Osmanlı Devleti'nde İhtira Beratı Kanunu ve yapılan icatlar (1879-1922)
Patent Law and inventions in the Ottoman Empire (1879-1922)
- Tez No: 965223
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE GÜMÜŞSOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 334
Özet
Günlük yaşamın ihtiyaçlarına cevap verecek ve insanlara daha kaliteli bir yaşam tarzı sunacak birçok icadın teknoloji ürünü hâline dönüşmesi ve yaygınlaşması, Sanayi Devrimi ile gerçekleşmiştir. İlerlemenin ve gelişmenin önemini kavrayan Osmanlı Devleti de Batı teknik ve biliminden yararlanarak kendi teknik bilgi ve teknolojisini oluşturmuştur. Bu çerçevede Osmanlı Devleti, Avrupa'da yapılan birçok buluş ve icadı kendi ülkesine transfer etmeye çalışmış, bugünkü patent kanununun temelini oluşturan İhtira Beratı Kanunu'nu Avrupa'daki örnekleri gibi yürürlüğe koymuştur.1844 Fransız Patent Kanunu'nun bir çevirisi olarak uygulamaya koyulan kanun, yapılan çeşitli düzenlemeler ve ilaveler ile daha kapsamlı hâle getirilmiştir. Osmanlı ülkesinin modernleşmesi ve gelişmesinde çok önemli bir adım olarak İhtira Beratı Kanunu, bugünkü modern Türkiye Cumhuriyeti'nin Sınaî Mülkiyet Hakları konusunda gereken hukukî alt yapısının atıldığı önemli bir evredir. Müslüman ve gayrimüslim Osmanlı vatandaşı mucitler de yürürlüğe koyulan İhtira Beratı Kanunu'na göre gerekli resmî prosedür ve şartları yerine getirdikten sonra İhtira Beratı sahibi olabilmiştir. Çeşitli kategoride icatlar tasarlayan yerli mucitler, ülkenin sanayi ve teknolojisinin gelişmesi için teşvik olunmaları doğrultusunda her zaman hoşgörü ve anlayış ile karşılanmıştır. Devlet makamına sunulan icatlara karşı ciddi bir tavır takınılmış en önemsiz ve basit gibi görünen icatlar dahi bilimsel ve teknik incelemelere alınmıştır. Fennî ve teknik incelemelerden olumlu sonuç alan mucitler bundan sonraki aşamada İhtira Beratını almaya hak kazanabilmiştir. Yerli mucitler belki ülkelerinin kaderini değiştirecek, dünya teknolojisinin ilerlemesine katkı sağlayacak icatlar geliştiremeseler de önemli bir adım atmışlardır. Nitekim mucitlerin icatlarını gerçekleştirmesinde ülkenin iktisadi durumu, toplumsal yapı ve zihniyeti, eğitim sistemi, sanayi ve teknolojisinin ulaştığı seviye gibi birçok etken göz önünde bulundurulduğunda gayet iyi bir derecede teknolojik bir bilgi ve beceri birikimine sahip oldukları görülmektedir. Teknik bilgi birikimi ve teknoloji transferini başarılı bir şekilde uygulayan yerli mucitler, yetiştikleri ve içinde yer aldıkları toplumun ihtiyaçlarına göre ve Osmanlı milli sanayisine katkıda bulunacak önemli icatlar gerçekleştirmişlerdir.
Özet (Çeviri)
The transformation of numerous inventions into technological products capable of addressing the demands of daily life and offering individuals a higher standard of living was made possible by the Industrial Revolution. Recognising the critical importance of progress and innovation, the Ottoman Empire sought to cultivate its own body of technical knowledge and technological capacity by drawing upon Western science and technology. Within this framework, the Empire aimed to transfer many European discoveries and inventions to its own domain and enacted the Law of Privileged Invention Certificates, which laid the foundation for contemporary patent law, in a manner modelled after European examples. Initially introduced as a translation of the French Patent Law of 1844, the Ottoman law was gradually expanded through various amendments and additions, rendering it more comprehensive. This law constituted a highly significant step in the modernisation and development of the Ottoman Empire and represented a crucial phase in laying the legal foundation for industrial property rights as established in today's Republic of Türkiye. Both Muslim and non-Muslim Ottoman inventors were able to obtain invention privileges upon fulfilling the required legal procedures and conditions set forth by this law. Domestic inventors who produced innovations across a range of categories were consistently supported with tolerance and understanding, particularly in view of the aim to stimulate national industrial and technological advancement. The state adopted a serious and attentive stance toward inventions submitted to its authority, subjecting even the most seemingly trivial or simple designs to rigorous scientific and technical examination. Inventors whose proposals yielded favourable evaluations during these assessments became eligible to receive official invention privileges. Although these local inventors may not have introduced inventions capable of reshaping the fate of the nation or revolutionising global technology, they nevertheless undertook a highly significant endeavour. Despite the country's economic circumstances, social structure, educational system, and the stage it had reached in industrial and technological development, it is evident that these inventors possessed a remarkable accumulation of technological knowledge and practical skill. Possessing this body of technical knowledge and successfully engaging in technology transfer, local inventors produced remarkable innovations shaped by the needs of the communities in which they were raised, and made substantial contributions to the advancement of the Ottoman national industry.
Benzer Tezler
- Osmanlı Devleti'nde patent uygulaması: İhtira Beratı Kanunu
Application of patents in the Ottoman Empire: Ihtira Beratı law
SILA ŞAHİN
- Osmanlı Devleti'nde fikri mülkiyet: 1850 – 1914
Intelectual property in the Ottoman Empire: 1850 – 1914
TOLGA AKAY
- 12 numaralı Ayntab Şer'iyye Sicili'nin transkripsiyonu ve değerlendirmesi (H.1027-1028/M.1618-1619.s.303-397)
The transcription and evaluation of Ayntab Sheria Record/Registry numbered 12 (H.1027-1028 / M.1618-1619 pages 303-397)
SEVİL ÖZOĞLU
- 1765-1768 yılları arasında Konya'da sosyal ve ekonomik hayat (59 numaralı Konya şer'iye siciline göre)
The social and economic life between 1765 and 1768 in Konya (according the 59th of şer'iye register of Konya)
MEVLÜT FARUK KARACAOĞLU
- 135 numaralı Kayseri Şer'iyye Sicilinin (H.1158/M.1745) transkripsiyon ve değerlendirilmesi (S.1-106)
Transcription and evaluation of Kayseri Şer'iyye Records number 135 (H.1158/M.1745) (P.1-106)
BİLGE ÖZSİPAHİOĞLU
