkilerHarp Akademileri KomutanlığıStrateji ve Stratejik Araştırmalar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN DAĞCI