Modernleşme ve toplumsal değişim bağlamında Türk ordusunun sosyolojik analizi
Sociological analysis of the Turkish army in the context of modernization and social change
- Tez No: 965375
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA YAHYA KESKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 596
Özet
Askerî sosyoloji, ordunun toplumsal, siyasi ve ekonomik yönlerini inceleyerek bu unsurların toplumsal ve siyasal sonuçlarını anlamayı amaçlayan bir disiplindir. Bu bağlamda disiplin, sosyalizasyon, eğitim, liderlik, askeri kültür, aile yapısı ve sivil-asker ilişkileri gibi konuları kapsamaktadır. Türk modernleşme sürecinde ordu, yalnızca bir savunma kurumu değil, aynı zamanda toplumsal dönüşümün ve modernleşmenin öncüsü olmuştur. Osmanlı'dan Cumhuriyet'e uzanan süreçte eğitim, teknoloji, ekonomi ve kültürel değerlerin yeniden şekillenmesinde ordunun merkezi bir rol üstlendiği görülmektedir. Türkiye'nin yakın tarihinde Ergenekon ve Balyoz davaları, 15 Temmuz darbe girişimi, teğmenler olayı ve yemin töreni tartışmaları, ordu-toplum ilişkisinin güncelliğini ortaya koymuştur. Bu gelişmeler, halkın orduya bakışını etkilemiş ve ideolojik tartışmaları derinleştirmiştir. Bu durum, sosyolojik açıdan incelenmesi gereken bir sosyal problem niteliği taşımaktadır. Bir sosyal problemin tanımı için anlamlı sayıda insanı etkilemesi, kaynağının belirlenebilir olması ve çözümler geliştirilebilmesi önemlidir (Adak, 2018). Bu doktora tezinin amacı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin modernleşme ve toplumsal dönüşüm sürecindeki rolünü tarihsel ve güncel boyutlarıyla incelemektir. Temel problem, TSK'nın modernleşmede nasıl bir aktör olarak konumlandığı, bu süreci hangi araçlarla şekillendirdiği ve toplumla ilişkisini hangi dinamikler üzerinden kurduğudur. Araştırmada nitel yöntem kullanılmış; farklı sosyal ve ideolojik arka planlara sahip katılımcılarla derinlemesine mülakatlar yapılmış, veriler tematik analiz yöntemiyle değerlendirilmiş ve literatür ile tarihsel belgelerle karşılaştırılmıştır. Elde edilen bulgular, TSK'nın yalnızca güvenlik sağlayıcı değil, aynı zamanda kurucu, ideolojik yönlendirici ve sosyal mühendislik işlevi gören bir yapı olduğunu göstermektedir. Ordu, modernleşmenin taşıyıcısı olurken toplumla ilişkilerinde hem güven hem de gerilim üretmiştir. Savunma sanayii, kadınların temsili, laiklik vurgusu ve siyasetle mesafeli duruş, bu çok boyutlu etkileşimin öne çıkan başlıklarıdır. Sonuç olarak, TSK'nın Türkiye'nin modernleşme sürecine etkisi çok katmanlıdır. Bu tez, askeri kurumların toplumsal dönüşümdeki rolünü sosyolojik bir çerçevede incelemekte, askerî sosyoloji alanına kuramsal ve ampirik katkılar sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Military sociology examines the social, political, and economic aspects of the military and their societal consequences, addressing issues such as discipline, socialization, education, leadership, culture, family structures, and civil-military relations. In Turkish modernization, the military has functioned not only as a defense institution but also as a leading actor of social transformation, playing a central role from the Ottoman Empire to the Republic in reshaping education, technology, economy, and cultural values. In recent history, events such as the Ergenekon and Balyoz trials, the July 15 coup attempt, the cadet incident, and oath-taking controversies have highlighted the ongoing significance of civil-military relations, shaping public perceptions and deepening ideological debates. Such dynamics constitute a social problem requiring sociological inquiry, defined by its broad impact, identifiable sources, and potential for solutions (Adak, 2018). This dissertation examines the role of the Turkish Armed Forces (TAF) in modernization and social transformation from historical and contemporary perspectives. Using a qualitative methodology, in-depth interviews with participants from diverse backgrounds were thematically analyzed and compared with historical documents and literature. Findings show that the TAF has acted not only as a security provider but also as a founding actor, ideological guide, and tool of social engineering. While carrying modernization, it has generated both trust and tension in society. Developments in the defense industry, women's institutional representation, secularism, and political stance emerge as key themes of this multidimensional interaction. In conclusion, the TAF's influence on Turkey's modernization is multilayered. This dissertation offers a sociological framework for understanding the role of military institutions in social transformation and contributes both theoretically and empirically to military sociology.
Benzer Tezler
- Yabancılaşma açısından Hasan Ali Toptaş anlatılarında yapı ve izlek
Structure and theme in the narratives of Hasan Ali Toptaş in terms of alienation
FATİH UYAR
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM TÜZER
- Theodor Fontane ve Ahmed Rasim'in eserlerinde 19. yüzyılın sosyo-kültürel panoraması
Das Sozio-kulturelle panorams des 19.jhs. in werken von Th.Fontane und Ahmed Rasim
MELİK BÜLBÜL
Doktora
Türkçe
1995
Alman Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. AHMET AKYOL
- Türk sinemasında anlatı ve karakter açısından birey
The individual in Turkish cinema within the aspect of narrative and character
RİFAT BECERİKLİ
Doktora
Türkçe
2016
Sahne ve Görüntü SanatlarıEge ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİLEK TAKIMCI
- Rusya Müslümanlarının modernleşme hareketi: Kırım-Azerbaycan örneği (1850-1917)
Modernisation movement of Russian Muslims: The case of Kırım-Azerbaijan (1850-1917)
LEYLA İSAYEVA
Doktora
Türkçe
2024
Siyasal BilimlerMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURGAY UZUN
- AB değişim programları, Türkiye'nin Avrupalılaşması, kültürel bütünleşme ve tam üyelik
EU exchange programs, Turkey's Europeanization and cultural entegration
YASEMİN ÇİÇEKÇİSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Uluslararası İlişkilerBahçeşehir ÜniversitesiAvrupa Birliği İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESER KARAKAŞ