İbn Cinnî'de Kur'an fonetiği ve kurucu tecvid ulemasına etkileri
Quran phonetics in Ibn Jinnī and its effects on the founding tajweed scholars
- Tez No: 963739
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İSHAK KIZILASLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kur'ân-ı Kerîm Okuma ve Kırâat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 92
Özet
Bu çalışma Hicrî IV. asrın önde gelen dil bilimcilerinden biri olan İbn Cinnî'nin Kur'an fonetiği görüşlerini ortaya koymayı ve bu görüşlerin tecvîd ilminin kurucusu addedilen Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Amr ed-Dânî ve Abdulvehhâb el-Kurtubî'nin eserleri üzerindeki etkilerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın ilk bölümünde fonetik alanında öncü bir isim olan İbn Cinnî'nin“Sırru sınâ'ati'l-i'râb”ve“el-Hasâis”adlı eserleri temel alınarak kendisinin sesin mahiyeti ve harfe dönüşümü, harfin mahreç ve sıfatları gibi temel fonetik kavramları ele alışı ve bu konulardaki özgün katkıları incelenmiştir. İkinci bölümdeyse kurucu tecvîd ulemâsının“er Ri'âye li tecvîdi'l-kırâe”,“et-Tahdîd fi'l-itkân ve't-tecvîd”,“el-Mûdih fi't-tecvîd”gibi temel eserleri üzerinde mukayeseli bir yöntemle İbn Cinnî'nin fonetik anlayışı ve tespitlerinin ne ölçüde etkili olduğu saptanmıştır. Tezde uygulanan yöntem İbn Cinnî'nin“Sırru sınâ'ati'l-i'râb”ve“el Hasâis”eserleri temel alınarak, ses olgusu, harflerin mahreçleri ve sıfatları ile hareke, sükûn ve med gibi kavramların tecvîd âlimlerinin eserleriyle karşılaştırılarak döküman analizi olarak tercih edilmiştir. Bulgular, İbn Cinnî'nin Arapça seslerin mahiyetini doğrudan konu edinen müstakil bir disiplin olan“ilmü'l-esvât”ın öncü ismi olup müstakil bir ilim dalı haline getiren, Sîbeveyh'in mirasını geliştiren ve Abdulvehhâb el-Kurtubî başta olmak üzere tecvîd ulemâsı üzerinde derin etkiler bırakan ilmi bir kişi olduğunu göstermektedir. Özellikle Abdulvehhâb el-Kurtubî'nin, harfin tanımı, mahreç sıralaması ve sıfatların tasnifi gibi konularda İbn Cinnî'nin görüşlerini ve terminolojisini büyük ölçüde bire bir aktardığı fakat İbn Cinnî'den hiç bahsetmediği bilakis neredeyse her görüşünü Sîbeveyh'e dayandırdığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, bu tez, İbn Cinnî'nin tecvîd ilminin teorik altyapısına sağladığı katkıları vurgulamakta ve fonetik bilimine dair birikiminin sonraki âlimler üzerindeki izlerini ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to reveal the phonetic views of Ibn Jinnī, one of the prominent linguists of the 4th century AH, regarding the Qur'an, and to determine the influence of these views on the works of key figures considered the founders of the science of tajwīd, namely, Makkī b. Abī Ṭālib (d. 437/1045), Abū 'Amr al-Dānī (d. 444/1052), and 'Abd al-Wahhāb al-Qurṭubī (d. 461/1068). In the first part of the study, based on Ibn Jinnī's work Sirr Ṣinā'at al-I'rāb, his pioneering role in the field of phonetics, his treatment of the nature of sound and its transformation into letters, the articulation points (makhārij) and characteristics (ṣifāt) of letters, and his original contributions to these fundamental phonetic concepts are examined. The second part employs a comparative method to assess the extent to which Ibn Jinnī's phonetic approach and insights influenced the foundational works of the aforementioned tajwīd scholars, such as al-Ri'āyah li-Tajwīd al-Qirāʾah, al-Taḥdīd fī al-Itqān wa al-Tajwīd, and al-Mūḍiḥ fī al-Tajwīd. The methodology of the thesis involves a comparative analysis of the phonetic phenomena—such as sound, articulation points, letter characteristics, vowelization, sukoon, and madd—as discussed in Ibn Jinnī's Sirr Ṣinā'at al I'rāb and in the works of the foundational tajwīd scholars. The findings demonstrate that Ibn Jinnī was a pioneering figure in the independent discipline of 'ilm al-aṣwāt (phonetics), who further developed the legacy of Sībawayh and had a profound influence on later tajwīd scholars, particularly 'Abd al-Wahhāb al-Qurṭubī. It was especially observed that al-Qurṭubī closely adopted Ibn Jinnī's views and terminology—particularly in defining letters, ordering articulation points, and classifying phonetic characteristics—yet made no direct reference to him, instead attributing nearly all such views to Sībawayh. In conclusion, this thesis highlights Ibn Jinnī's contributions to the theoretical foundations of the science of tajwīd and traces the influence of his phonetic legacy on subsequent scholars.
Benzer Tezler
- Kıraat ilminde şâzzın anlamsal seyri
The semantic progress of shādhdh in the science of the recitations of the Qur'ān
MELEK BULUT
- Arap dilinde kural dışı gibi görünen kullanımlara İbn Cinnî'nin yaklaşımı
Ibn Jinni's approach to exceptional uses in the Arab language
YUSUF DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinFırat ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE MEYDANOĞLU
- İbn Cinnî'nin el-Muhteseb isimli eseri bağlamında şâz kıraâtlere yaklaşımı ve şâz kıraâtleri delillendirmesi
Ibn Jinni's approach and his proving of shadh qiraat's in the context of hi̇s book named al-Muhtasab
HAVVA NUR NAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ ÖGE
- İştikâk-ı Kebîr'in Kur'ân ayetlerine tatbiki: ب – ح – ر / be – ha – ra ve ح – ل – م / ha – le – me örnekliğinde bir inceleme
The application of al-ishtiqāq al-Kabīr to the verses of the Qur'ān: a review within the framework of ب – ح – ر / ba – ḥa – ra and ح – ل – م / ḥa – la – ma
REYHAN OLGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dilbilimİbn Haldun ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İHSAN KAHVECİ
- İbn Cinnî'nin El-luma' Fi'l-Arabiyye adlı eserinde geçen ayetlerin istişhâd vecihleri
The aspects of qur'anic verses cited as evidence in Ibn Jinnī's 'Al-lumaʿ Fi'l-ʿArabiyya
ABDULVAHAP ÖZGÜÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DilbilimMardin Artuklu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAMİT SALİHOĞLU