İmam Mâtürîdî'de teklif düşüncesi
The thought of taklef in Imam Maturidi
- Tez No: 965420
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET EVKURAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: İslâm, Mu'tezile, Eş'arîlik, Matürîdîlik, Mâtürîdî, İrâde. Teklif, Sorumluluk, Islam, Mu'tazila, Ash'arism, Maturidism, Maturidi, Will, Taklif Responsibility
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
- Enstitü: İslami Araştırmalar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 116
Özet
İslâm inancına göre insanlar Allah Teala tarafından yeryüzünde halife olarak seçilmişlerdir. Buna bağlı olarak yeryüzü, insanın yaşamını sürdüreceği ve hilafet görevini yerine getireceği bir alan olarak düzenlenmiştir. İnsan kendisinin ve çevresindeki varlıkların farkında olan bilinçli bir varlıktır. O aynı zamanda varlığın kökeni, sonu ve hayatın anlamı ve değerler konusunda da araştırma yapan merak sahibidir. İnsanın yaşarken fark ettiği gerçeklerin başında, yeryüzünde pek çok nimetten yararlanabildiği gerçeği gelir. İnsan, kendisine sunulan nimetler karşısında şükran duygusu geliştirebilen, bu sayede nimetlerin mutlak bir kaynağa dayandığını düşünebilendir. Bu farkındalık, insanın kendini sorumluluk sahibi olarak görmesine ve varlığın sahibine karşı yükümlülük hissetmesine zemin hazırlar. İslâm düşüncesinde bu yükümlülük bilinci, teklîf-i mâ lâ yutâk kavramı çerçevesinde ele alınmıştır. Teklif, yalnızca insanın Allah'a karşı dinî sorumluluklarını ifade etmekle kalmaz; aynı zamanda insanın özgürlüğü, aklı, iradesi ve dünya hayatındaki konumuyla doğrudan ilişkilidir. Bu yönüyle teklîf-i mâ lâ yutâk, kelâm ilminin temel meselelerinden biri hâline gelmiştir. Zira teklif meselesi, hem insanın yaratılış amacını hem de vahiy karşısındaki konumunu anlamaya yönelik kapsamlı bir çabanın parçasıdır. İslâm düşünce geleneğinde teklifin temellendirilmesinde mezhepler arasında ciddi görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Bu ayrılıklar, teklifin kaynağı, muhatabı, şartları ve sonuçları gibi birçok boyutta farklı yaklaşımların doğmasını sağlamıştır. Özellikle Mu'tezile, Eş'arîlik ve Mâtürîdîlik gibi kelâmî ekoller, insanın aklı ve iradesi ile teklif arasındaki ilişkiyi farklı temellere dayandırmışlardır. Bu mezheplerin yaklaşımı sadece teorik değil, aynı zamanda dinî-pratik alana da etki etmiş, teklif anlayışı fıkıh, ahlâk ve tasavvuf düşüncesinde de yansımalarını bulmuştur. Bu çalışmamız giriş ve iki bölüm olarak üç ana kısımdan oluşmaktadır. Giriş ve birinci bölümde teklîf-i mâ lâ yutâk kavramı, başta İmam Mâtürîdî'nin düşünce sistemi olmak üzere klasik kelâm geleneği çerçevesinde ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise Mâtürîdî'nin teklif anlayışı, Mu'tezile, Eş'arîlik, İslâm filozofları, Tasavvufî düşünce ve fıkıh ilmindeki yaklaşımlarla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmekte ve böylece teklif meselesinin İslâm düşüncesi içindeki çok yönlü yapısı ortaya konulmaktadır. Bu çalışma, yalnızca tarihî bir mesele olarak değil, çağdaş dönemde dinî sorumluluk bilincinin yeniden ele alınması açısından da teklif meselesinin önemini vurgulamayı amaçlamaktadır. Nitekim günümüzde insanın özgürlük, değer, anlam ve sorumluluk gibi konulardaki arayışları, teklif kavramının yeniden yorumlanmasını gerekli kılmaktadır.
Özet (Çeviri)
According to Islamic belief, Allah the Almighty has appointed human beings as vicegerents (caliphs) on earth. As a result, the world is structured as a domain for humans to live and fulfill this caliphal duty. Humans are conscious beings, aware of themselves and their surroundings, and are inherently curious about the origins and purpose of existence, the meaning of life, and moral values. A fundamental realization that humans come to during their lives is their receipt of numerous blessings on earth. In response to these blessings, they can cultivate a sense of gratitude, prompting them to contemplate the existence of an absolute source behind these favors. This awareness lays the groundwork for individuals to view themselves as morally responsible beings, fostering a sense of obligation toward the Creator. In Islamic thought, this obligation is encapsulated in the concept of taklif (divine obligation). Taklif encompasses not only the religious responsibilities of human beings toward God but also relates directly to human freedom, intellect, will, and their role in worldly life. Consequently, taklif has become a central topic in Islamic theology (kalām), as it pertains to understanding both the purpose of human creation and their relationship to divine revelation. Within Islamic thought, the foundation of taklif has sparked significant doctrinal disagreements among various theological schools. These differences have given rise to diverse approaches concerning the source, addressees, conditions, and consequences of taklif. Notably, theological schools such as the Mu'tazila, Ash'arism, and Maturidism have grounded their perspectives on the relationship between reason, free will, and obligation in differing ways. Their approaches have influenced not only theoretical theology but also practical religious disciplines, leaving marks in areas such as jurisprudence (fiqh), ethics, and Sufism. This study consists of three main parts: an introduction and two chapters. In the introduction and the first chapter, the concept of taklîf mâ lâ yutâq is examined within the framework of the classical kalam tradition, with a particular focus on the thought system of Imam al-Maturidi. The second chapter offers a comparative evaluation of Maturidi's understanding of taklif in relation to the approaches of the Mu'tazila, Ash'arism, Islamic philosophers, Sufi thought, and Islamic jurisprudence (fiqh). In doing so, the study aims to highlight the multidimensional nature of the concept of taklif within Islamic intellectual history. The study also aims to emphasize the relevance of taklif not only as a historical theological issue but as a key concept for rethinking religious responsibility in the modern era. Today, contemporary concerns related to freedom, meaning, value, and responsibility make the reinterpretation of the concept of taklif both necessary and urgent.
Benzer Tezler
- Ebû Mansûr el-Mâtürîdî'de hikmetin ve sınav dünyasının gereği olarak teklif kavramı
The concept of obligation as a requirement of wisdom and the world of exam in Ebû Mansûr el-Mâtürîdî
CANAN GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET BULGEN
- Mâturîdîlik kelâm geleneğinde insan anlayışı
Understanding of human in maturidi kalam convention
NESLİHAN KUTLU KARAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
- Mâtürîdî tefsirinin Türkiye tahkikinde kaynağı tespit edilemeyen rivayetler üzerine bir değerlendirme
Evaluation of some narrations which are source can not be determined in the matter of Mâtürîdî's tafsir in Turkey
ERKAN ÖNDER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ KARATAŞ
- Mâtürîdî'nin Te'vîlâtü'l-Kur'ân adlı eserindeki hadislerin tahrîc ve değerlendirmesi –Bakara Sûresi Örneği ( 1 İla 210. Âyetler)
The Extractıon And Evaluatıon Of Hadıths In The Commentary Of Al-Mâturidî Tıtled Ta'vîlatu'l-Quran – Example Surah Al-Baqara (1 To 210 Verses)
TOLGAHAN TÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinMuş Alparslan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET RUZİBAKİ
- Sıddık Korkmaz'ın mezhepler tarihçiliği
Sıddık Korkmaz's historiography of Islamic sects
İSLAM COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DOĞAN KAPLAN