Sanal gerçeklik teknolojilerinin sağlık hizmetleri alanında kullanımı ile ilgili yayınların metin madenciliği ve bibliyometrik analizi ile incelenmesi
Examination of publication on the use of virtual reality technologies in the field of healthcare with text mining and bibliometric analysis
- Tez No: 965750
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇAĞDAŞ ERKAN AKYÜREK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sağlık Yönetimi, Healthcare Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sağlık Kurumları Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
Sanal gerçeklik teknolojilerinin sağlık alanındaki kullanımına yönelik bilimsel yayınları incelemek amacıyla bibliyometrik analiz ve metin madenciliği yöntemleri birlikte kullanılarak kapsamlı bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada, 2000–2025 yılları arasında Web of Science ve Scopus veri tabanlarında yayımlanmış 1.257 akademik yayın analiz edilmiştir. Amaç, SG teknolojilerinin sağlık bağlamında hangi temalarla ilişkilendirildiğini ortaya koymak, araştırma eğilimlerini belirlemek ve literatürdeki yapısal örüntüleri görünür hale getirmektir. Bibliyometrik analiz sonuçları, özellikle 2015 yılından itibaren yayın sayısında belirgin bir artış olduğunu göstermektedir. 2010 öncesinde yıllık ortalama 20'nin altında kalan yayın sayısı, 2024 itibarıyla 241'e yükselmiştir. En fazla yayın yapan ülkeler Amerika Birleşik Devletleri (n=432), Çin (n=216) ve Birleşik Krallık (n=118) olurken, bu ülkeler aynı zamanda en çok atıf alan çalışmalara da ev sahipliği yapmaktadır. Uluslararası iş birliklerinin özellikle ABD–İngiltere ve Çin–Avustralya ekseninde yoğunlaştığı, ortak yazarlı yayınların ise tek yazarlı yayınlara göre ortalama %47 daha fazla atıf aldığı görülmüştür. En sık karşılaşılan anahtar kelimeler“virtual reality”,“rehabilitation”,“simulation”ve“mental health”olup, bu terimler SG'nin sağlıkta çok boyutlu kullanım alanlarına işaret etmektedir. Metin madenciliği kapsamında yayınların başlık, özet ve anahtar kelimeleri üzerinde yapılan doğal dil işleme sürecinde, TF-IDF skorları, bigram ve trigram analizleri ile içeriksel yoğunluklar belirlenmiştir. Sıklıkla öne çıkan ifadeler arasında“VR-based rehabilitation”,“exposure therapy”ve“chronic pain management”yer almaktadır. K-means algoritması ile yapılan kümeleme analizinde en uygun küme sayısı beş olarak belirlenmiştir. Elde edilen tematik kümeler; rehabilitasyon, psikiyatrik uygulamalar, tıbbi eğitim, ağrı yönetimi ve tele-sağlık başlıklarında sınıflandırılmıştır. Bu kümeler, literatürdeki farklı araştırma odaklarını temsil etmektedir. Ayrıca zaman serisi analizleri, belirli temaların yıllar içinde öne çıktığını göstermektedir. Özellikle“pain management”ve“exposure therapy”ifadeleri 2010 sonrası hızla artarken,“medical training simulation”ifadesinin 2020 sonrası belirgin biçimde öne çıktığı görülmüştür. Bu durum, Sanal gerçekliğin pandemi süreciyle birlikte özellikle sağlık eğitimi ve uzaktan bakım alanlarında daha görünür hale geldiğini göstermektedir. Genel olarak sonuçlar, sanal gerçeklik teknolojilerinin sağlık hizmetlerinde fiziksel tedavi, psikolojik destek, eğitim ve uzaktan bakım gibi birçok alanda bütüncül bir araç olarak değerlendirildiğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, kullanıcı deneyimi, etik boyutlar ve klinik çıktıların standardizasyonu gibi konuların hâlâ literatürde yeterince ele alınmadığı dikkat çekmektedir. Elde edilen bulgular hem mevcut durumu haritalandırmakta hem de gelecekteki disiplinlerarası araştırmalar için yönlendirici bir zemin sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
A comprehensive analysis was conducted to examine the use of virtual reality technologies in the field of healthcare by integrating bibliometric methods with text mining techniques. A total of 1,257 academic publications published between 2000 and 2025 were retrieved from the Web of Science and Scopus databases and analyzed. The aim was to identify the thematic associations of VR in healthcare, explore research trends, and uncover structural patterns within the literature. Bibliometric findings indicate a significant increase in publication volume after 2015. While the annual number of publications remained below 20 before 2010, it reached 241 by 2024. The United States (n=432), China (n=216), and the United Kingdom (n=118) were the most prolific countries in this domain, also hosting many of the most cited works. International collaborations were particularly concentrated between the US–UK and China–Australia. Publications with international co-authorship received, on average, 47% more citations than single-author studies. Frequently occurring keywords such as“virtual reality,”“rehabilitation,”“simulation,”and“mental health”reflect the multidimensional use of VR technologies across clinical, psychological, and educational domains in healthcare. In the text mining phase, natural language processing was applied to the titles, abstracts, and keywords of the publications. TF-IDF scores, bigram and trigram analyses were used to identify content-rich phrases, with expressions like“VR-based rehabilitation,”“exposure therapy,”and“chronic pain management”emerging as prominent. Clustering analysis using the k-means algorithm revealed five optimal thematic clusters. These clusters were categorized as follows: rehabilitation, psychiatric applications, medical education, pain management, and telehealth. Each represents a distinct area of focus within the broader research landscape. Temporal analysis showed that specific themes have gained prominence over time. Notably, terms such as“pain management”and“exposure therapy”became more common after 2010, while“medical training simulation”showed a marked increase after 2020. This pattern reflects the growing importance of virtual reality in health education and remote care during and after the COVID-19 pandemic. Overall, the findings reveal that virtual reality technologies are increasingly viewed as integrated tools in healthcare, with applications in physical therapy, mental health treatment, training, and remote services. However, aspects such as user experience, ethical considerations, and the standardization of clinical outcomes remain underrepresented in the literature. The results offer a structured overview of current developments while providing a basis for future interdisciplinary research.
Benzer Tezler
- An affective framework for brain computer interfaces using transfer learning in virtual environments
Sanal ortamlarda transfer öğrenme kullanılarak beyin bilgisayar arayüzleri için duyuşsal çerçeve oluşturulması
MEHMET ALİ SARIKAYA
Doktora
İngilizce
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKHAN İNCE
- Dijitalleşme, kültür ve kentsel mekân etkileşimi: Tasarım kurgusu yaklaşımı
Digitalization, culture and urban space interaction: A design fiction approach
ZEYNEP GÜLCE AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH TERZİ
- The state-of-the-art healthcare metaverse: A bıblıometrıc analysıs and an examınatıon of healthcare metaverse acceptance ın medıcal educatıon and schedulıng strategıes
Sağlık hizmetlerinde metaverse teknolojileri: bibliyometrik bir analiz, Tıp alanında kabul süreçlerinin ve Tıp fakültelerinde ders çizelgeleme stratejilerinin incelenmesi
SEÇKİN DAMAR
Doktora
İngilizce
2025
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLŞAH HANÇERLİOĞULLARI KÖKSALMIŞ
- Deneyimsel pazarlama ve artırılmış gerçeklik üzerine nitel bir araştırma
A qualitative research on experiential marketing and augmented reality
BANU ÇABRİ
- Afetlerde sanal gerçekliğin stres yönetimi üzerine etkisi
Effects of virtual reality on stress management of disasters
VOLKAN ÜLKER
Doktora
Türkçe
2021
PsikolojiBezm-i Alem Vakıf ÜniversitesiAfet Tıbbı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEDİA GÜLEN